Lo qué de Nòu ? (Cadun ditz cen qu’a viscut en la setmana)
Coma lo diètz en niçard : Pour les oeufs de ce gâteau séparez d’abord les jaunes des blancs.
Dictada (pichina)
Tema dau jorn : Parlatz d’una òbra d’art (dessenh, peintura, escultura,…) mandatz-mi finda una fòto). Pensatz d’utilizar per lu tèxtes, lu diccionaris, li gramàticas e tot cen que pòu ajudar sus lo malhum.
Lo qué de Nòu ? (Cadun ditz cen qu’a viscut en la setmana)
Marie-Do : Pichin que de nòu
En 2015 avíi escrich une tèxto : veire la Còrsica sensa pilhar lo batèu per vi parlar d’una caminada embé li raquetas en l’Aution. Dijòus passat l’i tornèri. Es totjorn bèu ! Mas la Còrsica èra mascada, arribats au som au Fortin de La Redota eravam sobre d’una mar de nèblas. Lu soms dei montanhas faían coma de ísolas fosqui au mitan d’una mar blanca e lusanta. Per lo retorn passeriam per lo luec dont lu sordats de la guèrra dau 1945 laissèron un carri en remembre dei òmes que pleguèron li parpèlas aquí.
Mi plason li passejadas emb’ai raquetas mas son plus fatiganti qu’a pen ! Lo sera au mieu mi cochèri a nòu oras e durmèri fins a sèt oras e mieja dau matin.
Jouseta : Venon d’anonciar la disparicion de Jean-Claude Carrière, scenariste, escrivan ben conneissut. Dison que passèt son enfança dins un mitan rurau e que parlèt que l’occitan fins a sei 13 ans.
Aquò es un pam de nas a n’aquelei que sostenan que fau parlar una soleta lenga ais enfants perqué autrament van tot mesclar. Coma o disián ais nòstreis gents per que nos parlavan pas lo » patès « . Vaquí perqué ai ausit que lo francés, e que lo provençau es pas una lenga naturala e aisada per ieu.
Ara de linguistes an demontrat que, au contrari, lo bilinguisme facilita non solament l’aprendisatge d’autras lengas mas tanben lo desvolopament dei facultats intelectualas.
Elena : Aquesta setmana èra mens marrida de la setmana davant, urosament.
Ai pas totplen de cauas da dire… Es la rotina que persegue. Dissabta ai fach una passejada a « l’arboretum de Roiat ». Roiat es una pichina municipalitat pròche Clarmont d’Auvernha. Un « arboretum » es un òrt botanic en lo qual l’i son totplen d’espeças d’aubres diferents. Es una sòrta de « forèst botanica »… En l’arboretum de Roiat, l’i son pas totplen de bèlhs paisatges mas caminam aquí per lo calme e l’ària pura.
Gerald : Que de nòu
Lo proverbi ditz « Après la pluèia, lo bèu temps » Diménegue, lo soleu es revengut, siam partits à Beuluec. Despí lo casinò, faça a la vilà Kérylos, la passejada costeja la plàia dei fornigas per rajónher lo camin per anar vèrs lo pòrt de Sant Joan. Podèm admirar li bèli proprietats dei ribeiròtos si passejant sus la plaça David Niven. En riba de mar, l’i a totplen d’argas e de troncs d’aubres engravats e venguts despí la Ròia après la tempesta Alex, dau qual un tronc de 15 mètres.
D’autres troncs flotan a la larga. Arribats à Joan, la plàia es clafida de bòscs flotats e d’un cadavre de gabian. Lo pòrt es un pauc animat, una chicolada cauda es la benvenguda, profitam dau paisatge fins la poncha Sant Ospici. Revenem per lo meme camin.
Joan-Pèire : Ai Estats Units la nacion Cherokee compta alentorn 385.000 membres. La majoritat s’està en l’Oclaòma. Solets doi mila personas parlan encara la sieu lenga. Aquestu darriers temps per lo mens trenta personas que la parlan, son mòrti de la Covid 19. Aquelu que la parlan encara son lu mai ancians e son lu mai vulnerables a la malautia. Per sauvar la lenga una prioritat vaccinala siguèt donada ai ancians Cherokee e au personal de santat. Au jorn d’ancuei la mitan tra elu son vaccinats. Es qu’aquò va sauvar la lenga ? Lo sabèm pas mas un programa de renaissença per la sauvar ven d’èstre mes en plaça. Da sègre !
Crestiana : ‘Sta setmana ren de nòu alora vi vau contar perqué lu abitants de Sant Saovor si sònan “lu Blavets”.
Lo villatge de Sant Saovor es situat au fond de la valada a cinc cents mètres dʼautessa, a costat de la riviera Tinea. Lo vilatge lo mai pròche es Rore, a set quilomètres solament, mas a mile cent mètres dʼautessa, es ben solelhat. Lu abitants dei doi vilatges si son soventi fes garolhats. Aquelu de Sant Saovor sonavan aquelu de Rore “lu fòls” perqué en autessa pòdon veire de còups una mar de nèblas au sotran dau vilatge. Una legenda conta quʼan mandat li vacas sobre dʼaqueu neblaresc per li faire manjar. Aquelu de Rore dion quʼa Sant Saovor lu grans maduran jamai (perqué l’i a gaire de soleu) e s’estàn verds. Alora lu an sonats lu “blads verds” per si mʼenchonar dʼelu. E aüra lu Blads Verds son venguts “ lu Blavets”.
Coma lo diètz en niçard : Pour les oeufs de ce gâteau séparez d’abord les jaunes des blancs. Per lu òus d’aquest pastisson desseparatz premier lu ros dei claras.
Dictada (pichina) : La mar luse coma un miralh cubèrt d’un pauc de garbin…Mas sobre que veï : de montanhas embé de tacas blanqui : Es la Còrsica ! Marie-Do Maire in veire la Còrsica sensa pilhar lo batèu Ribon-Ribanha lo retorn pàgina 23
Tema dau jorn : Parlatz d’una òbra d’art (dessenh, peintura, escultura,…) mandatz-mi finda una fòto). Pensatz d’utilizar per lu tèxtes, lu diccionaris, li gramàticas e tot cen que pòu ajudar sus lo malhum.
Françon : Camin de lutz
Ai sempre en memòria la cançon de Maurís embé la sieu votz « Belèu es un camin de lutz».
La cançon es sus lo disc « Maurís e companhia ».
En lo 2009 crompèri un tablèu que si sonava « Chemin de lumière ».
L’i si pòu veire lo color negre, l’escur mas finda lu colors roge, jaune, coma un soleu que s’enauça.
L’esper s’es escondut, dins la nuech, es bessai sota li neblas.
Lo cèu e la tèrra son negres e au mitan l’i es un camin clar e la solombrina d’un aubre.
Dins lo negre l’i son de belugas de colors. La nuech non es entiera.
Lo clar escur es un biais de pintar totplen ancian embé de pintres coma Le Caravage ò Rembrandt.
Ai trovat aqueu tablèu interessant, sensa lo comparar ben segur.
Mi fa pensar au « Camin de vida » finda de Maurís (autre CD).
Dins una vida l’i son de moments de jòia e de moments de pena mas un pichin lume s’endevina tra li neblas .
Choaseta : L’Esquina rota
Frida Khalo es una artista pintre, una dei mai grani figuras de l’art mexican au sécolo vinten.
Naissuda en julhet dau 1907 a Coyoacàn au Mexique, tocada da la poliomielita a l’atge de 6 ans, Frida Khalo conserva tota la sieu vida una santat frala.
En lo 1925, un accident de bus la laissa grandament ferita, tra autres li cambas e l’esquina. Frida Khalo deu demorar de mes numerós corcada e metre de corsets. D’esto manca d’ativitat comença de pintar e la sieu maire li installa un miralh virat devèrs lo sieu liech. Es ensinda qu’ela realiza lu sieus autoportrets.
En lo 1928, auguent retrovat tota li sieu mobilitat, rescòntra lo pintre Diego Ribera celebre per li sieu pinturas murali. Es lo principi d’una istòria d’amor tumultoa.
En lo 1929, Frida e Diego si maridan e s’installan a Sant Francisco dont Frida rescòntra d’artistas numerós. Mas, si blessa e desira tornar au Mexique.
En lo 1938, rescòntra Andrieu Breton a Mexico. Gaug en eu, pòu expauar en New York e vendre totplen de tablèus.
En lo 1953, una premiera expausicion si debana a Mexico, mas durant l’estiu, la devon amputar de la camba drecha. Frida Khalo mòre lo 13 de Julhet dau 1954 a Coyoacàn a l’atge de 47 ans.
Ela realizerà de centenaus de tablèus e 55 autoportrets de la quala L’Esquina rota . Ela si faire veire nuda, lo còrs mantengut per un corset metalic mostrant lo sieu patiment fisic e morau. De làgrimas raian sus la sieu cara, cauda e indiferenta. De clavèus numerós l’i son placats sus la cara e lo còrs que renembran lo martire de Sant Sebastian clafit de saetas, e que son encara lo simbòlo dau dolor subit.
A travèrs li sieu òbras, Frida Khalo revendica la sieu apartenença a la cultura mexicana. Si rapresenta vestida de costumes tradicionaus, environada d’elements tipics dau Mexique coma li flors, lu papagaus e meme de moninas.
La Casa Azul ò musèu Frida s’atròva a Coyoacàn. Es la maion natala dau pintre, construch en lo 1904 e regalat en lo 1958 da Diego Rivera per en faire un musèu.
Choaseta CLEMENT
Jouseta : Lei pintres muralistes dau Mexique.
Despuei la nuech dei temps e dins quina region dau monde, d’òmes an cercat de dessenhar, de pintar, de laissar de traças per de rasons religiosas ò esteticas. Tre qu’an trobat de parets, an fach d’òbras artisticas, que si vèson encara de vestigis dins lei musèus ò dins de sites arqueologicas. Ne’n sabèm quauqua ren ambé lo nòstre Mercantor. Lei premiers dessenhavan subre lei parets de sei baumas puei sus aquelei de sei temples, de sei tombèus.
Aqueu mòde d’expression es ligat a l’identitat mexicana e ai civilisacions qu’ocupavan lo territòri avans l’arribada deis espanhòus.
Es quand la Revolucion mexicana peta, en 1910, que va si produrre una vertadiera renaissença d’aquest art tipicament mexican. Un grand nombre de gènts sabon pas legir ni escriure. Adonc, a comptar de 1922, lo govern lança un grand programa de gigantàs frescas muralas per afortir lo sentiment nacionau. Aquelas murales son destinadas a decorar l’espaci public, en exprimant un contengut popular, ideologic e pedagogic. E tanben a sostenir leis aspiracions de la populacion indigena a l’egalitat sociala e raciala, après tant de sègles d’expression ispanica e crestiana.
Lo movement muraliste es naissut. Lei pintres Diego Riveira, David Siqueiros e Jose Orozco ne’n son lei principaus actors. Lo mai conneissut es Diego Riveira. Son nom es tant associat au muralisme coma a la siau frema, la pintoressa Frida Khalo e a seis amors complicadas. Eu, es pintre, mai tamben esculptor, grafiste, arquitect…
Divers tèmas dominan lo muralisme : l’òme mexican dins sei fèstas, seis activitats productivas, son educacion e sa participacion a la revolucion que lei grandas figuras (Pancho Villa, Emiliano Zapata…) poplan lei frescas. Ansin, a Mexico lo Palais Nacionau assosta de frescas impressionantas de Riveira que vos contan tota l’istòria dau país, deis originas en passant per la conquista espanhòla per arribar a la nòstra epòca.
L’art muraliste a dubert la draia a un novèu estil artistic, començat ais Estats Units mai que s’es lèu espandit dins tota l’America latina e dins lo monde : es l’art urban per lo grafiti.
Rogier Gilli : Lo popre
D’òbras d’art, que sigon de pinturas dei grans mèstres ò d’esculturas, dau mieu n’i a ges. Mas l’i es una aigarèla de la mieu felena mendra, Fleurine, que per ieu es un ver cap d’òbra. Aigarela que la faguèt en lo sieu e mi regalèt, a la mieu grana sorpresa, l’an passat, dau temps dei vacanças tra doi embarraments en causa de la rementa.
Un popre ! Mas perqué aquesta bèstia gaire ben polida embé d’uelhs de… popre, nòu cervèlas e vuech braç que semblan fach per agantar tot cen que passa de pròche, Kraken dei legendas marini.
Pichoneta, d’estiu, anavam de matin sus la grava a Eza. Li avii crompat una màsquera e totai doi s’enanavam agachar lu estatjants dei argas e dei ròcas. Ela que denedava coma una cassèta si tenia dapé de ieu e quora n’avia una fora mi puava sus l’esquina per si repròvar. Avia d’ària d’una sireneta sus d’un elefant de mar. Quora podii agantar, emb’ai mans, un poprion lo li faíi agachar de pròche, tocar, pi lo laissavi caminar sus lo mieu braç denant lo laissar s’escapar en l’aiga, dins una nèbla negra, après que li auguèssi fach una baieta.
La pichoneta mi demandava, tornats en maion, perqué aimavi tant aquesti bèstias, e perqué una baieta, alora li cuntavi una faula mieua dont lo poprion avia pilhat la plaça d’una granolha e que bessai seria una bèla princessa.
Li ai jamai dich que lu poprions lu aimavi totplen ben brostolits en la sartaia embé alhet e giverd, mas que coma èran venguts quists lu laissavi liures aüra.
Alora pròche dau mieu computador e dau relòri de Tanta Lisa l’i es un popre blu. Un popre que, mi sembla, m’alucha e quauqui fes mi fa un batre d’uelh emb’un soguinhe amical, mi diguent que èra pròpi ben lo temps de l’enfança e mi ramenta la mieu felena.
Elena: La pòrta d’Ishtar
Ai causit de parlar d’una òbra que mescla arquitectura e pintura. Ai causit la « pòrta d’Ishtar ». Ishtar èra la dea de l’amor e de la guèrra en Mesopotamia. La pòrta d’Ishtar èra una de uech pòrtas de Babilònia. Sabèm pas quora siguèt bastida, mas sabèm que siguèt renovada l’i a doi mile cinc cents ans dau rei Nabucodonosòr. Ancuei, Babilònia es basta un molon de restas archeologics, e la pòrta d’Ishtar s’atròva a Berlin, en lo musèu de Pergama. Ai visitat lo musèu de Pergama doi ans fa, e siguèri impressionada da la sieu talha e da la sieu granda beutat. Aquesta pòrta es tota pintada en blu viu e es decorada embé de grands dessenhs d’animaus de color daurat. D’avant aquesta pòrta, imaginam ben la splendor de la ciutat antica de Babilònia, bastida l’i a mas de cinc mile cinc cents ans, e abitat durant mai de tres mila ans… E pura ancuei Babilònia es pas pus qu’un mite. L’i a pus degun que viu en aqueu luec despí de temps, encara que aqueu luec siguèt la capitala de grands e fòrts empires. Davant aquesta pòrta d’Ishtar, mi demandèri, que seràn París, Nòva-Iòrc, Shanghai en doi mile ans ? Que seràn li nòstri òbra d’art, palais e gratacèls ? Seràn tanben un molon de roïnas ? Mites per lu òmes e li fremas dau futur ?
Marie-Do : La prima de Botticelli
Siáu anada tres còups a Florença e cada còup mi vau assetar davant lo tablèu de Botticelli : La Prima, dins la Galeria dei Oficis. Es dificile perqué l’i a de monde qu’admiran aquest’òbra meravilhoa.
Es una man d’òme que pintèt aquestu personatges que semblan flotonear e li flors a l’entorn fan un tapís sus lo sòl.
Mi cau pensar e tot metre en plaça.
Li fremas esclaradi ressòrtan sus lo fond fosc : una gaudina de portegaliers. Lu òmes son mes de cada costat. Au mitan embé lo ventre redon Venús clina la tèsta e mòstra li tres gràcias, Amor, Castitat, Bèutat, que fan un rondèu, lu cors en moviment. Aquela trasparença e finessa dins lu vels que flòtan e expauan li fòrmas dau còrs.
A seneca de Venús, Flora cuberta de flors e Zefir, dieu dau vent que pilha Clorís e la rauba.
Sobre la tèsta dau personatge centrau : Cupidon saeta tesada va tirar e si pòu reconóisser Mercura embé lo sieu casco e li sieu sàndolas aladi.
Si desgaja d’aquest tablèu de quietessa, quora lo regarji siáu ben e pòdi estaire un lòng moment sensa pensar a degun a l’entorn.
QUIQUÍ : Una òbra de familha
En la nòstra familha, avèm mai ò mens la fibra artistica : coma Joan-Ives e ieu, li nòstri filhas èran de polidi balerinas de Niça la Bèla e totai doï son dotadi manualament per dessenhar e faire totplen de cauas. Françou a un site sus la telaranha embé sieu òbras (france artiste) e Mariana es pintre decoratritz. Lu mieus barbas (lu fraires de mamà) avian de bèli votz e lo mai jove auria poscut èstre cantaire d’òpera !!
Mas vi vau parlar d’un pichin tablèu (esconoissut dau grand public) qu’es agrapat en cò de ma sòrre maja e non pòdi m’empedir de lo regarjar quora siáu au sieu !
Rapresenta de veliers sus la mar sota un cèl blu, an la libertat d’anar dont vòlon, bessai de l’autre costat dau monde ò tot simplament de faire una passejada lo temps d’una bèla jornada !
Mas sobretot es un tablèu pintat a l’Estaca a costat de Marselha (breç de la familha de mon paire) da mon paigran Joan-Antòni qu’ai pas conoissut perqué ma maigrana s’es desseparada de son espós après la premiera guèrra mondiala, aquèu Joan-Antòni a roïnat la sieu familha en pilhant gust ai juecs de cartas sus lo front Italian !!! La familha de Papà èra de la auta borgesia marselhesa !
Aquesta aigarèla es plena de serenitat, lu colors son aquelu de la nòstra bèla Mediterrànea.
Es una pintura delicata qu’aimi totplen bessai perqué mi fa pensar a aquest paigran que m’a mancat de segur !
Es la soleta òbra que demòra de Joan-Antòni Combarel e que Papà a retrovat miraculoament sus lo cap de l’usina de l’aiga au mitan de taulas e cadieras de l’ipodròma pròche après lo bombardament dau Pònt de Var e de l’usina. QUIQUÍ
Robèrt : L’art es dapertot
En mi passejant l’autre jorn sobre la promenada dei englés, ai vist una òbra d’art.
Òbra efemera que despareisserà emb’ai premieri chavanas de la prima.
Esculturas de còdols qu’ocupan l’espaci, sensa l’emplir.
Esculturas naissudi d’una envuèia de passejar sus lu camins de l’Art.
De passejar sobre la dràia dau Land Art, l’Art dins l’Ambient, dont lu materials utilizats e l’espaci d’espausicion son intimament ligats.
Òbra d’un artista que si garça d’èstre celebre mas dont l’òbra atira lo regard dau passant e lo mena a si questionar sobre la direccion donada per aqueli esculturas fachi de còdols amolonats.
Montjòias que laissan cadun liure de trobar lo camin de l’interpretacion.
Òbra non acabada e que l’estarà.
Òbra que ti dona envuèia d’anar veire l’òme qu’a fach aquò per li dire « Brau l’artista »
Es cen que faguèri.
credit fòto : Regina BAQUIE
JPB : Gustau-Adòlf MOSSA (1883-1971)
Quauqui annadas en arrier, crompèri cinc aigarèlas dei MOSSA : quatre d’Alexis MOSSA (lo paire) e una de Gustau-Adòlf MOSSA (lo fiu). Per aquò faire, vendèri la mieu veitura. Lo sabi, de còups que l’i a, l’art fa faire quauqui extravaganças !
Gustau-Adòlf MOSSA es sobretot conoissut a Niça per li sieu òbras rapòrt au Carneval e ai païsatges. Cau saupre qu’escrivia finda de poesias e de peças de teatre, mas es pas per aquò que lo conoissèm.
Tant Alexis coma Gustau-Adòlf pintèron lo país nostral. L’aigarèla que crompèri de Gustau-Adòlf rapresenta « la premiera maion en arribant a Vença ». Lo sabi perqué es escrich darrier. Mai d’un còup la cerquèri en mi passejant a Vença mas despí mai d’un sécolo aquesta vila s’es talament espandida que sabèm pas plus dont s’atrovava aquesta maion e se l’i es encara. Per fortuna nen sobra l’aigarèla.
Gustau-Adòlf nen mòstra la maion sus lo costat. Es ajocada sus un ribon. Si veon basta doi fesnestrons que fan pensar d’en premier que lo barri presentat es expauat au Nòrd. Mas la presença d’una meridiana en aut sus la façada nen pròva qu’es ben lo Sud que lo pintre a vorgut nos presentar. Sus lo corme dau cubert es rapresentada una pichina crotz. Aquesta maion porria èstre una capèla fòra que de maniera generala lu edificis religiós son expauats Levant-Ponent e non pas Nòrd-Sud. Alora, deu ben èstre una maion, d’autant mai qu’una chaminèia sus lo cubert dona a pensar qu’una familha l’i vivia.
Cen que mi plas dins aquesta aigarèla son lu colors : lo violet, lo mauve e lo blu dei boissons que si maridan ai verds dei aubres ; li òcras : lo jaune, lo brun, lo ros de la maion. Quora regarji aquest’òbra senti la presença de Gustau-Adòlf MOSSA, lu pincèus en man, lèst a completar la sieu òbra e a mi parlar d’aquesta maion, perqué l’a pintada ? Perqué èra anat a Vença ? Perqué pintava lo País ? Perqué, perqué…
Joan-Pèire BAQUIÉ lo 4 de febrier dau 2021
