– Lo qué de Nòu ? (Cadun ditz cen qu’a viscut en la setmana)
– Coma lo diètz en niçard : Il a fait une lourde bourde.
– Dictada (pichina)
– Tema dau jorn : Coïna.. mandatz-mi finda una fòto). Pensatz d’utilizar per lu tèxtes, lu diccionaris, li gramàticas e tot cen que pòu ajudar sus lo malhum.
– Lo qué de Nòu ? (Cadun ditz cen qu’a viscut en la setmana)
JPB : Dictada occitana Dissabta anèri au licèu Massena faire la dictada occitana. Lo tèxte èra trach dau libre Antò Pitorina que Daidier Lanteri n’es l’autor. Auguèri lo plasir de l’i rescontrar de monde de l’IEO-06 : Joan-Pèire Spies, Quiquí, Crestian, Regina, Carlòta e la sieu familha. Totplen de joves que fan de niçard au licèu embé Olivier Pasquetti èran presents e son estats saludats dau provisor dau licèu Sénher FERRARI. Auguèri pas de mau de pas faire de fautas estent qu’avii fach li correccions dau libre de Didier Lanteri. Aquela pi !
Per escotar lo tèxte de la dictada liejut da Daidier Lanteri : https://www.youtube.com/watch?v=aBCuukE0TnU&fbclid=IwAR1H7gg2sjsJnlRxHUuAs1_t3Gl5R8jW1TXBYkoKU77nQhyNkx1BIrZevVo
Crestiana : Dimècres siáu anada a la gara de Niça e siáu entrada per curiositat a l’ofici dau torisme per veire cen que dion sus de Niça.
Ai pilhat de librets que contavan lu quartiers.
Podètz veire:
“ Une folle journée à Cimiez ”
“ Une folle journée en vieille ville ”
“ Une folle journée sur la promenade des Anglais ”
“ Une folle journée aux ports ”.
Aquestu pichins libres son ben fachs mas sabii pas que l’i èran un molon de pòrts a Niça. Aquela pi ! Aquò mi tartufa/tafura, bessai n’i a que mi podon emparar ò faire lu detectius Finocho per saupre !
Marie-Do : Passejada
Dijòus faía un bèu soleu posquèri anar caminar.
A 7 oras e mieja de matin partèm en car embé la màsquera e assetats solets sus cada seti per gardar li distanças. S’arrestam a l’arrèst dau tren « lo Traiàs » per anar fins a Tèule de Mar a pen segur. Mi plason aquestu bauç roges embé una vegetacion típica : brucs e suves que creisson sus lu sòls aigres nerbosiers e mimòsas, daumatge non son florits !
Quora florisson lo mesclum tra lo blu de la mar lo roge de la pèira, lo jaune dau mimòsa e dins lo font li montanhas blanqui de nèu es meravilhós !
La puada vèrs lo còl Nòstra-Dama es tranquila e la vista sus li ísolas de Lerins nos acompanha. Seguida lo col dau Traiàs e la ròca dei « Monges » dont veèm Tèule e La Napola es aquí que mangèm embè la mar ai nòstres pens.
A una ora dau ‘pres-dinnar cau calar : a 6 oras tot lo monde deu èstre au sieu ! Passèm davant Nòstra Dama d’Àfrica una estàtua de 12 m d’autessa e la poncha de l’agulha en riba de mar. Una bèla jornada.
Elena : Vequí lo mieu travalh.
Que de noù… Pensavi, coma la setmana passada, qu’aurii ren de nòu da dire embé la situacion. Fin finala èra una setmana marrida. Dijòus, ma gran tanta (la sòrre de mon paigran) e lo mieu vièlh cat son mòrts. E divendres, la mairina de ma maire es mòrta tanben… Eran totplen malauts e fatigats totai tres. Era lo moment per elu de partir per un autre viatge…
– Coma lo diètz en niçard : Il a fait une lourde bourde. A fach una gròssa cofa.
– Dictada (pichina) : Un jorn que s’entornava de la seson davau, èra arribat au pònt de La Briga, après s’èstre fach tot lo camin a pen despí Niça, e l’i s’èra fermat. Regarjava la ribiera dont l’aiga escorria fòrt. in Antò Pitorina Didier Lanteri trach de la dictada occitana dau licèu Massena (30/01/2021)
– Tema dau jorn : Coïna.
Robèrt PITTIN : Una farandola de gusts
Es totjorn embé totplen de jòia que veï arribar la prima e lu sieus liumes.
Una pichina passejada en l’òrt per rabalhar archicòtas, favetas e cebetas.
Tot aquò sente pròpi bòn e augura un tèsta a tèsta lecon embè una sieta dont si mesclan toi aquelu esperfums.
Non si pòu dire d’aquela preparacion qu’es vertadierament una recèpta.
Cau aver un cotèu ben amolat per talhar li archicòtas e li cebetas.
Cau aver finda un pauc de paciença per desgrunar li favetas.
Non cau denembrar d’alestir d’amploas.
Li proporcions son afaire de gust, cadun es liure de trovar lo bòn quilibre tra aqueu mesclum d’esperfums.
Una bòna rasada d’òli d’oliva e l’afaire es dintre lo saladier.
Laissi Rogier causir lo vin que va ensems.
Marie-Do : Ratatolha
La coïna niçarda es soventi-fes ajustada per lu forestiers : si mete de tantiflas dins la salada niçarda e de maionèsa dins lo pan-banhat, es ben triste. Come non sabíi de que recepta vi parlar vi vau contar lo promier còup que faguèri la ratatolha.
Avíi totjorn regarjat ma maire la faire mas l’avíi jamai facha soleta.
Chausiguèri lu liumes : doi cebas, tres tomatis, tres cogordetas, doi merinjainas, e un gròs pebron roge.
Lu copèri en mocèus cadun en una sieta.
Dins una sartàia metèri un pauc d’òli d’oliva, la coïna da ieu si fa embé aquest òli, e faguèri cuèire li cebas. Quora siguèron ben brostolidi ajonhèri lu tomatis, 10 minutas e metèri tot aquò da costat.
Dins una autra sartàia, un pauc d’òli per li corgodetas li laissèri ben rostir, vuèri li cogordetas dins una sieta.
Remetèri d’òli dins la sartàia per cuèire li merinjainas soleti.
E faguèri parier per lo pebron. Fa un molon d’òli !!
Fin finala quora toi lu liumes siguèron cuechs embé lu tomatis e li cebas banhavan dins l’òli.
Alora podètz sègre la mieu recepta per faire la ratatolha, mas cada còup que metètz un liume cuech dins la sieta levatz l’òli se non lo fetge non porrà resistre.
Quiquí : Imno au caulet !!!
Ai augut l’envuèia de vi parlar de caulets, perqué mi pensi qu’es lo rei de l’invern e es totplen bòn per la santat.
Son origina es mai vièlha remonta luenh e èra una planta sauvatja que manjavan lu premiers òmes !
Lu grecos ne’n pilhavan denant de bèure totplen, si pensavan qu’aquò li farai tenir lo vin e que non serian embriacs ! E porrian bèure à volontat !!
De per la sieu diversitat, podèm faire totplen de tians, saladas, binhetas e autri recetas.
Es un bèu liume, redon, fulhós, florit, de diferents colors, podèm faire de massons per la maion ò lo jardin.
Ai augut la sorpresa de veire que l’i son totplen de raças de caulets e que se volii faire una tiera ne’n aurii per mai d’una pàgina !!
Vi mandi una fòto : regarjatz : pòu faire un bèu tablèu a pendolar en la coïna !!
L’i a tanben de cants e d’istòrias alentorn dau caulet, bessai perqué èra un liume per le paure en lo temps e que permete de si recrear un pauc :
-Sabètz plantar lu caulets
-La cabreta que vòle pas durbir lo caulet
De proverbis :
-èstre en lu caulets
-Non vale un calós de caulet
-Bèstia coma un caulet
-Faire caulet gras
Segur que son de sentenças que son pas per faire valer li gents !!
Mas en coïna es un bònur !
Aüra quaqui raças de caulets :
-lo caulet flor : rei dei tians, a faire a cada sason : bechamèla, sauça blanca, a la sartàia, en cruditat, finalament a la vòstra idea.
-lo caulet verd, per lu capons ben segur mas pas basta aquò !
-Lo bròcoli per lo past emb’un bòn pisto.
-lu caulets de Brussèlas au saaçon de tomati
Que dire encara ???
Per lu caulets chinés, sabi pas mas mi vau metre a lo coïnar.
Bessai que v’ai donat l’envuèia de coïnar e manjar de caulets, es la seson, cau n’aprofitar, an totplen de vitaminas, es bòn tant embé lo peis coma la carn.
Vequí çai-sota la mieu darniera receta de caulet flor :
Ingredients : per 2 ò 3 personas
1pichin caulet flor / 20cl de crema liquida / 1 ò 2 lescas de saumon fumat/de fromai gratat/ de sau e de pebre.
Faire escaufar lo forn a 180°
1/ Faire lo caulet a la vapor (20mn)
2/ Lo pistar e lo metre en un tian
3/ L’aiga de crema liquida e copar sobre lo saumon en pichins morcèus
4/ Esposcar de fromai
5/ Metre au forn tra 15 a 20 mn
Ieu ai un pauc mesclat tot aquò perqué mi sembla qu’es milhor.
Crestiana : Ribon ribanha,vi vau donar encara una recepta gaire conoissuda a Niça : La pissaladiera
Faire un paston ’mé de farina ordinària, un pauc de crissen de panatier/fornier delegada dins d’aiga chepa (’me un pesuc de sucre que l’agrada totplen) un gòto d’òli d’oliva, e un pessuc de sau en darnier per non degalha lo crissen (que li plas pas la sau)
Mesclar tot aquò dins un grand saladier.
Revirar lo saladier sus lo paston (es per aquò que deu estre larg).
Laissar montar aquela pasta un bon moment.
Pelar li cebas e li afetar, li faire cueire adaise ‘mé un masson odorós ( non demembrar lo cubecèu) fin finala esquichar sobre un tomati ben madur per donar de color.
Metre la sau en darnier per que li cebas non fagon d’aiga.
Ónher una tortiera e escrissenar la pasta ‘mé li mans (ónher d’òli per non s’empegar.
Metre li cebas sobre ‘mé d’olivas e d’amploas.
Bregonear encara sobre de majorana seca e, si da besonh ajónher un chícol d’òli d’oliva ben segur e de pebre.
Asperar encara un moment e enfornar.
Jouseta : Premier fau que vos precisi que leis articles provençaus : lo, la, lei (que diètz en niçard : lo, la, lu, li ) si dison en grassenc : so, sa, sei. Aquò ven dau latin, nos disiá lo nòstre professor, Andrieu SAÏSSI.
Adonc vos vau parlar de :
So façum grassenc.
Es una dei tres especialitats grassencas, ambé lo torton de cogorda e la fogaseta. Es un plat que si manja en familha, a l’ostau e non un plat de fèsta ò de ceremonia. Lei nòstrei reires ne’n manjavan talament que l’i an donat l’escais-nom de : » Sei manja-façums » !
A Grassa, exista meme la » Confreria dei manja-façums » una associacion que, de còps, lei membres si retròban per se ne’n regalar. Despuei quauqueis annadas, lo van tastar dins un pichin restaurant de la vila vièlha, Carriera de l’Oratòri. Lo cosinier, maugrat qu’es pas de Grassa ni meme de la region (es de Nòrd), lo fa perfectament segon lei règlas de l’art ! Quand lo maudit virús non sevissiá, lo cosinava toi lei divendres en ivern e tot lo monde podiá s’en esperlecar, en reservant ben segur, que la sala es pas fòrça granda.
Ara, coma si pòu plus faire per lo moment, nos resta plus que de lo cosinar a l’ostau. Vos vau donar la recèpta mieuna mai sabètz que si ditz que l’i a tant de façums coma de grassencs.
Vos fau : un bèu caulet verd, un pauc de bleas, una bòla de peses, un veire e mieg de ris, 2 cebas, 250 gramas de carn de saucissa ò de sobras de carn, 125 gramas de peitrina salada, 125 gr de cambajon crus ò blanc ò de vedèu, 2 uous, 100 a 125 gra-mas de fromai gratusat, un pauc d’alhet e de juverd.
Lavar et metre de costat lei fuelhas verdas dau caulet. Faire blanquir lo reste ambé la blea 5 a 10 minutas apres aver levar lei gròssas còstas.
Escolar e chaplar grossierament.
Faire revenir una cèba a l’òli d’oliva e tamben lei carns chapladas.
Apondre lo ris crebat puei lo caulet, la blea, lei peses.
Laissar un pauc refrescar puei apondre leis uous, lo fromatge, l’allhet.., de nose muscada, sau e pebre..
Dins un grand saladier, metre lo façumier. Lo tapissar ambé lei fuelhas crudas de caulet. Emplir de façum. Curbir ambé lei darnieras fuelhas. Totei lei fuelhs devon si cavaucar per que lo façum non si creba. Ben ensacar.
Faire un grand bolhon d’èrbas ( liumes ). Li sostar lo façum e faire coire.
Sortir lo façumier e laissar escolar. Quand sortèm lo façumier dau bolhon, per aqulei que son pas mescresents, si pòu recitar lo » Benedicite dau façum » que ditz :
« O bèu façum tant desirat,
Gràcia a Dieu ti siás pas crebat !
Preguèm ben so bòn Dieu
Avans de li copar so fiu. »
Levar lo façumier e servir dins un platás. Si pòu apondre de peruginas grasilhadas.
Ai totjorn trobat qu’ansin lo façum es tròp banhat. Per lo rendre encara melhor, vos doni lo mieu biais de faire : lo copar en gròssas lescas e lei faire un pauc dessecar dins lo forn.
Avètz plus que de vos metre au trabalh puei porretz participar au concors de façum que si fa de còps.
Elena : La mieu especialitat niçarda preferida
Ren d’original, es la sòca. Adòri la sòca, ai una passion per la sòca, e totjorn embé dau pebre ! Cada fètz que m’entòrni a Niça, pilhi una sòca emb’ai mieus amics. Quora pensi en la sòca, mi remembra « lo país ». Perqué ai totjorn cresut que la sòca èra una vertadiera especialitat niçarda. Una fètz, a Canas, au mercat, avii manjat una sòca e avii pensat qu’èra una còpia de la sòca niçarda. Mas, èra una suspresa, l’i a tres ans, de trovar de la sòca tanben a Gènoa ! Ai descubert aià la « farinata », lo nom genoés de la sòca … Alora ai cercat l’istòria de la sòca sus lo malhum. Pareisse que la sòca si manja tanben a Tolon, dont si sòna « cada », que ven de l’italian « calda ». Existe tanben en lo Pimònt, e pura non ne ai mai vist… Ai legit sus lo malhum que li frigiduras de cees serian estats introduchi en Itàlia dai Sarrasins, a l’Atge-Mejan. La sòca esiste doncas en l’Itàlia tota, e si sòna « fainà » en Sardenha, « zocca » en Ligorna, « cecina » en Toscana… E pura, da quora siáu naissuda vau en Itàlia mai d’un coup l’an, e ne’n ai mai vist !
Vuèii li sardinas, levi la tèsta e l’espina centrala. Duerbi li sardinas e li paui ben aplatidi a costat l’una de l’autra sus una grana plancha. Levi lo cardo dei bleas e talhi li fuelhas en la longuessa. Li fau cueire en una lavesso embé l’alhet esquiçat. Talhi l’api en pichins mocèus. Mescli li bleas, l’api e lu òus batuts, sau, pebre. Farcissi li sardinas, li serri e li meti en un tian. Esposqui de pan gratat e fau brostolir 15 min en lo forn escaufat a 250. Bòn apetit !
Crestian : L’i a dins la restauracion de luxo una règla qu’es lo principi d’aquest mestier e que ne’n fa la sieu valor : ren es laissat a l’azard.
Travalhavi en tant que coinier dins una ostalaria de luxo, avenguda de Verdun a Niça e aquest jorn aviavam un gran dinar de mai de 200 personas dins una sala vasta au 4art plan de l’ostau . Gran brandafòra dins lo Landernau ! Lu coiniers travalhavan despí tres jorns . Tot èra lèst : li intradas fesqui preparadi sus de gran platàs , decorats coma de carris de Carneval. Lu plats cauds dins d’estubas ben barradi per non refrescar. Dins la granda sala, l’i èran un molon de taulas redoni per una dotzena de personas, embé li sietas e lu cuberts de fèstas. De massons de flors dapertot e un personal de servici lèsts a l’i anar.
Asperavam lu convivas.
La sala èra granda e auta , e faía caud, lu fenestrons grans duberts . Quauqui minutas denant la recepcion, d’invitats arribèron , mas pas aquelu qu’asperavam. Doi colombs intrèron e metèron lo pacti dins la sala. Lo majordòme corria emb’un baston per provar de tirar fòra li bèstias. Lu servients bolegavan de toalhons per achapar lu colombs. Li doi bèstias anèron per s’amagar dins li motluras dau plafon e volavan de temps en temps per bravar lo monde.
Per si baiar lu coes lo responsable decidèt de faire sant miquèu dins una autre sala. Pavana! Tot lo monde corrian embé li taulas, li cadieras, lu massons de flors, e lo resta. En un temps degne d’una competicion, lo banquet foguèt torna mes en un autre luec e li pràticas arribèron esquasi sus lo còup.
Lu colombs acabèron la jornada, a la sosta, e s‘en anèron mai tardi, sensa saupre que quauques responsables, li aurian, embé plasir, ajonch a la carta dau sera.
JPB : La Meleta de potina
Ancuei dimècres, en plaça Sant Ròc, èra jorn de mercat. Li siáu anat qu’avii da far en lo quartier. Ai vist un cartèu dont l’i èra escrich « potina » en francés. Mi siáu pensat au crid tradicionau dei molhers de pescadors. Un crid que gingina encara en la mieu tèsta : « A ! La bèla potina ! »
– Coma, l’i a ja de potina da vendre en genoier ? faguèri.
Mi siáu avesinat dau banc. Lo mèstre que vende, es un dau Cròs. Li demandèri de dont venia aquesta potina.
– D’Itàlia, mi respondèt, d’Itàlia. Aià la pescan esquasi tot l’an.
Cau saupre qu’au nòstre si pòu pescar la potina basta una sessantena de jorns, normalament en febrier e mars. Es un privilegi qu’an lu pescadors niçards fins a Canha de Mar e Antíbol e que remonta denant a l’annexion dau Comtat de Niça en lo 1860.
Donca mi siáu crompat doi èctos de potinas dins una barqueta per mi faire una meleta. Cau dire que siáu gromand e qu’un ècto e mieg basta per doi personas.
Se v’interessa vos pòdi donar la receta : 1,5 ècto de potina ben fresca, 4 òus dau galinier ò « bio » qu’amerita n’es vèr (1), un pauc de giverd (que si ditz finda « verdura »), òli d’òuliva esportinat, sau fina, pebre, 1 limon dei quatre sasons ò plat que li dion « mela-ròsa ».
Meleta de potina
Mefi ! La potina non si lava, perderia tot lo sabor. Basta levar li argas que porrion demorar tra lu peis.
Doncas, après d’aquesta racomandacion comenci : « Metre dins lu òus batus la potina e lo giverd chaplat. Salar, pebrar coma vos sembla. Còire lo tot en una sartaia oncha d’òli, a pichin fuec. Servir en ajustant, se vos plas, lo jus de limon.»
Bòn apetit e bòn pron vos fague !
Lo 21 de genoier dau 2009
Dijòus faía un bèu soleu posquèri anar caminar.
Quora florisson lo mesclum tra lo blu de la mar lo roge de la pèira, lo jaune dau mimòsa e dins lo font li montanhas blanqui de nèu es meravilhós !
