Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei, titrada « Parlar francés coma una vaca espanhòla. », v’es prepauada da Joan-Pèire BAQUIÉ, president onorari de l’IEO-06.
Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc !
Parlar francés coma una vaca espanhòla.
Per Calènas, d’amics bergamascs mi regalèron un libre : « Cinquecento modi di dire in bergamasco » (1). Lo durbèri a l’asard e trobèri l’expression : « Parlà francés come öna àca espagnöla » (Parlar francés coma una vaca espanhòla). Aquela pi ! M’asperavi pas a trovar aquesta sentença en lo libre. L’autor, Umberto ZANETTI, afortisse qu’aquesta dicha vendria dau fach qu’au sècolo XIX, lo francés èra la lenga la mai estudiada en Itàlia. Totplen volion faire creire que conoission ben la lenga de MOLIERE, mas de fach la parlavan de maniera aproximativa coma una vaca que mugisse.
Aquesta expression la conoissèm en francés de segur mas de dont vèn ?
La locucion « parler (le) français comme une vache espagnole » significa « parlar pròpi mau lo francés ». Mas de qué vèn faire la vaca en aquesta expression, que li vacas parlan pas ?
Una dei ipotèsis seria que lo mòt vaca seria una alteracion de Basco(-a) (Gascon, Basco, latin vasco), d’autant mai qu’en occitan gascon e en castilhan lo « b » e lo « v » si prononçan parier.
Una autra ipotèsi seria que vendria de l’expression occitana : « parlar coma un gavach (2) espanhòl ». Lo mòt « gavach » designa en lu Pirenèus lo montanhard, una varianta dau mòt « gavòt » que s’emplega au nòstre en lu Alps.
D’autres lexicografs si pensan que la vaca en question seria una alteracion de « bassa » que, a passat temps, auria vorgut dire « serventa ». Li serventas espanhòli qu’èran en relacion embé la lenga francea aurian poscut parlar mau francés. Mas s’atròvan gaire de traças en favor d’aquesta ipotèsi.
Alora de que pensar ? Que porria ben èstre una vaca coma dins d’autri expressions en francés ? Per exemples : « dormir comme une vache » (durmir profondament), « pleurer comme une vache » (si plorar embé fracàs), « il pleut comme vache qui pisse » (plòu totplen), « donner des coups (de pied) en vache » (agir de maniera ipocrita, desleala),…
A vautres de destriar tra aquesti ipotèsis e vos faire la vòstra idèa. Lu bretons, elu, an una expression que leva tota polemica e dont la vaca devèn una èga (3) : « komz brezhoneg evel ur gazeg » (parla breton coma una èga).
Joan-Pèire BAQUIÉ lo 7 de febrier dau 2024
(1) BERMAGASCANDO, cinc cents manieras de dire en bergamasc. (Lubrina Editore, 2016 p.120)
(2) prononçat [ga’bat͡ʃ].
(3) èga : femèla dau cavau.