DICCIONARI de LENGA D’ÒC d’après lo parlar niçard

Reinat TOSCANO
embé l’ajuda precioa
de Reinat MATALÒT

 » AVERTIMENT
Un beu jorn de la fin dei annadas 1990, mi diguèri qu’un diccionari niçard èra la seguida logica de la mieu GRAMÀTICA NIÇARDA: un autís necessari per far vèire tota la riquessa de la lenga e, dins lo meme temps la sieunparentèla m’ai autres dialèctes d’òc.
E vaquí lo fais cargat sus l’esquina… Ma un fais ben tròup peant, de segur, per la mieu modèsta persona… Dau rèsta, m’èra clar qu’un diccionari non pòu èstre l’òbra d’una persona soleta, que degun pòu aver la pretension de possedir la lenga dins la sieu totalitat. Alora demandèri d’ajuda ai occitanistas de Niça, per temptar de recampar toti li boani volontats à l’entorn d’aqueu projècte.
Comencèri vertadierament lo mieu pretzfach à l’auton dau 2003 quora, respondent generosament à la mieu crida, mi venguèt ajudar l’amic Reinat MATALÒT, que mi donèt pi dau sieu temps per tornar lièger à mesura lo mieu travalh de redaccion e ajustar un rup de mòts e de sinonimes. Urosament que lu mejans modèrnes de comunicacion perméton de travalhar ensèms en restant luènh un de l’autre! Una pichina ajuda venguèt finda de Laurenç REVÈST, qu’a ajustat de variantas dau vivaroalpenc, de Jaume PIETRI que faguèt quaqui remarcas (tardieri ma totjorn pertinenti) e de Gili van HEEMS, que s’encarguèt de la redaccion d’un desenau de pàginas. Pas grand caua, ma cada pèira aducha es utila…
Nen cau finda citar d’autri personas que, se non an participat directament à l’elaboracion dau Diccionari, son totjorn estadi presenti per respoandre e escambiar quora aviavam d’interrogacions. Pensi particulierament à Josiana UBAUD, à Joan-Pèire BAQUIÉ, à Bernard FRUCHIER.

Quora avèm poscut, si siam estacats à eliminar lu italianismes e lu gallicismes, sovent nombrós dins lo parlar corrent coma dins lu diccionaris publicats fins aquí: cada còup que la lenga a un tèrme autentic, lo noastre dever es de lo remetre en onor. Pura, nos a caugut èstre realistas: li a d’italianismes e de gallicismes que lo niçard n’a pilhat possession d’una maniera tant foarta qu’aüra fan partida de la realitat dau parlar e non si poàdon levar dau semenat per una simpla volontat umana.
Calia finda enriquir lo diccionari de mòts modèrnes (que naturalament non èron dins lu diccionaris niçards mai ancians), eventualament de mòts d’autres dialèctes occitans que, se non son estrechament niçards, son pron expressius per èstre emplegats, dins l’amira d’una lenga comuna respiechoa de la riquessa e de la varietat (non cau denembrar que lo títol complet qu’avèm causit es: Diccionari de Lenga d’Òc d’après lo dialècte niçard, e pas solament Diccionari Niçard).
Aüra, après tant d’oras e d’oras (que fin finala fan d’annadas que pàsson sensa que t’en avises…), après tant de moments d’intimitat mé la lenga noastra, passats à cercar lu mòts, à lu classificar e à lu definir, si pòu enfin presentar lo resultat: siam fièrs d’èstre arribats fins aquí. Qu’aquò sigue la noastra pèira – una de mai – à la maion dei noastres antenats e dei noastres felens.

Que lo noastre travalh sigue acabat? Aquò non, perqué sabèm pron qu’un diccionari es pas jamai acabat: si deu totjorn enriquir de mòts noveus, créisser m’au temps (ò alora vòu dire que la lenga es moarta…). E cau finda dire qu’un diccionari non pòu èstre complet, perqué, en despièch de tota l’atencion que li es portada, li a totjorn de mòts qu’an escapat ai autors, de mòts que non conóisson, de mòts que…, d’autres mòts que…
Finda, cadun deurà lièger lo present diccionari embé tota la sieu indulgença e m’un papier per li notar li mancanças e li decas que lu autors si faran un plaser (aí, aí!) de n’en tenir còmpte dins una edicion futura. Ma lu saute-mi-davant que vorríon solament criticar, aquelu que sàbon pas ren faire d’autre que criticar sensa jamai participar ni ajudar, aquelu arlèris porran passar lo sieu camin, ben au larg…
Reinat TOSCANO, lo 9 de junh dau 2024 « 

Per telecargar lo diccionari : http://toscanoreinat.chez-alice.fr/diconi.html

En principi, una messa à jorn es facha cada fin de mes. Au 30 de setembre, n’en siam à 74110 intradas. Sus la pàgina dau Diccionari, troverètz finda un ligam vèrs « Reflexions sobre la lenga » (pdf e epub), complement au Diccionari, embé de reflexions sobre l’ortografia de l’occitan (articles en niçard ò en provençau, naissuts dei discussions embé divèrsi personas au cors de l’elaboracion dau Diccionari).