De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de junh dau 2005. Òsca !
Lo Sampechier
Chronique du dimanche 5 juin 2005 en lenga nòsta
Au calendier republican, aqueste 17 de Prairial es consacrat au sampechier, aquel aubrilhon que li dién sambuc ò sambuquier en Provença bassa, « sureau » en francés, e qu’es ara en flor.
Aquelei flors son d’aqueles que ma grand mancava jamai de ramassar cada annada, per ne’n faire d’infusions per se faire susar ò pissar, per lo mau d’uelhs e sabo plus encara perqué.
En d’autres endrechs de Provença marchava pereu per lei fèbres, mai faliá per aquò ne’n portar totjorn dins la pòcha una branqueta cavada ambé dedins un papier que li aviatz marcat dessús vòsta data de naissença…
Un pauc de’n pertot, es un aubre que faliá jamai derrabar, qu’auriatz riscat de ne’n morir vos dins l’annada, ni cramar, qu’au mielhs aquò vos auriá fach crebar lei galinas…
Les pichòts per jugar ne’n fasián de petadors, de seringas ò gisclets, e tota mena de flaütas variadas.
Amb aquò se ne’n penjava en mai a la pòrta dei filhas reputadas per beure tròp de vin, ce qu’empachava pas de ne’n faire de vin ambé sei fruchs, e de limonada ambé sei flors…
Lei Cigalas dau còmte
Chronique du dimanche 12 juin 2005 en lenga nòsta
Vos parlavo, fai totara un mes, dau roman « Le demoiselles de Provence », que pareis que se vende fòrça ben. M’estraçavo de veire, tre les promieres paginas, la lavanda florir en meme temps que lei flors de mai e la madurason des amoras. Mai aviéu encar ren vist…
Figuretz-vos que, au dire de l’autor, cada còp que nòste còmte Raimond Berenguier V maridet una de sei filhas, li faguet present… d’una cigala ! Ben entendut èron pas de cigalas vertadièras, mai de belòias qu’avián aquela forma.
Margarida, la promiera chabida, reçaup una cigala de rubís e d’esmerauda, lònga coma lo det major (ce que ne’n fai una brava cigalassa !) que ses alas se duèrbon per laissar montar dau dedins un perfum de pin e de lavanda…
La segonda, Alienòr, a drech qu’a una cigala de cristau. Sancha, felibressa avans l’ora, se vei remetre la cigala d’aur. Beatriz enfin a una cigala d’olivier, mai ei son paire que l’a escauprada eu…
Ansin encigaladas nòstei rèinas, ò futuras rèinas ben ò mau coronadas, pòdon anar vèrs son destin. E, dins lei grands moments de sa vida ò dins les oras de tristum, lei veirem totei la cigala a la man, l’esquichar en pensent a son paire e a Provença…
Lo Jorn dau segue
Chronique du dimanche 19 juin 2005 en lenga nòsta
Au calendier republican, siam encuei lo promier de Messidòr, e aqueu jorn es consacrat au segue, que n’i a que li dién pereu (quasiment coma en francés) lo segle.
Autre temps, aqueu gran des tèrras paures èra pas talament valorisat. Lo pan de segue, aqueu qu’avián la possibilitat d’aguer de pan de blat, lo gardava per ses chins…
Sovent aicí, vèrs lei montanhas, lo samenavon mesclat ambé de blat, e aquò se sonava lo consegau, que n’en fasián pereu de pan coma aquò.
Mai sa palha, ela, èra recercada. Lònga, fina, plegadissa tant coma resistenta, aviá un nom ren que per ela : lo clueis. En pichons fais torçuts cordurats ambé de romis, ne’n fasiam tot plen d’aisinas que li disiam de palhosas, que podèm admirar encuei dins nòstei musèus e nòstes colleccions etnologicas. Coma o diguet un jorn Pèire Martèu, lo promier qu’estudiet aquel « art promier », es ansin qu’aquelei dos paures, lo romi e lo segau, faguèron de nòças de richàs…
Lo Lop dins Lura
Chronique du dimanche 26 juin 2005 en lenga nòsta
Vaquí just un an, sortiá lo numerò 145/146 de la revista « Alpes de Lumière » consacrat a la montanha de Lura. L’autor de l’article sus la fauna l’i escriviá, en parlent dau lop e dau lop cervier (ò linx) : « Il serait donc bien improbable que ces grands carnivores négligent encore longtemps le garde-manger constitué par les nombreuses proies sauvages (cerfs, sangliers, chamois, chevreuils) et les immenses espaces de quiétude que peut leur offrir Lure comme zone de refuge, malgré la barrière que constitue la Durance. » E bè l’i siam…
Tornarai pas parlar aicí des problèmas que lèva lo retorn dau lop dins nòsta region, que vèn ara de tastar dei fedas qu’estivon dins lo Contràs. Dirai just un mot de la legenda inventada e difusida per les ecologistas, que ditz que lo lop s’ataca jamai a l’òme. Aquí l’istorian, ecologista qu’ecologista, ei ben oblijat de dire qu’aquò es pas verai. Dins lo darrier numerò de « L’Histoire », un sabent a fach un promier còmpte de personas qu’avèm la pròva que son estadas tuadas per de lops entre 1580 e 1842. Ne’n siam dejà a 1165…
Degun serà estonat d’aprendre qu’aqueles personas èron mai que mai de fremas e de pichòts, e que les pastrilhons que gardavon solets ne’n representavon una bòna part. Sembla pereu que lei malafachas omicidas dei lops arribavon d’abòrd en temps de guèrra ò d’epidemia, onte fòrça lops avián l’ocasion de tastar la carn de l’òme ambé de cadabres abandonats, e benlèu ne’n prenián lo gost. Empacha pas que la realitat es aquesta, que nòstes còntes e legendas dison despuei totjorn : lo lop pòt s’atacar a l’òme, e lo manjar…