Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei titrada « Un còp de ponh qu’ensuca còntra un vòu en dessús d’un nís de cocuts » v’es prepauada da Sarà Laurens, professora d’occitan de Marselha. Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc ! »
Un còp de ponh qu’ensuca còntra un vòu en dessús d’un nís de cocuts
Semblariá que lei meteis subjèctes de preocupacions intelectualas congrelhan d’òbras que se semblan tròp. A la vista de dos films recentament passats en sala e a la television, se podèm pausar de questions…
Lo primier es un film american culte, realisat en 1975 per Milos Forman, d’après un libre de Ken Kesey, ambé Jack Nicholson dins lo ròtle principau. Se ditz One Flew Over the Cuckoo’s Nest, un vòu au dessús d’un nís de cocut.
Afficha oficiala dau film
Recebèt a l’encòp lei cinc Academy Awards, melhor film, melhor realisator, melhor scenàrio, melhors actor e actritz principaus… En mai d’aquò, recampa dins son primier film tota una generacion d’actors, joines an aqueu moment, que marquèron son temps dins la seguida ; Danny DeVito (Batman Returns, L.A. Confidential…), Christopher Lloyd (Who Framed Roger Rabbit, Back To The Future….) e d’autres…
Lo second, Sucker Punch (literalament : « un còp de ponh que vos ensuca ») es pron diferent. Foguèt distribuit dins lei salas aquest an. Es Zack Snyder (Dawn of the Dead, 300, Watchmen, Legend of the Guardians: The Owls of Ga’hoole…) que lo faguèt ambé Emily Browning dins lo ròtle màger. S’agís de son primier film originau. Fins aquí, travalhava solament sus leis òbras deis autres. Malurosament, foguèt mau aculhit per la critica. Leis uns lo trobavan misogin, leis autres l’acusavan de donar un imatge agressiu e ipersexualisat dau femelam o encara de portar un messatge ninòi de la mena : « lei michants son totjorn castigats. » Leis afogats assegurèron que lo film foguèt mau compres. Verai qu’aqueu desplegament de polidei filhas, vestidas de pèta-en-l’er pichotets e armadas fins ais coetas, lèstas d’enastar de mostràs imaginaris o reaus, èra pas desprovesit d’ambigüitat…
Afficha oficiala dau film
Basta de veire lei doas afichas per se demandar onte porrián estre lei similituds ? Vaquito.
Dins One Flew, l’eròi, McMurphy, accusat de violacion sus minora, s’arrenja per passar per fòu e se retrobar dins una institucion psiquiatrica. Pensa que coma aquò, aurà pas de condamnacion au travalh forçat e porrà partir lèu. S’intègra dins lo grop deis internats e n’en ven lèu son menaire. Dins Sucker Punch, l’istòria se passa a tres nivèus. Au primier nivèu que li dirèm la « realitat, » Babydoll, una joventa de vint ans, es accusada d’aver tuat sa pichòta sòrre dins una crisi de foliá. En realitat, voliá la protegir de son bèu-paire pervèrs e raubaire d’eiretatge. Es embarrada dins un espitau psiquiatric demieg d’autrei joventas que son existéncia geinava sa familha. Aqueu nivèu dura gaire e lo spectator pòu se demandar s’es reau o pas. Es alara que lo film vira dins lo second nivèu que pren la màger part de l’istòria, es a dire la « realitat fantasmada » de Babydoll. Per subreviure an una vida insuportabla, Babydoll se pantaia prisonièra d’un cabaret qu’es en fach un bordèu. Leis infiermiers e lei doctors venon de macarèus e lei malautas, de dançairas prostituidas. Lo tresen nivèu apareis quand Babydoll dansa davant son public. S’evasís dins son « imaginacion » (descriu lo fenomèn ambé lo mòt « evasion ») que la mena dins d’univèrs estranhs onte lucha ambé sei companhas per obtèner sa libertat. Vesèm lo film dins sa quasi-totalitat a travèrs leis uelhs de Babydoll. Mestrèja la narracion, a l’encontrari de McMurphy que la subís. Mai lo tèma principau demòra l’embarrament e la quista de la libertat.
Totei dos venon victimas e rivaus de « michants » de tria. Se baton dins un braç de fèrre que sa tòca es la subrevivença. Dins One Flew, es la glaciala infiermièra Mildred Ratched, jogada per l’excellenta Louise Fletcher que n’en foguèt recompensada. Aquela capolièra pervèrsa e sadica reina d’una man de fèrre sus l’espitau e contraròtle lei malauts per la paur e la manipulacion mentala. De lònga, McMurphy la desfisa e sapa son poder. Comença per organisar gradualament la rebellion demieg lei malauts. Exigís de veire lo match de baseball, fa un plantier dos o tres còps ambé lei malauts per anar pescar en batèu, congrelha un sentit de revòuta encò de seis amics internats… La batèsta entre McMurphy e Ratched ven tala que McMurphy provòca quauquaren de terribla sens lo voler.
L’infiermièra Mildred Ratched (quand as vist seis uelhs, as comprès…)
Dins una novèla tentativa de fugida, McMurphy bota lo oài dins lo dormidor en fasent intrar doas de seis amigas ambé d’arcòl. Totei fan la fèsta e McMurphy convida l’una dei filhas, Candy, de cochar ambé Billy, un joine malaut freule e fragil, per « n’en faire un òme. » Malurosament, son talament sadols qu’oblidon de s’enfugir. L’infiermièra Ratched lei suspren e buta Billy au desespèr en lo menaçant de prevenir sa maire (qu’es la rason primièra de son estat mentau e non sei rapòrts ambé lei fremas en generau…). Billy se tua dins lo burèu dau director e McMurphy, de ràbia, manca d’estrangolar Ratched.
Se tròba lo meme braç de fèrre entre Babydoll e son gardian-infiermier-macarèu, Blue Jones (excellent Oscar Isaac). Blue Jones a dos visatge dins lei doas versions de l’istòria. Dins la realitat, es un infiermier corromput. Se fa pagar per lo bèu-paire de Babydoll per la faire lobotomisar au mai lèu e l’empachar de parlar. De fiau en cordura, espròva una atraccion sexuala violenta per sa victima. Dins l’univèrs interior de Babydoll, es lo proprietari dau cabaret e ten lei filhas prisonièras. Decidís de vendre la virginitat de Babydoll a un gangster locau, lo « High Roller, » (dins la realitat, lo metge encargat de la lobotomia) e dins lei cinc jorns que li demòra, Babydoll cerca de li escapar ambé l’ajuda de quatre filhas, Sweet Pea e sa pichòta sòrre Rocket, Amber e Blondie. Lei filhas van quèrre d’objèctes que l’ajudaràn de fugir : una mapa, un batifuec, una clau e un cotèu. I a tanben una cinquena causa qu’es pas precisada a la debuta.
A chasque còp, Babydoll desvira l’atencion de totei dins una dansa erotica que la bota en ipnòsi. S’imagina alara dins un autre monde onte es fòrta e invencibla. Es gràcia an aquela ipnòsi que sei companhas pòdon raubar leis objèctes. Mai tòrna mau sus la fin. Rocket se fa tuar pendent lo raubament dau cotèu e Blue Jones descubrís una partida dau complòt. Tira sus Amber e Blondie per represalhas e totei doas morrisson. Assaja puei de violar Babydoll. Aquela d’aquí capita de l’ensucar…
Leis dos visatges de Blue Jones: l’infirmier poirit vertadier e lo macarèu imaginat
Fau remarcar que dins lei dos films, son totjorn de coples antagonistas. Dins One Flew, l’òme eròi s’acara ambé una frema e dins Sucker Punch, es lo contrari. Aparentament, una compreneson entre lei sexes sembla pas possibla dins lei dos cas…
Mai que tot aquò, es la fin dei dos films qu’es d’una semblança dei grandas. Dins One Flew, a la seguida de la mòrt de Billy e l’agression de Ratched, McMurphy es botat en isolament. Sei companhs ignoran çò que li es arribat e pensan qu’a enfin capitat de fugir. Gràcia a McMurphy, l’infiermièra Ratched, lo còu dins una minèrva, se fa mai doça ambé lei pacients. Pasmens lo melhor amic de McMurphy, l’indian gigant Big Chief, descubrís aqueu d’aquí dins un estat catatonic. McMurphy a subit una lobotomia. Big Chief, alara, refusa de l’abandonar e mai que mai que leis autres lo veson coma aquò. L’estòfa ambé un coissin. Big Chief tròba la fòrça e lo coratge de realisar lo primier projècte d’evasion mancat de McMurphy : utilisar la pesanta maquina dei dochas per bresar la fenèstra. Lo film s’acaba ambé la corsa de big Chief sota leis aubres e dei rires e crids de jòia deis autres internats.
Scèna finala de One Flew…
Dins Sucker Punch, Babydoll compren que la cinquena causa que falia trobar èra lo sacrifici d’ela-mema. Alara, dins son monde imaginari, se bat ambé lei gardians que Sweet Pea pòsque s’enfugir. Dins la realitat, subís la lobotomia mai lo medecin se maina de quauquaren… Leis uelhs de Babydoll semblavan li demandar de complir l’operacion. Es coma aquò que la còla de l’espitau compren que Blue Jones falsificava lei papiers d’autorisacion deis operacions. Mentre que fan venir la policia, Blue Jones entraina una Babydoll sensa la mendre reaccion. Lei complicis son esfraiats de la gravitat de la situacion e, dins sa discutida, lo spectator compren que l’istòria fantasmagorica de Babydoll costejava la realitat, que de filhas son ben mòrtas pendent lei tentativas d’evasion de Babydoll mai qu’una autre capitèt de s’escapar. Blue Jones, dins una frenesia que tòca a la foliá, leis emmanda. Quand se tròba solet ambé Babydoll, assaja de la faire bolegar. Refusa de violar un lieume mai Babydoll es pas mai aquí. Blue Jones es arrestat e nos es donat de pensar que va denonciar lo bèu-paire de Babydoll. Vesèm puei Sweet Pea dins lo bus que l’entòrna encò d’ela pendent que la cara serena de Babydoll, amagada pendent tota la scèna, envasís l’ecran.
Scèna finala de Sucker Punch…
Fau-ti apreciar o se socitar dau fach que dos films, a quasi quaranta ans de distància, pòrton lei memes tèmas, lei meteissei preocupacions, maugrat de diferéncias, fin finala feblas ? Que siegue dins One Flew o dins Sucker Punch, avèm la mescladissa entre la realitat e l’imaginacion, la frontièra teuna entre la rason e la foliá e la cèrca desesperada de la libertat que mena a la mòrt dau personatge principau. Aquesta mòrt sacrificiala ven una renaissença per un personatge secondari (Sweet Pea o Big Chief). La particularitat pasmens es qu’en 1975, la femna es percebuda coma l’enemic, la paret onte tot se destrusís. En 2011, es la clau de l’imaginacion, de la creacion e de la libertat. Dins lei dos cas, l’òme e la femna an de victòrias « a la Pirrus. » Ganhan per d’autres e non per elei-meme. Es totjorn lo sistem que lei bresa primier.
Per acabar, precisarai quauquaren qu’a ren de veire ambé aquel article mai que me sembla important a ieu: au moment ont l’escriviáu, un òme en Norvègia a tuat quasi un centenat de personas innocentas per impausar çò que cresiá estre la realitat e qu’èra pas mai que son imaginacion malauta…
Sarà LAURENS