Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups.
Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de dètz-e-vuech ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !
Cronica per aqueu dimènegue lo 23 d’agost dau 2015 en lenga nòsta
Sant Amor
Lo sant dau jorn a un ben polit nom ! Ara, sacher cu èra, bota, son de figas d’una autra banasta… Pareis que sant Amor fuguet un martiri de la fin dau sègle III, ò dau sègle IV, ò benlèu ben dau sègle VIII… Adonc, es pas ce que sabèm de sa vida que l’a fach venir celèbre e marcar encuei sus vòstes cartabèus, mai ben son nom…
Un nom que, o sabètz pas ò vos ne’n siatz bensai jamai avisat, mai es a la lenga nòsta que lo francés lo deu. Eles que dison « fleur » a una flor, de « pleurs » a de plors, de « douceur » a la doçor, deurián normalament dire « ameur » a nòste amor… De segur que l’ancian francés desconoissiá pas lei mots en « or », mai ambé lo temps les a laissats de caire per se ne’n tenir a’n aqueles que s’acabon en « eur »… Mai perdequé alora encuei parlon d’amor (qu’escrivon « amour »), e pas d’ameur, un mot que d’unes parlars d’oïl an gardat ambé son sens ancian de rut ?
Es que les trobadors son passats per aquí, inventent a la fin dau sègle XI la poesia e la cançon en lenga vulgara, amb una concepcion originala dei relacions eroticas. L’Euròpa tota se metet a’n aquela mòda, d’abòrd sovent en lenga d’òc, puei lèu cadun dins la sieuna. Au bot d’una generacion, la lenga d’oïl aguet ses « trouvères », mai gardèron dins sa lenga originala lo mot qu’emplegavon lo mai sovent, e qu’èra justament « amor »…
Sant-Ròc e l’Eugèni
Aqueste dimenge, a Chastèunòu-Miravalh, sa vòta tradicionala de la Sant-Ròc es consacrada aquest an a un enfant dau païs, mòrt a Sisteron fait just 60 ans : lo paire Eugèni Cler, majorau dau Felibritge.
Èra un personatge pron extraordinari, que se cònta encara tot plen d’istòrias a son prepaus. La promiera qu’entendèro, ei ma maire que me la diguet. Me parlava d’aqueu missionari de la barba lònga que parlava ren que provençau mai que, subretot, gardava sempre dins ses pòchas de bonbonalha per lei dròlles, que li donava soncament se li lei demandavon en òc ! Pensètz un pauc s’aquò fasiá l’afaire de ma maire, filha de la campanha, qu’èra pas un problèma per ela de s’abonbonalhar ansin…
Un autra istòria qu’ai entenduda a Forcauquier èra d’una messa qu’èra partit, a pè ben entendut, per anar dire dins sabo plus qunte vilatgi, un jorn d’estiu que la chavana amenaçava. En camin s’aviset de païsans qu’èron a meissonar, en se despachent lo mai que podián. Autanlèu mon Clèr te tombet la sotana, vos agantet una dalha, e meissonet amb eles. Entre tèmps, lei devòtas començavon de se faire un brave marrit sang, que sa messa èra totjorn a l’ora dicha. E quand, fin finala, arribet per la celebrar, d’unes oras après, li expliquet que se lo Bòn Dieu podiá totjorn esperar, qu’aviá l’eternitat, la meisson, ela, esperava pas…
Santa Ròsa
Vaquí una santa que, emai son nom floriguèsse sus totei les cartabèus, penso pas que fòrça monde sachèsson cu èra… Ni qu’aquela Peruviana, naissuda en 1586, fuguèsse estada la promiera santa dau Novèu Monde, e pus tard la patrona des Americas…
Naisset florida mai pas rosada, d’abòrd que se sonava Eisabèu Flores de Oliva… Enrosada venguet puei d’ora, un jorn que sa maire, clinada sus son bres, se creset de veire sus sa cara una ròsa espandida e li diguet : « Seràs ma ròsa desenant ! » E pus tard, ei la Viergi en persona que, dins una vision, li confirmet aqueu nom.
A quatre ans, sabiá legir soleta, que degun li aviá après, e lèu comencet la vida de dejunis e de privacions que te fai lei sants e lei santas. Se manjava, èra jamai ni carn ni fruchas, e pus tard se ne’n tenguet au pan e a l’aiga. Mai aquò èra encara tot ren, e les peniténcias que fasiá, li diriam encuei de masoquisme : per liech, aviá ligat entre elei de fustas ambé de còrdas, e dins l’espaci que laissavon, tancava de tròç de teules e de tarralha, que li metiá ben lo ponchut de’n aut, per de dire de lei sentir lo mielhs possible… Dormet ansin setge ans de temps, jusqu’a sa mòrt en 1617. Just sepelida, lo monde se gitèron sus sa tomba per ne’n manlevar de ponhadas de la tèrra que curbiá aquela que, de la ròsa, aviá subretot gardat les espinas…
Jean-Yves ROYER