En lo 2013 l’IEO-PACA faguèt parèisser la revirada occitana d’un roman finés, « Quora despareissèron lu colombs » de Sofi Oksanen. Sébastien Cagnoli, lo traductor de Sofi en francés, avia estirassat en una fachenda denha dau « Famós Pantais Nissart » doi autres Nissards, Miquèl de Carabatta e Joan-Pèire Baquié. Tot ai tres s’èran partit l’òbra : a Bastian la « dubertura » dau tèxto finés qu’èra a l’i travalhar, a Miquèl l’ajustament en nissart (1), apontelat sus d’una espròva francesa inacabada, esquasi mòt a mòt, a Joan-Pèire li relecturas e corregidas – numeroï – e l’òbra organizatritz embé l’IEO.
Quinze jorns denant de la sortida francesa de París, Sofi Oksanen herself èra presenta a la libraria nissarda Jean Jaurès, per avarar lu sieus « Colombs » ! Lo ligame leterari entre finés e nissart èra estabilit. De fach, doi lengas « mespresadi », doi istòrias de « pichini pàtrias » esquissadi ai tremenhas de nacions tròup potenti, menavan naturalament en una capissuènha qu’un auria pas forçadament endevinat…
En lo 2015, lo parier traductor Sébastien Cagnoli es en residença per quatre mes au Helsinki Collegium for Advanced Studies (Collegium d’Estudis Avançats) de l’universitat de Hèlsinki. Cen que si pantàia mai lo bostegon culturau ? d’armanescar un rescòntre leterari e poeticò-musicau a l’entorn d’aquelu ligames mediterranò-baltics !
Lo 20 d’octobre doncas, Sofi tornava rescontrar lu sieus « Brave translators » per una discutida tractant dei questions dei lengas minoradi, de la revirada dei « Colombs », de la necessitat per l’occitan de si durbir ai leteraturas forestieri, e patin e cofin…
(photo Toni Härkönen)
Miquèl charrava occitan dau temps que Sébastien, que faía la revirada contunha e Sofi, parlavan englés, qu’es la lenga de travalh dau Collegium. Que gaug de faire audir l’occitan en un auditòri d’universitaris requists – conoissent la romanitat – e escotant la lenga d’òc embé un respèct espetaclat e un gran interés… (l’actualitat nen mòstra, ailàs, que basta pus de sortir de Nissa per que sigue reconoissuda la dignitat de la lenga, mas cau ben sortir de França !)
Lo lendeman, au sedi de la Societat de Literatura Finesa (1831) Sébastien presentava lo concert-lectura qu’avia alestit a l’entorn dau poeta finés Uuno Kailas, vengut morir a Nissa en lo 1933.
Amedea Briggen – la molher de Miquèl de Carabatta – durbèt embé fòga la seduda, jugant de peças per piano dau musicant finés Armas Launis qu’a viscut e, finda èu, es mòrt a Nissa en lo 1959. En la seguida, Maiju Vaahtoluoto, mezzo-soprana, acompanhada au piano da Amedea, an interpretat embé gaub de melodias de Launis, mas finda de Yrjö Kilpinen, Taneli Kuusisto e Joonas Kokkonen, toti compausadi sus de poemas de Kailas. Aqueli peças musicali èran entramescladi de lecturas trilengüi dei vers de Kailas, en finés, francés e occitan, da Ulla Tuomarla,Sébastien e Miquèl. Per acabar lo concert, e en creacion mondiala, Amedea e Miquèl an donat una composicion originala d’un autre Nissart, Henri Claude Fantapié – espós de la poetessa Anja-Kosonen-Fantapié – sempre sus d’un poema de Uuno Kailas.
A la fin de la conferença coma dau concert, lo public n’es vengut rescontrar per charrar, nos rengraciar e nen faire de demandas sus la lenga d’òc, lo sieu us, lo sieu estatut. Mi remembri mai precisament d’una cercairitz russa, afogada de romanitat, que m’a « intervistat » en francés, librion e estilò en man, d’una dei organisatritz que « parla català ! » e d’una autra dòna qu’a clavat la nostra discutida ensin : « Je vous remercie, je repars enrichie », en français dans le texte…
Conven de mentar – l’ai emparat en l’ocurença – que Finlàndia es un país bilingüe, finés e suedés (doi lengas qu’an ren de comun), e que sembla talament natural en cadun que cau anar sus plaça per s’enavisar d’aquò ! Lo plurilingüisme seria doncas un gaubi de viure, d’èstre au monde, de pensar la cauva pùblica.
Sabiavam pas encara que lo Senat de la Repùblica francesa enmanderia quauqu jorns mai tardi la ratificacion de la Carta europenca dei lengas, arguent d’un dangier de « comunautarisme » au sen de la Nacion…
http://www.helsinki.fi/collegium/english/
http://www.finlit.fi/en
http://www.armaslaunis.org/indexfr.html
http://ratatoulha.chez-alice.fr/finnois/Kailas/uunokailas_couv.html
…
Miquèl de Carabatta