1- Que de nòu ?
2- Coma lo diètz en niçard ? Les accessoires ne sont pas compris dans le prix de la voiture.
3- Pichina dictada
4- Descriure una bèstia reala ò imaginària
Que de nòu ?
Jennifer BARET : Nous a mandat lo reportatge televisual que siguèt fach lo 28/04 dins la sieu classa e aquela de Geremia Marçais :
Gerald : Esta setmana erà un pauc particulària, perqué deuguèri mi preparar per passar la coloscopia embé un regime estrict de 7 jorns, pas de liumes, pas de fruchas, pas de lachuenha, pas de fromais pas de ros de l’òu, ren que de carn e de peis, de ris e de pasta, si pòu variar embé lu parpalhons, lu spaguetis, li pennas , li lingüinas, lo ris Thai, per ieu, es sempre lo meme . Mas lo resultat es bòn.
Gerald : « Una vera vida per lo niçard. »
Doi pàginas dins lo Nice-Matin dau dimècres 21 d’abriu èran consacradi a la Lèi Molac adoptada lo 8 d’abriu per l’Assemblea Nacionala.
Li Lengas Regionali benefician d’un ver quadre legislatiu permetant l’ensenhament de l’occitan-niçard en lu oraris escolarescs, l’inscripcion dins lo patrimòni e l’ utilisacion de signes diacritics.
Una terça pàgina es la traduccion en niçard de l’ Atestacion de Desplaçament Derogatòria per Olivier Pasquetti.
Es una reconoissença per li associacions d’ensenhamant dau niçard e qui si son mobilisadi per faire passar aquesta Lèi depauada en decembre dau 2019.
Es, finda, una bòna publicitat per lu còrs de nicard en esperant d’aver de numerós sòcis per l’avenir.
Jouseta : Despuei 2 setmanas, l’i aguèt 2 bòna nòvas per la sciéncia : Thomas Pesquet es ben arribat dins l’estacion espaciala que l’i va trabalhar per 6 mes.
Dau meme temps, lei 15 reclus e reclusas volontaris sortián de sa cauna dont l’i son restats 40 jorns sensa ren saupre dau temps que passa.
A despart d’aquò, sembla que son lei maridas nòvas que dominan.
Mai, coma vòli pas degalhar la vòstra serada, vos parlarai pas dau climat que si desviada sensa tròp esmòure lei nòstres governs, ni dei migrants que contunian a si negar en Mediterranea ( encara 180 dimarç passat ), encara mens dau virus que persegue sei maufachs, ni mai dei país que pòdon pas si pagar de vaccins alora que devriam èstre toei solidaris e que » degun si sauvarà tant que tot lo monde serà pas sauvat. » ( Dr Tedros ).
Ne’n aurai encara de molons a pas dire mai seriáu responsable si, esta nuech, faguessiatz de chauchavièlhas !
Marie-Do : Que ai fach mentre doi setmanas ?
– Lo dijòus anèri en caminada faire lo gíro dau Mont Cima. Coma totjorn embè un bèu soleu, una bèla vista. Que plasir de manjar a l’escotisson, de si rire un pauc, de veire de gents embè la màsquera ben segur.
– Lo dimarç vint , Rogier e ieu augueriam la segonda vaccina anti covid : aüra siam protejats.
– Per faire plasir a ma filha cordurèri despí tres jorns, fau sèt coissins de jardin per una amiga . Mas non es simple cau mesurar, copar e cordurar li serraduras « lamp » (passeronieras= braguette). Ai de travalh !!
– Fin finala lo jardin : copar li flors passidi, arrancar li marridi èrbas e si batre còntra li limaças que manjan li plantas jovi e lu cats que fan lu sieus besonhs dins la tèrra.
JPB :Lo giro de San-Joan Cau-Ferrat.
Normalament es una passejada que si fa d’invern quora fa frei en montanha, que lo temps amenaça ò que mancam de temps per si desplaçar. Mas aquí, li novèli règlas impauadi de non despassar lu 10 kms despí lo nòstre nos faguèron causir d’anar en riba de mar.
Diménegue lo 18 d’abriu, lo temps èra neblós, arriberiam en veitura dau costat de Passable, plàia cantada da Jousé GIORDAN dins la faula L’èurre e l’olivier(1939). D’aquí pilheriam la dràia en dirreccion dau Semàforo de Sant Joan. Eravam pas solets a aver causit aquesta passejada que lo monde s’encrosavan cada dètz mètres. Sus la mar l’i èran quauqui barcas e de plonjaires en cerca probable de porpres numerós en lo canton.
Passat lo semàforo, arriberiam davant l’Ostaria dau Cap vuèia, dont li celebritats, en temps normal, si venon pauar denant de tornar ai sieu activitats. D’aquí nen sobrava plus qu’a revenir de l’autre costat de la penísola dont d’artistas grafaires pintèron embé gaubi una tèsta de peis sus d’un rocàs. Basta lo temps d’arribar fins a la veitura que quauqui degots començavan de calar.
Coma lo diètz en niçard ? Les accessoires ne sont pas compris dans le prix de la voiture.
Lu accessòris/garniments/atràs non son incluts en lo prètz de la veitura.
Pichina dictada : En un luec solelhós, dau costat de Passable
Creissia, manhific, un aubre remarcable,
Un olivier,
Que dau quartier,
Era l’orguelh e la belessa. L’Eurre e l’olivier J. GIORDAN (Armanac nissart 1920)
Descriure una bèstia reala ò imaginària:
Choaseta : Un animau preferit.
Ieu, ai jamai augut un animau domestic, ni can, ni cat, ni peis roge, ni papagau.
Vorguèri ben un pichin can coma lo nòstre apartament non es gran, mas Gerald aima basta lu gròs cans. La sieu mamà alevèt de dobermans, participèt a de concors dins tot lu país europeans e Gerald l’acompanhèt quauqui fès. Eu-meme auguèt una canha boxer.
Alora, la solution es bessai un can robòt en ferpa ?
Est animau interatiu es lo companh ideal dei enfants a comptar de tres ans, mas un tomba mai en enfança en vielhissant, es ben conoissut ! L’i a totplen d’avantatges, bauba, bolega la coa, plora quora a besonh d’èstre sonhat, pas besonh de si levà lèu ni de si corcar tardi per lo sortir. Non mete de pels sus lo canapé ò li poltronas. En mai es economic : pas besonh de li faire da manjar, pas besonh d’anar en cò dau veterinari. Es conceuput en matèria doça, es ideal per faire li caressas.
Evidentement, Gerald es pas d’acòrdi !!!!!!!!!!!!!!!!!
Françon : Lo darrier coniu
Un cop èra un coniu dins un clapier que menava la sieu vida.
Lu mèstres venguèron vièlhs e non posquèron plus s’entrevar dei conius. Decidèron de lu vendre a un autre paisan dins un autre luec.
Un coniu mai bulo veguèt un trauc dins lo portau e s’escapèt embé un amic.
S’enanèron batre barona per camps.
La vida èra bèla embé la libertat retrovada.
Venion pròche de maion, èra aisat de s’avesinar d’elu.
Un jorn un coniu a despareissut, non l’ai plus vist…
L’autre s’es passejat encara quauque temps, solitari mas liure.
Un autre jorn non veguèri plus lo darrier dei conius.
Despí lo clapier es vuei. Era un autre temps…
Marie-Do : Bebop
Auguèri un can que si sonava Bebop. Ai paur dei cans e non ne’n volii, mas Rogier li plasia lu Boxers. Un sèra mi menèt da una vesina que donava 3 pichins cans. Surpresa ! Son toi bèlhs quora son pichins. Mas èri reservada. M’assetèri, Rogier caressava lu cans quora un cadèu caminèt devèrs ieu e si corquèt sobre lu mieus pens : m’avia causida.
Venguèt gròs, un pauc bastardon e adorable. Faguèt un molon de bestisas :
Un jorn Rogier avia laissat sus lo taulier dau jardin de clavèus ; troveriam lu clavèus dins tot lo jardin. Lo sera trovèt dins lo sieu baraquin lu clavèus que Rogier avia recampat. Après non toquèt a cen que l’i avia sus lo taulier.
Rompèt la canalisacion d’aiga bruta en cavant la tèrra dau jardin. Avia un grand coissin còntra l’escaufa-pansa, lo sieu castic es estat metre lo sieu coissin defòra davant lo portau. Siguèt totplen maleròs !
Un jorn lo meneriam a Canha de mar per si banhar sus la plàia per li bèstias. Non mi posquèri banhar ! Bebop avia paur. Quora èri en l’aiga e se anavi luenh mi venia sauvar, e metia li sieu patas sus li mieu espatlas e avii de mau a denedar.
Bebop pleguèt li parpèlas en lo doi mile èra cargat d’ans e ieu mi siáu plorada.
Despí ai pas plus de can mas ai una tartuga.
Jouseta : L’aigla negra ( aigle royal ) es sovent considerada coma la mai bèla deis aiglas e coma lo rei deis aucèus. Despuei l’Antiquitat, es simbòl de victòria.
Per sa vista pertusanta e sa tecnica de caça fodrejanta, fuguèt lèu associada au soleu, ai lamps e au tron. Seis alas desplegadas simbolisan lei linhas embrigadas dau lamp ansin que lei braç de la crotz.
Per sa capacitat de veire luenh, a lòng tèrme e ansin d’anticipar d’eveniments, fuguèt considerada coma un oracle, un conseilher, un messatgier divin.
Es en causa de tot aquò que trobam son simbolisme dins de civilisacions nombrosas a travèrs leis atges : la Grèça antica, lei Romans, leis Assirians, lei Perses…
Si retroba tanben en America, mai precisament au Mexique. Subre son drapèu figura, pausat sus una figuiera de Barbaría ( tenochtli ), una aigla que tèn una sèrp dins son bèc. Aquò rementa una legenda aztèca sus la fondacion de la capitala, Tenochtitlán, devenguda Mexico.
Leis aztècas ò mexicas, pòple venènt de nord, si consideravan coma lo pòple elegit cargat d’assegurar la marcha dau soleu en la norrigant de sacrificis umans, que siegue d esclaus en fugida, de presoniers ò meme de volontaris per fin d’èstre divinisats.
La legenda conta la lònga quista d’una tribú d’aquest pòple nomada dins la recerca de sa tèrra promesa per son dieu, Huitzilopochtli, dieu de la guerra e dau soleu.
Aquesta tèrra devriá si reconóisser gràcia au » signe » mandat per lo dieu : una aigla quilhada a la cima d’ un nopal ( cactus ò pata dau diable ) sortant d’un rocás e tenent una sèrp dins son bèc. La tèrra promesa èra aquí. Es sus aquesta tèrra environada d’aiga que lei gènts devián bastir sa capitala.
Lo blason dau drapèu evoca lo combat de l’aigla e de la sèrp, es a dire dau Cèu e de la Tèrra, dei mondes d’en aut e d’aiçavau.
Ara l’aigla negra es una espècia en perilh coma tant d’autras, subretot per la perda de son abitat, en causa de l’utilisacion dei tèrras per l’agricultura e lo norrigatge ansin que de l’urbanisacion. Lo cambiament dau climat afecta l’abondància e la diversitat dei rapinas. Lei predators an plus pron de ressorsas per subreviure e si reprodurre. Es perqué leis aiglas negras an dispareissut de la valada de Mexico.
JPB : L’aigla niçarda La mai anciana representacion conoissuda dei armas de Niça data dau 1431
QUIQUÍ : Flapy
Doi uelhs negres, interrogatius, brilants d’intelligença !
Doi aurelhas ponchudi totjorn en moviment !
Una trífula negra, aigaióa, totjorn en recerca d’odors novèli !
Una polida lenga ròsa !
Una vertadiera ferpa embé de pels blancs semenat de gris.
Flapy èra una raça de can de pastre .
Era lo can de França nòstra filha maja dau temps que vivia au nòstre.
Era lo pius pichin can d’una fratria de cinc cans e per aquò au principi quora li donavam da manjar, venia pilhar una part de croquetas e partia de corsa, e faía aquò fins a acabar la sieu gamèla !!!
L’explicacion :es que denant la sieu adopcion, lu autres cans de la fratria non li permetion de manjar perqué èra lo cagancho !!!
Pauc a cha pauc devenguèt lo can de la familha e auguèt plus paur de ren (si dei trons en la chavana).
Flapy avia de costumas amusanti, pensi qu’es en rason de la sieu origina de can d’aver :
Quora eravam toi embé Niça la Bèla en passa carriera, faía lo torn de la chorma coma siguessiam un aver de feas per que degun non si permete d’anar fòra !
Quora montavam au nòstre en l’escalier, faía la puada en virant sus si-meme fins a la pòrta de l’ostau !
Mas èra un can afectuós, que non si podia passar de la nòstra companhia, si que, li rari fes que l’avii laissat en la veitura, a manjat mai d’una centura de securitat e en maion gratava la pòrta per anar fòra e vos laissi imaginar le crucis !!! Alora lo pllhavam embé nautres e meme s’èra pas un pichin cadèu, quora anavam en un endrech dont non volion de cans, si sabia faire oblidar e jamai degun s’es avisat qu’un can èra embè nautres.
Es lo can qu’a acompanhat Lea e Maxime (nòstres felens) en l’enfança, un can joiós, totjorn lèst a jugar, córrer e calinhar.
Es vengut un vièlh can, un pauc balord e un matin es partit coma de costuma faire lo torn de la coproprietat, mas aquesta fes non es revengut, l’avèm pas retrovat , es partit s’escondre en un endrech segret per plegar li parpèlas e durmir a jamai. Avia 13 ans !!
Joan-Pèire : Moïse
Moïse èra lo nòstre cat. Li aviavam donat aquest nom perqué mon fraire l’avia trovat en una lòna mas tot lo monde lo sonava « Pupuce ». Non èra lo premier cat qu’aviavam tengut a maion. Denant aviavam augut Cleò, una gata qu’apartenia a un egipcian. L’avia abandonada quora avia fach Sant Miquèu e la gata s’èra facha a la nòstra familha. Pi Smoky, un siamés color de fum, regalat a la familha da un amic.
Moïse, per ne’n revenir a n’eu, èra negre, lu pels lusents, fin, li aurelhas corti, la coa sempre en moviments. Cada jorn ò esquasi n’adusia de matin davant la pòrta de la vilà, sigue un lingostat, sigue un aucèu, sigue una rateta. Era una mena de present que nen regalava au grand desesper de ma maire que trovava tot aquò sus lo palhasson.
Un jorn despareissèt d’una setmana, lo pensavam mòrt, manjat da un reinard ò autra bèstia fèra de la còla vesina. S’entornèt ferrit d’una pata pilhada dins una leca. Lo veterinari vorguèt l’operar e li talhar una camba. La familha tota refudèt. Cada jorn li faíi una picura darrier la tèsta, pròpi en lo luec dont una gata ten lu catons per lu desplaçar d’un luec a un autre quora son pichins. Avii setze ans, pas de formacion d’infirmier da segur, e ensin sauvèri Moïse que posquèt persègre la sieu vida sus de quatre patas.
Pasmens quora caminava Moïse mi faía pensar a una locomotiva a vapor. Quora avançava la pata malauta, la levava d’un biais mecanic e aquò m’amusava. Ai un pauc vergonha de lo dire ancuei. Pauc a cha pauc aquesta maniera de caminar despareissèt e lo cat s’entornèt mai a la caça en l’òrt e sus la còla.
Aquest cat l’avèm gardat 14 ò 15 ans. M’enavisi que la darniera annada arrestava pas de sortir e d’intrar au nòstre coma se sabia que la mòrt s’avesinava, fins au jorn que sortèt de maion e que tornèt pas plus. Lu cats diía mon paigran, s’escondon per morir. Avèm jamai trovat lo sieu còrs.
Pensi qu’es d’eu que mi remembri lo mai perqué l’avèm augut qu’èra pichon, avèm creissut e jugat ensems, son de liames que si teisson cada jorn e que si gardan per la vida tota.