De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de novembre dau 2005. Òsca !
S’es passat un 6 de novembre
Chronique du dimanche 6 novembre 2005 en lenga nòsta
Lo 6 de novembre de 1699 moriguet un Bas-Aupenc celèbre, encuei ben oblidat : Carles de Barbairac (ò encara « Charles de Barbeyrac »). Era naissut a Ceirèsta d’una vièlha familha, establida aicí tre lo sègle XV, mai originària de la region de Carcassona, ont èra dejà conoissuda au sègle XI.
Après d’estudis de medecina as Ais e a Montpelhier, es ailà que s’establiguet, e venguet un dei mètges lei mai renomats de son temps. En mai de sa sciéncia, aviá una granda reputacion de caritat. Se disiá pereu qu’emplegava gaire de remèdis, e ne’n garissiá que mièlhs. Ce qu’a l’epòca èra pron segur…
Dins un des tractats que li son atribuïts, consacrat per una bòna part ai malautiás dei fremas, vaquí ce que ditz de la causa de la « furor uterina » : « La cause est un sang brûlé & comme calciné, dont la partie la plus chaude & la plus subtile portée au cerveau, y enflâme les esprits animaux, d’où vient qu’ils sont agitez avec violence ; & à cause de leur mouvement irregulier & précipité, ils s’écartent de leur chemin, & sont obligez de retrograder. (…) étant agitez ensuite par les sels de cette matiere, ils courent de part & d’autre en desordre & avec fureur, c’est ce qui cause le delire accompagné de temerité & de fureur : à quoy il faut ajoûter la particuliere disposition du cerveau, qui se represente l’action du coït comme une chose fort souhaitable. »
Lei remèdis per aquò ? De lavaments, de saunadas, d’opium e de banhs d’aiga freja, amb un pauc de lach de cabra e de sucre dedins… Se n’i a que vòlon assajar…
Sant Veran
Chronique du dimanche 13 novembre 2005 en lenga nòsta
Lo sant provençau que se festeja encuei, avètz totes entendut son nom un jorn ò l’autre, que mancon pas lei glèisas, capèlas ò vilagis de Provença que ne’n gardon lo nom. Mai es que sabètz cu èra ?
Naisset a Vauclusa au començament dau sègle VI, bensai dins les annadas 513. Se faguet capelan a Menda, mai tornet lèu au sieu viure dins una bauma, que ne’n cochet d’abòrd una bestiassa qu’empoisonava lo païs, mangent quand aviá fam les òmes e son bestiari. Era una mena de serpatàs ambé d’alas de ratapenada, que li disián lo Colòbre. Per lo garar d’aquí, li faguet lo signe de la crotz dessús, li ordonent d’anar crebar ailamont dins les Aups. La bestiassa s’enfugiguet, pissent lo sang lòng dau camin. D’en pertot onte de sang aviá raiat, li aguet puei en sovenir de glèisas ò de vilagis batejats Sant-Veran. Anet morir fin finala la bestiassa en Cairàs, aquí ont es ara « la pus nauta comunautat d’Euròpa onte se mange de pan », coma dison lei Sant-Veranencs.
Vengut entre temps avesque de Cavalhon, nòste sant moriguet eu en Arle e lo vouguèron ensebelir ais Aliscamps. Mai lo lençòu que tapava sa caissa s’envolet, e tot lo monde li partet a l’après, portent totjorn lo cadabre. S’arrestet ren qu’a Vauclusa, e es ailà que Veran fuguet enterrat per quauquei sègles. Menèron puei sei relíquias a Cavalhon, onte son encara.
Sant Edmond
Chronique du dimanche 20 novembre 2005 en lenga nòsta
Lo sant dau jorn visquet ben luenh d’aicí, mai un còp mòrt es en païs d’òc que sei relíquias fuguèron aduchas. Mai l’i fuguèsse jamai vengut que vos n’auriáu pasmens parlat, que sa vida es pron curiosa.
Ei lo jorn de Novè de l’an 854 qu’aqueu descendent dei rèis saxons d’Est-Anglia fuguet eu pereu elegit a la tèsta dau reiaume de ses avis. Quand l’i desbarquet (l’istòria ditz pas d’onte veniá), se prosternet per pregar ; quand se relevet, 12 fònts raiavon de tèrra aquí ont aviá pregat.
Après una vida dejà santa, moriguet en combatent lei Viquings (de pagans en mai d’aquò) que volián metre la man sus son païs. L’estaquèron a un aubre, lo foitèron, li mandèron de sagetas coma a un sant Bastian, e a la fin li talhèron la tèsta.
Quand sei fidèus cerquèron son còrs per l’enterrar crestianament, aquela tèsta se trobet plus. S’esparpalhèron adonc dins lo bòsc en crident : « Onte siás ? » E la tèsta respondiá : « Aquí ! Aquí ! » (ò, dins lo tèxte, en lenga locala d’epòca : « Her ! Her ! »). Es ansin que la trobèron, entre les patas d’un lobatàs que la gardava per l’aparar de la sauvagina…
Coma aqueu còrs, fin finala recampat, se retrobet un bèu jorn a Tolosa, es una lònga istòria que vos contarai benlèu un autre còp…
Sant Maime
Chronique du dimanche 27 novembre 2005 en lenga nòsta
Es un sant nòste qu’ei sa fèsta encuei. Maime èra naissut a Cormetas, pròchi Dinha : un endrech que li diam ara Castèu-Redon. Mai aquò se passava a l’entorn de l’an 400…
Faguet la vida d’un sant tre son joine temps. Tant vau dire qu’aguet una enfança tant tristassa coma fuguet puei sa vida adulta : mortificacion des passions, continéncia totala, cilici sus la pèu, e patin cofin. Monge a Lerins, ne’n venguet puei abat. Quand lo vouguèron faire avesque de Riès, s’enfugiguet en batèu en Itàlia. Lo retrobèron, e l’avesquèron de fòrça.
A Riès, faguet tot ce que faliá per sostenir sa reputacion : caritat, miracles, construccion de glèisas, ren l’i mancava.
Quant aguet lo sentiment qu’èra per morir, se retiret dins sa familha a Castèu-Redon en li diguent qu’èra la fin. Passet lo 27 de novembre de 460.
Coma lo menavon au cementèri de Riès, son enterrament croset aqueu d’una joina filha. Sei gents demandèron que la caissa de l’avesque posquèsse tocar lo còrs de la filha. Aquò fuguet fach, e subran tota la familha cridèron sèt còps : « Kyrie Eleison ». Alora la filha se levet, e seguisset l’enterrament de sant Maime jusqu’au cementèri…