De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de novembre dau 2007. Òsca !
Sant Ubèrt
Chronique du samedi 3 novembre 2007 en lenga nòsta
Una causa gaire conoissuda de sant Ubèrt, lo principau sant festejat encuei, es qu’èra un Occitan, naissut en Aquitània, benlèu de sa familha ducala, de tot biais d’un grand ostau nòble d’aquela província.
Coma totei les òmes de son mitan autre temps, la caça èra d’un ses pus grands plasers, emai menava pereu una vida mondana pron liura.
Sa legenda ditz qu’un jorn que caçava un Divèndres Sant (doble pecat !), èra a l’après d’un cèrvi extraordinari : tot blanc, aviá una crotz lumenosa entre lei banas. Mai Ubèrt posquet pas l’agantar : jamai las, l’autre li landava totjorn davans… Jusqu’au moment que s’arrestet, e qu’una votz tombada dau cèu li demandet de renonciar a son afeccion per la caça, de faire peniténcia, de se convertir per sauvar son arma, e convertir puei tot lo monde possible.
Ubèrt o faguet tant ben que lo poder de faire de miracles li fuguet donat : cochava lei demònis des còrs des possedats, amorçava les incendis e, causa que deuriá encuei menar les crestians a lo pregar de lònga, podiá arrestar les pus terriblas secaressas e far plòure tot d’un temps…
Ara es conoissut subretot coma lo patron des caçaires, ce que faguet escriure a Marius Jove, lo poëta dau Ventor (1843-1910) : « O vos ! grand sant Ubèrt, qu’amatz tant lei caçaires, tenètz-ié son cubèrt d’aucelons ivernaires ! »
Lo Jorn de la Miugrana
Chronique du samedi 10 novembre 2007 en lenga nòsta
Siam encuei lo nonidí 19 de Brumaire de l’an 216 de la Republica, fèsta de la Miugrana (« grenade » en francés).
Dins la tradicion provençala, aqueu fruch èra recomandat per les enfants e lei malauts, rapòrt a son astringéncia, que disián que li fava pron ben, e sa douçor èra pereu bòna còntra lo tussir. Dins son Diccionari, lo Manosquin Avril nos ditz que sa racina es un dei melhors vermifugis conoissuts, causa que les ancians Egipcians sabián dejà, e que la medecina modèrna a pas oblidat. La rusca d’aquela racina, encar pus fòrta, cocha jusque lo vèrme solitari.
Autre temps, les cosinas dau Sud utilisavon sovent lo jus dei miugranas aigras, un pauc coma fasem ara d’aqueu dau citron. E la rusca a totjorn servit tanben a tanar les cuers.
Lo biais qu’an lei miugranas maduras de se durbir es totjorn estat remarcat, e de mai d’un biais. Un provèrbi parla de « Badar coma una miugrana », un autre de « Dubèrt coma una miugrana ». De còps que i a, l’imagi ei francament erotic, coma dins la formula qu’a donat son títol au celèbre recuelh d’Aubanèu : « La miugrana entre-dubèrta ». Mai siáu pas segur que totes aqueles que l’an legit se ne’n siegon avisats… Son de poëmas d’amor adreiçats a una joventa que, lo promier còp que la veguet, portava una rauba color de miugrana… Vos cresètz pas que non ?…
Lo Jorn de la Pistacha
Chronique du samedi 17 novembre 2007 en lenga nòsta
La setmana passada, lei bòns republicans se devián de festejar la miugrana, que vegueriam coma, quand badava un còp madura, donava tot plen d’idèias a nòstes avis mascles… S’aquela simbolica de la miugrana es encuei mai ò mens oblidada, es pas lo cas dau fruch celebrat encuei, sextidí 26 de Brumaire de l’an 216 de la Republica, d’abòrd qu’ei la Pistacha.
De tot segur, se vos parlo de pistachas, anètz pensar de’n promier a la frucha seca salada que se pita a l’aperitiu, ambé lo pastagàs mai que mai. Mai se vos parlo d’un pistachier, m’estonariá que siegue a l’aubre que dona les pistachas que pensessiatz d’intrada. D’abòrd que despuei totjorn, en lenga nòsta, un pistachier es un òme que diriam d’eu en francés que ce que li agrada lo mai dins la vida, ei d’èstre de lònga a l’après dau promier cotilhon que passa. La definicion dau mot dins lo « Tresor » mistralenc es pron clara aquí dessús, que ne’n dona coma revirada : « Paillard, vert galant, homme passionné pour les femmes. » Ben entendut, coma per la miugrana, ei lo biais qu’an les pistachas de se durbir per laissar veire son amenda qu’a donat aquela idèia ais òmes que pensavon qu’a n’aquò…
Mai Pistachier es pereu un personatge de la Pastorala e, bota, lo còp que vèn que l’anaretz veire, lo ròtle que l’i tèn vos farà benlèu pausar de questions…
Lo Jorn dau Cicòri
Chronique du samedi 24 novembre 2007 en lenga nòsta
Aqueste Tridí 3 de Frimaire, ei lo cicòri (ò la cicorèia segon les endrechs) e son amarum que la Republica nos convida de festejar.
Estent qu’es una des promièrei saladas sauvatjas que siegue estada cultivada, per parlar d’aquela que se ramassa dins les champs, l’òm li ditz sovent lo « cicòri fer ».
Autre temps, quand lei saladas des champs se vendián encara per carrièras, lo crit de sei marchandas èra : « Lo cicòri tendre !… », qu’aquò siegue de cicòri ò non que vendèsson. E un còp messa en salada, tota aquela erbilha recebiá lo nom de « cicoreiada ».
Aquela planta que fai tant de ben, d’abòrd qu’es una d’aqueles que te lavon lo mielhs lei sangs, coma disiam, a donat tot plen d’expressions popularas. Se disiá per exemple (vai-te’n sacher perqué…) qu’una gròssa devòta, que corriá a la glèisa tre qu’un campana picava, per quunta rason que siegue, èra una « sòrre Cicòri » ! Una frema que se’n cresiá e voliá petar pus naut que son cuou, sensa aguer per aquò faire de rasons vertadierament fondadas, èra qualificada de « madama Cicorèia » !
« La cicorèia » èra pereu la tèsta, e « lo cicorè » lo capèu… Se pòt pas mielhs dire qu’aquela planta, nòstes avis la metián vertadierament a totei lei saussas…