De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de mai dau 2006. Òsca !
Pluèias de mai
Chronique du dimanche 7 mai 2006 en lenga nòsta
Se tot lo monde ei d’acòrdi per dire qu’en abrieu fau que plòugue (e aquest an, encar un còp, d’aiga n’avèm mancat), per lo mes de mai les ponchs de vista son partejats. Diguem puslèu que o èron, bòrd que ara, la pluèia qu’avèm pas aguda en abrieu, seriá totjorn aquò de pres que venguèsse en mai…
Autre temps, n’i a que disián : « Au mes de mai, fau que plòugue jamai. » N’i a que precisavon : « Pluèia de mai, fèbre de blat. » D’abòrd que podiá provocar la « colura », e mai tota mena de flor, mosit, ò autres poiridiers.
Mai ben pus nombrós èron aqueles per sostenir que : « Au mes d’abrieu bòn fieu (d’aiga), au mes de mai vau mai. »
E encara : « Pluèias de mai fan crèisser ». E pereu : « En mai, pichona pluèia, degun enuèia ». E n’i a qu’anavon jusqu’a dire : « Pichòta pluèia de mai, tot lo monde n’ei gai. »
Adonc, cada còp que plourà dins lo mes, auretz aquí una bòna rason per vos plànher, ò per n’èstre content…
Sant Bonifaci
Chronique du dimanche 14 mai 2006 en lenga nòsta
Encara un gròs malurós qu’aqueu paure sant Bonifaci… Pasmens aviá començat ben autrament. Intendent d’una nòbla romana, au temps de l’emperaire Dioclecian, èra una brava empegadura, qu’aviá fach en mai d’aquò de sa patrona sa mestressa !
Un jorn, a totei dos, se n’anèron en cèrca de còrs de martiris, pensent amb elei trobar lo salut de son arma, que n’aviá ben besonh. Mai quand n’aguet trobat, que just venián d’èsser martirisats, de veire aquò comencet de li embraçar les cadenas, e de se dire crestian. Lo jugi ben entendut aguet lèu fach de li faire subir lo meme tractament : penjat, laurat de ponchas de fèrre jusqu’à l’òsse, d’agulhons tancats sota les onglas, de plomb fondut vuejat dins la garganta, la tèsta saussada dins la pega bolhenta, e fin finala trencada…
Entre temps sei serviciaus lo cercavon, en donent sa descripcion. Li fuguet respondut qu’èra aquela d’un crestian estrangier, que venián de martirisar. Pensavon pas aquò possible, d’abòrd que son mèstre èra un ibronhàs e un pistachier, mai quand veguèron lo còrs lo conoissèron subran. Lo crompèron, que lo li volián pas donar, e lo menèron a Roma onte sa mestressa li auboret una glèisa. Vesètz onte pòt menar una vida d’ibronha…
Sant Ospici
Chronique du dimanche 21 mai 2006 en lenga nòsta
Entre lei sants dau jorn, n’i a un qu’es Provençau e que, bota, sabo pas vos, mai ieu n’aviáu jamai entendut parlar : sant Ospici…
Era un ermitan que viviá, dins l’Antiquitat, dins una vièlha torre abandonada de Vilafranca (aqueu de la cançon « Calant de Vilafranca… »), en païs niçart. En mai dau cilici de rigor, portava sus sa carn nusa de gròsses cadenas de fèrre, per de dire de patir un pauc mai… Sa legenda ditz que manjava ren qu’un pauc de pan ambé de dàtils, mai nos explica pas d’onte lei sortiá aquelei dàtils… Mai en Carèma, aquí s’acontentava d’èrbas e de racinas, ce que se compren mielhs.
Ben entendut, aqueu regime li permetiá de faire lei miracles acostumats : rendre la vista a de tucles de naissença, cochar lei demònis (un jorn capitet de ne’n far sortir tres d’una sola frema), ò legir dins l’avenir. Des autrei, mai pereu dins lo sieu, d’abòrd qu’anonciet sa mòrt tres jorns a l’avança. Passet ansin sus un banc, lei mans au cèu, lo 21 de mai de l’an 581.
Enfants venèm…
Chronique du dimanche 28 mai 2006 en lenga nòsta
Autre temps, se parlava pas de la malautiá d’Alzheimer. Lei vièlhs avián gaire lo temps de l’aguer, que morrián avans. Pasmens, quand n’i aviá que ne’n patissián, l’òm disiá : « Que volètz ? Es coma aquò : es tornat en enfança… » E o disiam encar mielhs amb un provèrbi, qu’ai sovent entendut de ma grand : « Enfants venèm, enfants tornèm… »
Cada còp que tòrno de veire ma maire a l’espitau, es aqueste provèrbi que me repeto tot de lòng dau camin, e m’assòlo de n’esprovar tot lo pes de saviesa. Fin finala, perque deuriá l’i aguer mai de tristum a s’entornar coma de pichòts que, coma de pichòts, sus tèrra èsser venguts ? Partèm coma siam arribats…
E lei mots que me ditz ma maire dins sa lenga mairala, que respòndon plus gaire qu’a de sonoritats, ben mai qu’a de significacions, adonc les entendo coma de mots d’enfants. L’autre jorn que la fasiáu beure, li demandèro : « Ne’n vòs enca’un pauc ? » Me respondet : « Vò, n’i a un qu’a paur… » E bota, aqueu jorn de la Fèsta dei Maires, es per ieu aquest an un jorn de fèsta de l’enfança… Enfants venèm, enfants tornèm…