Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups. Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de vint e sieis ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !
Cronica dau 31 de decembre de 2023 e dau 7 de genoier de 2024 en lenga nòsta per l’Agachaire
Novès de Conversion (2)
Avans de regardar d’unei d’aquelei Novès de Conversion, voudriáu rapelar que lo periòde ont, en Provença, l’òm canta de novès, trespassa la velha e lo jorn de Calenda. Tradicionalament, se ne’n cantava cada jorn ai vèspras jusqu’a la Candelosa, es a dire quaranta jorns de temps. Ei ben per aquò que n’avem tant : pas question de cantar lei memes cada jorn, quaranta còps a-de-reng, e pas nimai cantar cada an parier. D’aquí lo nombre immense d’aquelei novès que, quasi totei, fuguèron d’abòrd de novès novèus, qu’aqueles qu’agradavon lo mai restèron dins lo repertòri, mentre d’autrei se l’i apondián, avans lo pus sovent d’èstre oblidats, e tornarmai remplaçats.
En mai d’aquò, toquent lei Novès de Conversion, avem lo testimòni d’Armand Lunel (1892-1977), d’una vièlha familha jusieva comtadina, que nos a contat qu’autre temps, lei dròlles n’anavon cantar en decembre a la pòrta dei jutariás.
Vaquí perqué començarai per evocar un d’aquelei novès, qu’ei just una mena de pròne en cançon adreiçat ai jusieus per les crestians. Fuguet compausat per un fustier d’Avinhon, Antòni Peyrol (1709-1779), sus un èr de pastorèla a la mòda, que deviá levar un pauc de seriós au sermon : « Sacré bois, verger délicieux »… Mai les paraulas ne’n dison d’intrada lo tèma, que ne’n parlarai dimenge que vèn : « Mordacai, vaicí lo Messia »…
Novès de Conversion (3) : « Mordacai… »
Mordacai (en francés « Mardochée »), un personatge biblic dau Libre d’Ester, es un nom sovent portat per lei jusieus. Aquí, un crestian li anóncia la naissença de Jèsus, e ce qu’aquò vai cambiar per eu. Comença ansin : « Mordacai, vaicí lo Messia, Mordacai, ta Jòga se’n vai, Fugues content, lo Fiu de l’Adonai Es nat aqueu soar d’una Filha, Possaràs plus d’aqueleis « òi » e « ai », Siás ben, siás ben, si lo vòs, Mordacai. »
La Jòga es un dei noms provençaus de la sinagòga, sonada pereu l’Escòla. L’Adonai (senhor en ebrèu) es un dei noms de Dieu, que lo judaïsme a sovent retengut. Sa naissença deuriá faire arrestar Mordacai de sospirar, pron que o vouguèsse…
Lo crestian li fai puei la tiera de totei les cambiaments que l’espèron : « metràs de levame a ta pasta », e adonc « Faràs pas plus gis de codòla » (pain azyme). Li demanda de « gitar a la carriera » son « tanlè (châle de prière) que tomba en possiera » : « Quand l’as dessús, sembles un gringalet, Te fai, te fai lo plus marrit efet. »
Oblida pas de li dire que, en venent crestian, serà enfin tranquille : « Menjaràs plus lo baston a la man. » Pasmens, lo tèxte s’acaba sus una menaça, que s’adreiça pereu au rabin : « Ton rabin a la tèsta dura », e pus generalament a totei lei jusieus : « Totjorn s’esgara, si suivetz son trin, Faretz, faretz totei marrida fin. »
(De seguir)
Jean Yves ROYER