Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups. Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de vint e sieis ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !
Cronica dau 31 de març de 2024 en lenga nòsta per l’Agachaire
La lenga dei jusieus (9)
Avem vist que, lòngtemps, lei jusieus parlavon coma tot lo monde e
que, emai sa liturgia se siegue ebraïsada, continuavon de viure dins
una populacion largament crestiana, ont èron una minoritat pichòta.
Quand en Provença se recampèron dins les estats dau papa,
fuguèron de mai en mai cantonats dins de quartiers especiaus, en
Avinhon, Carpentràs, Cavalhon e l’Illa : les « Carrieras », ont anèron
jusqu’a les embarrar la nuech. Mai n’èron pas la totalitat de la
populacion : sabem per un recensament de 1589 que, de tres parts
una, lo monde l’i èron crestians. Vivián pas soncament dins la
mema carriera, mai se mesclavon dins les ostaus, onte podiatz
aguer de crestians a un estanci, e de jusieus dins un autre. Adonc
perqué avián un lengatge a despart ?
A marrida fortuna, bòn coratge : lei favon viure entre jusieus ?
D’aquela obligacion, ne’n fèron una fiertat. Armand Lunel escriviá
en 1926 en parlent de ses avis que, les pus fièrs, afortissián que se
degun li aviá impausat lo guèto, se l’i serián isolats d’espereles !…
Es aquò que se retrobava dins son parlar : marca de familha e de
comunautat, mai pereu de diferénciacion que podiá, segon la
densitat que li donavon, servir de lenga secrèta, ambé totei les
utilitats qu’una tala mena de lengatge pòt aguer. Coma de parlar
davant de monde que vos comprendràn pas…
Jean Yves ROYER