Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups. Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de vint e sèt ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !

Cronica d’ Aost de 2024 en lenga nòsta per l’Agachaire


Lo Gai Saber (3)

La definicion balhada per Nietzsche de ce sòna lo Gai Saber, es
estonanta per cu conois un pauc la cultura d’aqueles qu’an fargat
aquela nocion, e lo molon d’òbras que ne’n grelhèron puei.
De segur que se pòt entendre quand parla d’un « vent de desgèu »,
d’un « temps d’abriu » « que fai pantaiar de lònga a la vesinança de
l’ivèrn, tant coma a la victòria sus l’ivèrn ». La reneissença de la
poesia des trobadors e la promocion de sa lenga, vouguda au sègle
XIV, après lei malastres de la Crosada albigesa que li faguet tant de
mau, a ben quauqua ren d’un « vent de desgèu » e d’una « victòria
sus l’ivèrn », vouguda se non de verai capitada. Aquela reneissença
poetica occitana ei ben luenh de tenir les promessas de ses
ambicions.
Mai siam un pauc estomagats de descubrir que Nietzsche l’i vei
pereu « lei saturnalas d’un esperit » qu’es estat malaut, agarrit
subran « per l’embriagadissa de la garison ». La poesia d’òc messa
a la mòda per « la Sobregaya companhia dels Sèt Trobadors de
Tolosa », l’Inquisicion, mestressa de la vila, la tèn d’a ment e canta
ara pus volentiers la Santa Vièrgi que l’amor profane – sovent
escandalós per ela – celebrat per les ancians trobadors.
Es que se seriá engarçat sus ce que fuguet, vertadierament, aqueu
periòde de la cultura occitana ? Anem veire que les causas son pas
tant simplas.
(De seguir)

Lo Gai Saber (4)

Avem vist que Nietzsche celebrava lo Gai Saber de nòstes
trobadors coma un movement printanier, quicòm qu’entendem
perfiechament. Mai quand nos explica que l’i vei de « saturnalas
d’un esperit » dins « l’embriagadissa » d’una garison, avem pron
pena per lo seguir sus aquela dralha, e se demandem ont a poscut
anar querre aquò.
Aquela question, siáu pas lo promier a me la pausar. Vèn d’assajar
de l’i respòndre una universitària sud-americana, Maria Cristina
Franco Ferraz, diplomada de l’Universitat d’Estat de Rio-de-Janeiro,
dins un article de 2021. O escriu d’intrada : « Lo rapòrt que
Nietzsche establís ambé la cultura provençala e les trobadors es
pas lo d’un filològ ò d’un cercaire en Letras. » Aponde puei :
« Aguent pas per tòca una exegèsi literària, aquela represa
reïntrodusís dins la pensada modèrna l’atmosfèra trobadoresca tala
coma es estada reïnterpretada per Nietzsche. La referéncia ais
trobadors vira a l’entorn de la nocion de « Gai Saber », pron sovent
traducha coma gaya scienza ò ben fröhliche Wissenshaft. »
Dins una letra escricha de Niça lo 24 de novembre de 1885, a un
parèu d’amics, Nietzsche o ditz clarament : « L’i a un savi mot
provençau qu’apreno a comprendre cada còp mielhs ( – e aquò ei
dejà fòrça per un alemand) : gai saber. »
Mai dins aquela reïnterpretacion anarà lèu encar pus luenh.
(De seguir)

Lo Gai Saber (5)

Avem vist que, segon una universitària mexicana, se Nietzsche
s’inspira de nòsta civilisacion occitana de l’Edat Mejana, o fai d’un
biais pron personau, coma o escriu ela a de reng :
Aquela aproximacion rapòrt au gai saber rèsta donc fòrça nuançada
e delicada, dins la mesura que sa compreneson sollicita una certana
metamorfòsi de l'estat dau còrs. L'apropriacion de la cultura
trobadoresca remanda, dins la pensada de Nietzsche, a la
tematisacion filosofica dei rapòrts entre lo còrs, una certana nocion
de santat e una atmosfèra filosofica liberada de la pesantor e dau
pessimisme alemand e europèu dau Nòrd.
La productivitat filosofica de l'apropriacion nietzscheenca de la
cultura trobadoresca s'es exprimida jusqu’a son darrier libre, Ecce
Homo (1888), tèxt autobiografic escrich pauc avans la crisi de
deméncia de Turin. Dins lo tèxt onte tòrna legir tot son trajècte
filosofic, remanda d'un biais explicit a l'alen provençau de la gaya
scienza subretot lo darrièr poèma de son libre Lo gai saber. L’i vei
« aquela unitat dau trobador, dau cavalier e de l'esperit liure, que
distinguís tan netament de totei les culturas equivòcas aquela
remirabla cultura provençala de nauta epòca ». Aponde puei que lo
poèma finau dau libre, intitulat « Au mistrau » e que me n'ocuparai
pus luènh, ei d'un « provençalisme perfièch ».
(De seguir)

Jean Yves ROYER