Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups. Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de vint e quatre ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !
Cronica, dau 05 de setembre e dau quinge d’avost en lenga nòsta per l’Agachaire
S’es passat un 5 de setembre
Lo cinc de setembre de 1791, pareissiá a París una « Declaration des droits de la femme et de la citoyenne », dins una brocadura adreissada a la rèina e signada « De Gouges ».
Aquela Declaracion dei drechs de la frema e de la ciutadana, sabem pas se la rèina la legisset, mai de tot biais aviá d’autrei socits : son assai d’evasion èra estat arrestat a Varennes lo 21 de junh passat, e sabem que li restava que dos ans a viure. De Gouges (se fasiá prenomar « Olympe ») la seguisset sus lo cadafau mens d’un mes après.
Naissuda en 1748, Maria Gouze, coma se sonava au verai, èra filha de Pèire Gouze, bochier, e d’Olimpa Moisset, que son paire èra avocat mai d’una familha de tondeires de lençòus. Aquò a Montauban : adonc èra una frema d’òc, e podem pas imaginar que siegue pas estada abalida dins la lenga nòsta, ni que de lòngtemps ne’n deguet gaire parlar d’autra, avans qu’anèsse demorar a París dins les annadas 1770.
Me faretz pas dire que, despuei les trobadors e les trobairitz, siam nautrei de campions dau feminisme… Empacha pas que la promièra granda feminista de França èra occitana. Sa Declaracion, una de sei nombroses òbras literàrias, politicas mai que mai, se pòt ara legir facilament en linha. Veiretz que se repren lo pus sovent aquela de 1789, en l’apliquent ai fremas, caup pereu pron d’aspèctes originaus.
Jean Yves ROYER
Lo quinge d’avost
Aqueu jorn, que la tradicion provençala li ditz de Nòsta-Dama d’avost ò encara de mieg-avost, es en França un jorn caumat que, per malastre, aquest an tomba un dimenge. E lo pus fenhant dei fenhantàs, emai n’aguèsse l’enveja, pòt dificilament caumar dos còps en mème temps…
Avem un proverbi just per aquela data : « A Nòsta-Dama d’avost, lei rasims an bòn gost ». Penso qu’a l’epòca ont aqueu dire es estat fabricat, aquò voliá significar que l’òm podiá dejà començar a les tastar, que son aspre li aviá passat. Encuei, dins mai d’un ròdol de Provença, lei vendémias començon.
Un autre proverbi ne’n baila confirmacion, emai s’aventurèsse pas a una data tant precisa : « Au mes d’avost, lei rims començon d’aver gost ». Un autre encara li associava lei figas : « En avost, figas e most » ; ce que nos mena puslèu a la fin dau mes per la madurason d’aqueles.
Un autre, de dire, es pas tant clar qu’afortisse : « Au mes d’avost, lo beure a bòn gost ». De tot segur qu’ais oras normalament les pus caudas de l’an, a tot beure l’òm vai trobar bòn gòst, emai fuguèsse ren que d’aiga…
Mai lo pus cort des proverbis avostencs es encara aqueste : « Avost sadol ». La rima es pas des pus ricas, mai la senténcia, qu’explica qu’es un mes onte l’òm pòt manjar son sadol, ei justa… alevat per temps de gròssa secaressa ò de marrit printemps…
Jean Yves ROYER