A l’atalier de lenga de l’IEO-06; perseguèm l’estudi dei quartiers de Niça.
Françon Dalbera n’avia prepauat de menar una recerca a prepaus dau quartier de Riquier.
Vequí lo resultat emb’ai redaccions dei escolans de la còla de Niça :
Riquier
Lo quartier de Riquier es situat en lo sud-est de la vila de Niça, au pen dau Mont Boron e dau Mont Alban, e debuta de la plaça Max Barel e va fins a la plaça August Blanqui.
Si desplega au lòng de lo Bolevard de Riquier, dau nom de la Maion Richier (Richiero o Riqueri) que possedion despí lo siècle dozen lu terrens que costejavan la còla e finda lo beal que accionava lu molins e totplen d’ataliers.
Lo quartier Riquier èra fòrça populós e ancuei finda. La populacion es activa, travalha, es un quartier comerçant qu’a gardat longtemps de pichins mestiers raros.
En lo siècle dètz-e-noven, l’i an introduch la Manifactura dei Tabacs de Niça e pi l’Usina que faía lo gas. Li doi usinas si desvolopèron rapidament e auràn mai de mile salariats en lo mile vuèch-cent noranta-tres. Embé lo gas, la vila de Niça a de lume finda la nuech !
L’acreissement dau nombre d’obriers a favorisat la costruccion d’una gara entre lo centre de Niça e Vilafranca sobre la linha Marselha – Ventimilha : la gara de Riquier.
Lo quartier Riquier es demorat populós mas plasent da viure embé la sieu arquitectura niçarda clàssica, lu comercis, lu juecs de bòchas…
Despí mantuni annadas, parèisson de luecs de cortura : ancuei avèm quatre pichins teatres ò salas d’espectacles.
Riquier chanja encara per lo nòstre benèstre !
Miquèla COGNET
La gara Riquier Niça
La Manifactura dei tabacs
La manifactura dei tabacs fuguèt inaugurada en lo 1860 quora Niça venguèt francesa, dins lo quartier Riquier, carriera Barla.
Au sècolo denant l’i avia augut una manifactura en vielha vila. Emplegava unicament de fremas. En lo 1937 la manifactura èra florissenta e l’i èran 1200 cigalusas. En aquesta época, li fremas non èran liuri. Li cigalusas son a la debuta dei moviments de revendicacion, dei sindicats e dei secors mutuals.
Li premieri rotlavan li fuelhas de tabac sus li sieu cueissas emb’ai mans. Quora arribèt la mecanisacion, la cigalusa desplegava la fuelha de tabac sus lo taulier davant d’ela, metia lo tabac talhat sobre e rotlava a man la fuelha per faire un cigarilho, lo metia après sus un tapís rotlant que lo menava fins a una autra cigalusa que triava lu cigarilhos e lu ordonava en una boita.
Travalhavan 48 oras setmanieri en lo 1956 e 9000 cigarilhos per jorn sortian de la manifactura de Niça. Eran Cigalusas de maire en filha.
Lo tabac èra cultivat a Antíbol, Biòt, Canha-de-Mar, St-Paul, Vilanòva-Lobet, reglamentat e controlat per l’Estat. A causa de l’excès de mecanisacion, la manifactura non rapòrta plus, es barrada e destrucha en lo 1979.
Ai ben conoissut una cigalusa, èra la maire d’una amiga que asperava de pilhar la plaça de sa maire mas la manufactura a barrat li pòrtas…
Marie Do MAIRE
Lo quartier Riquier
La Glèia d’enfança
Ancuei, vi vòli parlar dau quartier Riquier situat a l’est de Niça e d’un luec particulier d’una carriera, la carriera Loís Garneray, en la part auta de Riquier.
Es una carriera puslèu pichina dont si tròva l’escòla Bischoffsheim, una escòla bastida en li annadas 1930 dins lo stile « Art decò ».
Ieu ai viscut en aquela carriera despí qu’èri pichina. D’amont d’aquela carriera, li a una pichina pichina glèia. Aquesta glèia si sòna « Nòstra Dama dau bòn Conseu » e sembla pròpi una pichina glèia de campanha.
Es estada bastida en lo 1965 en un vièlh bastiment que servia de maion per lu joves e tra autres, de teatro !
Un òme, Don Baret, qu’èra preire en la glèia de Sant Ròc e conoissut en tot lo quartier, foguèt nomat curat d’aquela parròquia quora lo bastiment venguèt una glèia e plus tardi, una parròquia. Fins d’aqueu moment, foguèt per totjorn e per toi e ancara ancuei sonada : « La capèla ». Lo Padre Baret la trasformèt e faguèt toi lu travalhs si-meme, ajudat dai sieus amics de cada còrps de mestier : mèstre d’aissa, fustier, ebenista, ferratier, escafaudista, electrician…
Fin finala, venguèt una pichina gleia plèna de charma, tota de fust emb’una grana crotz e una bèla estatua de la Madòna, un portau en ferramenta per entrar en sagrestia, de jainas e de palha sota la taulissa, una grana campana a l’entrada per sonar lo principi de la messa, campana que, dau temps que Berta filava, èra en fonccion sus lo pòrt de Niça e que lo Padre Baret avìa recuperada. La glèia era lèsta !
E davant la gleia li èra un jardinet dont jugavan toi lu pichoi dau quartier e un terren de bòchas dont jugavan totplen d’òmes, finda lo curat, emb’una beguda per si refrescar.
Aquest luec èra vengut pròpi lo luec de vida de la carriera Loís Garneray e de tot lo quartier. Lo Padre Baret e lo sieu braç drech Sòrre Genevieva èran famós. Cadun dins lo quartier conserva lo sovenir de matrimònis, batismes, comunions ò mai triste, funeralhas… O d’una messa d’aqueu temps : la messa de Calènas a miejanuech emb’au còro dau quartier e lo bambin Gèsu portat en lo gran presepi, la vigilia de Pàscas emb’au fuec de renovelament acendut en lo jardin e la flama que si passavam l’un ‘mé l’autre, símbolo de retorn a la vida, ò la messa dei rampaus, emb’ai rampaus dei oliviers centenaris dau jardin…
Sensa denembrar durant cada messa dau diménegue, lu pichoi davant sus tres rangs, d’un costat li filhas e de l’autre lu mascles, emb’interdiccion de si regarjar per si faire de soguinhes o dei grimaças, qu’eravam en un luec sacrat. Cau dire que lo curat e la sòrre badinavan pas e èran puslèu sevèrs ! Era l’educacion d’autre temps… E ensems, son de meravilhós sovenirs d’enfança, per ieu e per tot un quartier.
Ancuei tot es cambiat : lo Padre Baret e Sòrre Genevieva non son plus embé nautres, lo jardin es abandonat, lu jugaires de bòchas s’en son anats e la glèia es barrada… La messa si debana un còup per setmana lo dissabta de sera embé divèrs preires dins l’ançiana sala de doctrina.
La glèia es barrada, serà un jorn duberta tornamai ò lo luec serà vendut e tot serà desfondut en un ren de temps sota lu dents dei engins de chantier per faire cen que, encara una maionassa evidentement ! Degun lo saup ma cen que sabèm toi es qu’aquesto luec, aquesto jardin e aquesta pichina glèia tota de fust, seràn jamai desfonduts en lo nòstre còr.
Verònica MILARDI
La capèla Nòstra Dama dau bòn Conseu
Vòli parlar
Vòli parlar d’un temps que lu mens de vingt ans pòdon pas conóisser. Enfin vingt ans, ensin trenta ò quaranta.
Lu cantons de Niça avian cadun una particularitat, un imatge. Lo canton de Riquier escapava pas a la norma. Per nautres, lu borgés alentorn dau licèu Massena e en riba de vila vielha, Riquier camalava una reputacion un pauc sulfuroa, que venia bessai dau temps passat, au principi de l’autre sècolo.
Un vielh òme, qu’a plegat li parpèlas despí, m’avia contat qu’en plaça dau Palais dei Expo d’aüra, en travès de Palhon li avia una passarèla e li bandas rivali d’un costat e de l’autre dau flume, si bastonavan sobre, non pas a còups de remas còma au port , mas emb’ai « rabatins », la kalach de l’època.
Per ieu que siáu arribat en la segonda mitan d’aquest sècolo, lu remembres son pas pariers. Après aver augut lo permès de menar li veituras, auguèri una vielha R8, que demandava totplen de travalh de mecanica. E justament, en plaça dau supermercat Carrefour, li avia una romperia, un casse autò, que justament si sonava Cassauto. Ai totjorn en memòria la terra bruta, e li estagièras emb’ai motors e li peças de veituras, que crompavan per faire marchar la mecanica e sus lo coup faire lu bulos ‘mé li calinharèlas.Venguèri un abituat dau luec. En aquest temps ni lu maufatans ni lu lops mi mangèron. Lo quartier Riquier avia crompat un bòn imatge.
Crestian DESRUMEAUX
PLM
La Fustaria Gilardi
« Mamà, anam jugar a la “chapelle” ! »
L’expression porria parèisser oximorica mas cadun de Riquier Aut, ò tanben de Sant Ròc, capissia. Cen que sonavam la “chapelle”, èra pas tant la glèia Nòstra Dama de Bòn Conseu, ancian teatre de quartier vengut capèla pi consacrat, quant lo bèu jardin que l’environava dont toi s’arretrovavan, lu vièlhs per pastrolhar sus lu bancs, li maires emb’ai sieus pichoi, lu enfants qu’en sortent de l’escòla Bischoff’ anavan a la doctrina e n’aprofitavan per faire d’acrobacias sus lu balançòrs, lu amorós de sera, li bandas de jovent pavonejant en motocicleta e finda lu jugaires de bòchas toi comunistas qu’entravan jamai dins la glèia, fòra quora si tractava d’ajudar lo curat, Padre Baret, que lu avia pasmens menaçats de li celebrar li funeralhas sota lo pòrtegue d’intrada.
Mas nautres joves de l’immòble Bernard Palissy bastit en lo 1970 e subla, quora pretendiavam de puar a la “chapelle”, anavam en veritat baronar en tot luec a despart dau jardin de la glèia, ja perqué non estent originaris dau luec coma ieu que venii dau pòrt, lo monde nen faían totjorn ben sentir qu’eravam basta de recampons en Riquier Aut e nen sospetavan de toi lu maufachs comés finda quora eravam innocents.
E en linha drecha pròpi sota la “chapelle”, es a dire sus lo bolevard de l’Armada dei Aups en faça de l’actual Super U, l’i èra la fustaria Gilardi, quatre bastissas gigantassi de fusta qu’ocupavan tota la surfaça au pen de la còla despí l’estacion-servici fins au cornís grand.
E la jornada tota, s’audian li sèrras, lu martèus, li grinhadas de ròdas dei vagonets, lu brams dau centenau d’obriers que s’afachendavan e ‘mé lo vent, nen pervenia l’odor agradiu dau bòsc copat.
Mas un jorn, s’audèt pus ren, lo remon avia cessat e basta lo silenci montava dau pen de la còla. Sus lo còup si creseriam que lu obriers èran bessai partits en vacanças mas li setmanas passavan e lo pen de la còla demorava mut.
Alora ‘mé la chorma de l’immòble nòu, decideriam d’anar veire cen qu’èra arribat e s’encaleriam lòng d’una draia e d’escaliers fins au dedintre de la fustaria. L’atmosfera aià èra curioa, tot èra demorat en plaça, li taulas ben empiladi còntra lu barris, lu vagonets emplits de morcèus de bòsc asperant en van que quauqu’un lu abutèsse mas degun a l’entorn e lo portalh serrat per una gròssa cadena.
Una maion de doi plans, aquela dau contramèstre pensi, èra estada pintada e tapissada de nòu l’i a gaire mas èra completament vuèia, a despart d’un enòrme còfre-fòrt tronejant en la peça dau bas.
Semblava que lo temps si siguèsse fermat tot en un còup, coma l’endeman d’un cataclisme, coma a Pompei.
Cen qu’arribèt a la fustaria Gilardi, lo sabi totjorn pas. Bessai que foguèt victima d’una falita inasperada, coma tant d’autri dau quartier, ò bessai que lo sieu proprietari defuntèt, vai-ti saupre. Tant tot un, nautres de la chorma eravam ben tròup joves per si pauar de questions ò si cruciar per toi aquelu obriers bruscament caumaires.
Nautres au contrari, si rallegravam d’aver un tant bèu terren de juec, una maion tota nòva dont cadun avia causit la sieu cambra e dont provavam sensa succès de durbir lo còfre segurament clafit de lingòts, d’otís e de bòsc per si fabricar de mòbles, de vagons sus de ralhs e meme una estàtua de Sant Jousè que n’observava d’amont e que doi dei nòstres faguèron tombar a còups de pèiras, pas per lo plasir dau sacrilegi mas basta per la veire de pròche.
Mas cen que captèt de mai la nòstra atencion foguèt una banda de pelandrons que venian de còups en passant sobre lo portalh perqué avian trovat un camin per s’introdurre despí la fustaria dins lo depaus de l’estacion-servici e raubar de boitas entieri de caramelas e chicolada qu’embarcavan emb’elu a la chuto-chuto.
Mantuni fes, cerqueriam nautres finda lo camin que menava ai caramelas a jaba mas lo descurberiam jamai. Cau dire qu’observavam la manigança d’escondon a distança per paur qu’aquelu futurs pendons de forca nen tuèsson per nen far tàiser, magara n’auguèsson avisats.
Pi un bèu jorn arribèron lu engins de chantiers, lu tractors e li gruas que, en gaire de temps, mandèron per sòl la « nostra » maion, li construccions de fustas, li taulas e lu vagonets e en plaça, bastissèron cinc ò sièis maions desseparadi per li carrieras novèli, Reinat Houat e dei Regiments niçards.
Fa longtemps qu’an barrat li escalinadas que montavan directament a la “chapelle” e, despí la retirada dau Padre Baret en lo 2019, la glèia e lo sieu jardin son clavats de lònga e li gents de Riquier an pus de luec dont s’arretrovar e lu joves de Riquier an perdut lu sieus terrens de juec. Cadun s’està au sieu e si conoissèm pus, pas manco entre estatjants de l’immòble nòstre, ancuei vielhissent.
Anna-Maria MILARDI
La Fustaria Gilardi
NOS A(N) ESCRICH :
Joan-Pèire B. :Compliments a toi aquelu qu’escriguèron sus lo quartier Riquier ! Òsca !
Fabienne Allavena ::Mon cousin y a habité jusqu’à son décès. Il parlait niçois et travaillait au TNL. C’était un village.