Andrieu GOYOT, ensenhaire retirat, apassionat de cultura provençala vos prepausa la segonda partida dau « Dròlle que volia pas aprene de legir » (promiera partida publicada lo 30 decembre 2004)
Se i aviá pas tròp d’obratge, lo reiregrand que, dins un temps, èra estat un pauc braconaire, lo menava encara batre la campanha. Li expli-cava que, gachant amb atencion lo fons d’un gaudre, se podiá vèire qu’una trocha èra esconduda sota un rocàs e li mostrava coma la prene ambé la man. Li apreniá de capturar una lèbre ò un conhiu en calant lei laç sus lei piadas a travèrs dei boissons. Li indicava coma enverguetar un olivier ò un genebrier per enviscar quauquei tordres de passatge. L’iniciava encara, dins un secret mai que solemn, a seguir ambé leis uelhs, sota lei rores, lo vòu de la mosca blava que li fasiá descubrir lo diamant negre : la rabassa. Se fasent nuech, per se rafrescar un mo-ment, s’assetant davant l’ostau, lo preniá sus sei genolhs e li ensenhava lo cèu, leis astres, lei vents, lo temps de l’endeman e dei jorns venents.
Grandissent e ajudant tant coma podiá, aprenguèt l’enfant, au fieu dei sasons, lei trabalhs de la tèrra : quand e coma faliá laurar, semenar, podar la vinha, rebrondar leis oliviers, lei tractar, fanejar, meissonar, es-tremar dins la granja la recòlta de cerealas, vendemiar e faire l’olivada. Comprenguèt ansin la pena dei trabalhadors.
Èra urós ansin, lo pichòt, que lo bonur, l’aviá a portada de la man, davant leis uelhs, au mitan de sei gents e de sei vièlhs savis. Viviá una vida facha de causas simplas. Cadun acontentava sa curiositat, li balha-va tot l’amor, tota la tendresa qu’esperava e li disiá çò qu’èra mestier de saupre. Lo rèsta èra sensa ges d’importància. La paraula bastava. Alora, perqué volián qu’aprenguèsse de legir?
Un bèu jorn, li anoncièron sei gents qu’una pichòta filha de la vila, de dos ò tres ans mai joina qu’eu, èra per venir au mas. Èra fatigada e l’èr de la campanha li fariá de ben.
Arribèt la filheta. Se cresèt lo drollet de vèire una aparicion subre-naturala. Saures coma un mèu novèu de flors dei camps, de peus esplendides encadravan sa cara pallinèla d’angelon. Rajavan sus seis espatlas e lo ventolet li metiá de rebats cambiants. De longuei cilhas corbas ombrejavan l’ametla perfècta de seis uelhs pervenca que lo soleu pigalhava d’aur. Sei bocas òrladas, rojas coma de majofas, enganavan lei parpalhons que li venián volastrejar. Lei vèstits dei femnas dau mas escampavan l’entestanta odor de l’espic. Mai, tot a l’entorn de la blon-dineta, flotejava lo perfum delicat de la violeta, mai discrèt, que chalava lo minòt. Aviá pas jamai vist un èstre tant adorable, tant ravissent, e ne’n fuguèt trebolat mai que mai.
Un après-miegjorn qu’èran ensems a se solombrar sota un olivier, tot d’una, la pichòta li aparèt un libre de còntes. Li gitant un agach tant suplicant que lo niston clinèt leis uelhs, li demandèt amb una votz doça doça : « Liège-me, te ne’n prègui, leis istòrias de Blanca Neu e de Bloca d’Aur. Me fariá tant de gaug. »
Ressautèt lo dròlle, sosprés, mai lei li avián contadas tant de còps, aqueleis istòrias, sa grand e sa rèiregrand, que lei coneissiá e lei pos-quèt dire mai de tèsta. Capitèt ansin de faire illusion.
Encantada, insistèt la pichòta : « Me vòs legir lo Rossinhòu Japonés ? »
Aqueu de còp ! Ò ! Bodieu ! Un rossinhòu ! Òc. Mai, un rossinhòu japonés ..? Sabiá pas manco çò qu’èra. N’aviá pas jamai ausit parlar.
« Sabes, s’esgridèt lo pichòt, crèsi ben que me crida ma maire. Espèra-me. Me’n vau vèire e tòrni venir lèu. »
Esperèt un brave moment, la pichina.
Corrèt lo dròlle vèrs una grand qu’aviá pas tròp d’obratge e l’im-plorèt : « Mameta ! Mameta ! Te fau m’aprene de legir, lèu lèu. Mai es un secrèt. O deu pas saupre degun. Jura-me. »
Li auriá ben jurat tot çò qu’auriá vougut, s’aguèsse faugut, la grand, qu’espetant au bèu mitan dau membre, una tronadissa l’aguèsse pas esberlugada de mai. Se cresiá que la teulissa s’escranquèsse sus ela. Estabosida, tremolanta, ne’n perdèt l’alen. Son felen, qu’aviá manjat, adoncas ?
Un trabalh seriós mai que mai d’aprendissatge comencèt sus lo còp, a partir, de segur, dau tèxte dau Rossinhòu Japonés.
Mai, tre que posquèt, que denegar un tau jurament es pas pecar, corrèt la mameta vèrs la rèiregrand, li anonciar la nòva : « Es un miracle ! Lo pichòt garri…
– Quin pichòt garri ?
– Nòstre pichòt garri…
– E bé ?
– Vòu aprene de legir ! »
Manquèt de s’estranglar, la rèiregrand, amb un tròç de la poma qu’èra a crocar e, se portant la man au còr, faguèt tres còps lo signe de la crotz, invocant Jèsus, Maria e San Josèp. Puei, desaviada, volèt avisar lo rèiregrand, s’encrocant, sensa s’arrestar, la coifa dins una branca d’amorier. Desvariat, lo paure vièlh se ronsèt a son torn, tant lèu coma podiá, perdent leis esclòps, per avertir lo grand que gardava l’aver.
Urosament, servèron puei lo secrèt.
Cada matin, quand veniá la minhòta demandar son amic per jogar, per extraordinari, degun sabiá pas ont èra, çò que la peginava. Èra totjorn pallinèla e s’inquietava lo minòt.
Tanben, tre qu’aviá dejunat, fach un pauc teleta, engatjava la mameta e, levat lo temps dau dinnar e dau gostar, estudiava fins au calabrun.