MILOSALEVIC Goroljub (2)

Didier LANTERI, autor d’un diccionari Brigasc nos avia ja presentat lo 2 de novembre l’istòria de MILOSALEVIC Goroljub en lo parlar brigasc. A la demanda de mai d’un lector, l’autor n’a fach una revirada en niçard. Aremerciam encara Didier LANTERI per lo sieu travalh e la sieu òbra literària e vos convidam sensa tardar a legir lo sieu tèxto.

Per legir l’article en Brigasc : http://ieo06.free.fr/spip.php?article995

MILOSALEVIC Goroljub

MILOSALEVIC Goroljub es mòrt au promier dimènegue d’abriu dau 2000. Ai doi dau mes. A set oras de matin.

Lo conoissiavam ben Goroljub. S’estaía a BANJSKA, lo paisòt dont èra vengut au monde, setanta quatre ans fa, e dont totjorn avia viscut.
Li estaía emé doi dei sieus enfants e emé la sieu filha. Ne ulu, ne ela non s’èran jamai maridats.

La molher de Goroljub, ela èra mòrta ja dètz ans fa.
Goroljub, ja despí tres ans, après qu’aiguèsse fach una ataca, èra arestat mièg-paralisat. Non podía pas plus bolegar ne lo braç, ne la gamba dau costat drech. Si pissava sobre. Sa filha, mesquina, lo soïnava emé fòrça, sensa espranhar la sieu pena.
Ieu, quora siáu arribat aquí au Quosòvo, m’avian fach venir querre per lo visitar, mesquinás. Mas cen qu’aurii ben poscut faire ? Aurii pas poscut li rendre l’usage dau sieu costat drech que s’èra ja endormit despí tres ans. A pena li podii donar un pauc dau mieu temps, m’interessar a n’eu, a n’ulu, li mesurar la pression de tant en tant, li parlar un pauc e sobretot l’escotar – que per l’amor de Dieu l’ataca li avia laissat l’usatge de la paròla. A voei ! li avii donat de pealanis perque si posquèsse estar un pauc mai au sec, per espranhar un pauc lo trabalh de sa paura filha.
E pi un jorn, arribèri e mi diguèron que l’avion fach portar n’un ospitau d’en Serbia, que lo sieu estat s’èra pejorat. N’aquesto ospitau, li s’es estat doi setmanas.

E quora se n’es recampat, ieu siáu anat lo trovar, mas lo paure faía basta que durmir. Era issuch, magro, e non mi respondia. Era tombat dins lo còma. Sensa dutbi avia fach una segonda ataca, mas de l’autre costat.

Manjar, non podía pas plus, beure, parier. Basta dormir. Alora, ai esplicat a la familha qu’èra esto còup arribat au som, a la fin de la sieu vida ; e que coma aquò sensa manjar e sensa beure, podia bessai viure doi jorns, tres magara.

Mas la familha capissia gaire. Toi avion encara l’esperança que si posquèsse revilhar… Eran ren rassegnats, èran ren pronts a lo veire s’en anar.

Que faire ? Vist l’ensistença dei sieus enfants, li ai mes una perfusion, per li donar l’aiga que li faia mestier e que non podía beure da per eu, per lo norrir un pauc.
Cristo ! li auguessiatz vists ! Pensavan, em’aquela medecina, que si sería poscut sauvar.
Coma s’estaia tota la santa jornada corcat dins lo lièch, sensa bolegar, avia achapat sus la péu d’aqueli plagassas que li roinavan lu talons, lo cuòu e li espatlas. Alora avii dich ai mieus infirmiers de lo venir trovar cada jorn per lo netejar, li curar li plagassas, lo fretar, l’espalmar de pomada.

Mas finda emé li perfusions, non pissava plus. M’a caugut li metre un tubo urinari. M’aquò li passavam ben doi oras cada jorn a lo soïnar.

E lu sieus enfants, sa filha parier, s’estaian sempre d’a caire a l’aspèra que durbèsse lu uelhs, que boleguèsse una man ò la tèsta. Mas ren ! Segur que non podía pas plus.
S’en siam ocupat ensinda vuèch jorns.

Ieu, cada jorn, diíi a la familha : « Quora seretz pronts, quiterem li perfusions, e eu s’en partirà au ciel retrobar sa molher, vòstra maire ».
Après vuèch jorns, an capit que non li avia plus deguna esperança, e qu’èra venguda la sieu ora. M’an dich que podii levar li perfusions. Eravam dissabta, lo promier d’abriu. A pi viscut encara una jornada, e pi s’es amurcit coma una candèla l’endeman bònora, a la fin de la nuech.

A ieu mi sobrava plus que d’escriure lo verbau de la mòrt, per lo portar pi en comuna.

L’an soterrat lo luns, l’endeman de la mòrt, a doi oras. Nautres, lu mieus infirmiers e ieu, siam anats au sieu soterrament.

Eco coma si debanèt aquesta jornada :

Tota la familha, la parentèla, s’estàn a maion. Lo còrs, dins un lançòu, s’està dins la caissa que n’an pas encara clavelat lo cubercèu. Siam toi aquí entorn, emé de candèlas en mans, a borbotar de litanias qu’entòna lo pòpo, lo preire ortodòxo. Après miej’ora, issan la caissa sus d’una careta atelada a un tractor, pi s’aviam plan planin vèrs lo cementèri, darrièr dau mòrt.

Lo pòpo, eu, s’està just darrier dau tractor, em’una grana crotz en man, coma per mostrar lo camin ; pi, en promier, toti li fremas dau país, vestidi de nègre dau mandilho fins ai soliers. Pi, darrier, venon lu òmes, aquelu que s’assegon en silenci pi lu autres un pauc a la treina que barjacan tra ulu, que si tuban una cigareta ; e pi tot a la fin, ieu e lu mieus infirmiers, que non volèm desturbar l’intimitat de la familha n’aquesto moment penós.

Arribam au cementèri. Quatre òmes son assetats a costat d’un molon de tèrra. Son aquelu qu’an escavat la fòssa. Nen veion arribar e s’aissan, si fretan li braias per li levar la tèrra, e pi si levan la bacha. Descargan la caissa de la carreta e la pausan d’a caire dau trauc, e tornam a dire de litanias per encara miej’ora. Arribam a la fin. Lo pòpo dau mòrt cuerbe lo mòrt m’au lançòu, pi banha lo lançòu d’una bevanda que serà estada de vin o bessai d’un jus de frucha pi vessa cen que ne’n sobra de la botilha dins la fossa. Un mete lo cubercèu e lo clavela. Lu quatre esbiris qu’avion escavat la fòssa pilhan de gròssi còrdas e li fan pi calar dedintre l’ataüt.

Es pròpi n’aquesto moment que la familha si plora de mai. Levan li còrdas, e lo pòpo, lo promier, li jeta una manada de tèrra sobre, avant que lu quatre becamòrts, emé li palas, finisson lo trabalh. Ieu pensavi que seria estat la fin. Pensatz un pauc ! Mentre aquesta ceremònia, una frema avia alestit, pròpi dins lo cementèri, entre li tombas, sus una banca, la segonda partida d’aquest’afaire. Alora, passam toi a la coa a costat d’aquesta banca.

Sobre, li a un gros plat redon de lentilhas bulhidi, em’un culher, una botilha d’aigavida, un plat emé de tòcs de peis fregits e pi de tropèus de pan. Si cau senhar (nautres catòlicos, en si segnant, fèm anar la man drecha da l’espatla seneca fins a la drecha ; lu ortodòxos, elu, la fan anar da la drecha a la seneca), manjar un culher de lentilhas, beure un chiquet sensa tirar lo fiat (una grapa de prunas), un tòc de peis e un tòc de pan. Cal èstre ren tròup escufinhós, sobretot quora passatz a la fin e que vos cau suçar lo culher que toi si son ja mes en boca. Parier per lo gòto.

N’aquesto ponch, mi creíi de poder m’enanar. « Non ! » m’an dich toi, « Aüra, tornam en maion ! »

Alora li anam plan planin.

Arribats a maion, passam a taula. Cadun a un plat, un culher e una forchina (lo cotéu, un jorn de sepultura, es defendut). E si metem a disnar. Es pròpi un past de prima comunion. Atacam emé de pebrons a l’òli, de caulès cruds chaplats fin fin emé òli e vinaigre, de rescuècha, torna de mocèus de peis fregits (d’aquelu dau sementèri), e de pan bèl e caud que sòrte a pena dau forn. Un fa lo giro de la taula sempre em’aquela branda fòrta e m’un gòto. A per un, si segnam (da la drecha a la seneca) e vuam lo gòto ; quora lo gòto a fach lo giro de la taula, s’ataca torna un giro e vai-li que t’abuti fins au sera. Aquesto jorn sabètz, ieu mi serai segnat bessai au manco una vintena de còups….

E pi li fremas pòrtan pebrons e caulès farcits. Mas mèfi qu’es d’emplum a la magra, né, perqué quora un mòre, pòdon ren manjar de carn per quaranta jorns. Un còup plaça neta sus lo taulier, li fremas pòrtan una sopa de faiòus blancs, e pi lo café (mas lo café turc, m’au fondarum) e li pastisserias (de pastissons que semblan un pauc a n’aquelu que trobam n’aqueli botigas àrabis, emé totplen de mèu).

Pi li gents, a torn, si levan e van la si discutre mai uns e mai autres. Li a cu parla d’una cauva, cu de l’autra, d’aquelu que son mòrts, d’aquelu que son encara vius ; li a cu si plora, li a cu si ri.

Emé la mièja botilha de grapa que mi siáu enfilada, vèi plus lo temps qu’esguilha, e a man a man mi rendi còmpte que son vuèch oras de sera. Cau que li vagui !
Anam estrenher la man a la familha de Goroljub. N’embraçan e non quitan pas plus de n’estrénher e de ne’n far de granmercis per tot cen qu’avèm fach per lo paire, per lo fraire, per lo noncle, per lo cosin. N’avion encara dich ren, mas alora, s’avisam qu’avèm pròpi ben fach de venir a la sepultura e que cen qu’avèm fach toi lu jorns la setmana davant que morisse, aquò lu a totplen escombulhats e a teissut entre ulu e nautres de liames fòrts fòrts.

Despí, finda se lo paire non li es plus, a cada còups qu’anam en aquesto masatge, anam li trobar e parlam una peça. D’aüra, siam amics.