Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei titrada « Cronica d’un Cat, Version 2 » v’es prepauada da Didier LANTERI. Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc ! »
Per retrovar la Cronica d’un cat, Version 1 : http://ieo06.free.fr/spip.php?article117
Cronica d’un cat, Version 2
Babazocat
Nautres, en maion, siam pas de raça niçarda ; non avèm jamai vist ni Berta filar, manco lo can de Basso ò l’aë de Chaneli.
E non. Siam de pipis ; mas Niça – ja francesa – n’aculhèt duberta, e n’encantèt embé li sieu taulissas, lo sieu bèu soleu d’aur, e ancuei, sensa minga vergonha, m’encali de li dire qu’es pròpi « La mieu bèla Niça ».
En vecha, en maion, avèm pura un ver niçardàs, un que si pòu vantar de li aver de raíç ficadi e fondi n’aquela tèrra dont finda ieu vorríi tant plantar li mieui… Aqueu naissèt a la mieg-aost dau 1999, pròpi en carriera Pairolièra, eiretier d’una catuenha manja-garris d’en Babazoc.
Lu sieus vielhs dau costat de son paure paire, èran toi de goapas esfrontadi, de catarás de gòrga motriós e maleducats, de marridi frequentacions d’en vielha vila, ‘nemics mortals dei chapa-cats que jamai lu posquèron agantar.
Chapa-cat. N’avètz pi audit parlar d’aquò ? Es ver que fa ja un moment que non existon pas plus. Mas se volètz ne’n saupre de mai, enanatz-vos pi a forgonhar dins lu arquivis d’en comuna, e veiretz que lo darrier chapa-cat de Niça siguèt un certen Bertrand Garribòla que quitèt bòn’ora lo mestier, en lo 1879, per s’enanar pi sonar li campanas a Sant-Pòns.
Dau costat de la bòn’ànima de sa maire, ne’n sabi gaire ; èra bessai una orientala – sensa garantida, né – mas mi plas parier de pensar qu’un jorn, un sieu antenat desbarcat da fresc d’una galèra turca, auria engravidat una cata segurana, maniera de s’afranquir dai sieus padrons tirans, virant ensin l’esquina a la genúria turca, chausissent un país dont li s’estaía ben.
Mas la ! Tot aquò es pantais, mas pantaiar mi plas !
Maluroament, paure mesquin, despí la sieu naissença, li cau s’estrassinar un nom d’un autre monde, una americanada balorda que li avèm fotut – istòria de mòda – e que li va coma un picon va a un aë. Jiminy Cricket. Ben léu, aquesto nom n’es desplasut e avèm provat de taconar l’escòrn en l’estremant darrier lo sobrenom de Jimini lo Cricat, un pauc plus mai niçard. Per èstre franca, sembla dau bòn qu’eu sigue plus pauc preocupat que nautres dau sieu nom ; s’en bate ben pas mau, e en mai d’aquò, coma la majorança dei cats, respònde basta au siéu nom quora es l’ora de disnar, e alora, toi lu noms convenon, que sigue Gròs Coniu, Polon Pansut ò finda Panzaròto, un’especialitat napolitana de binhetons de tantifla.
Lo nòstre cat, donca, es un ver niçard, e m’agrada totplen de lo regarjar, de l’espiar, de l’analizar ; coma la lòna d’aiga clara, mi remanda un imatge, l’imatge dei niçards, embé li sieu maganhas e li sieu qualitats. De còups que li a, per èstre onesta ben sovent, dins la mieu tèsta, dins lo mieu pantais que mi fau, mi meti a crèire qu’aquesto cat auria amolonat la consciença e la memòria de toi lu sieus antenats. Coma se si posquèsse recordar de toti li amploas raubadi despí de sècolos a la marina au retorn dei pescadors, si recordar de toi lu furts de polás dins li coïnas d’en Castèu, si recordar de Catarina Segurana, de Brea, si recordar de coma èra Niça davant qu’arribèsse lo beton, de coma èra lo Pònt vielh, de coma venion li plenas de Palhon. Coma vorríi que mi cuentèsse tot aquò, mi dieu !
Alora lo regarji, pauat sus lo sieu coissinàs, fier coma lo sabon èstre toi lu cats, coma una sfinge, guinhant lu uelhs, l’ària perdut dins li sieu pensadas, e pi mi meti a esperar que li pòsque venir la paraula. « Alé ! li dieu, mete-ti a parlar, fa-mi aquesta jòia, lo ti juri que non lo dirai en degun e que será lo nòstre segret. Ditz-mi cen que sabes, mòstre-mi tot aquò, parle-mi de li tieu batalhas ! Alora lo m’imagini a l’assedi de Niça, estivalat, ajocat sus lu barris de la ciutat, una ‘spada en man, vueiant d’òli bulhent sus la tèsta dei agressors. Coma èra ? Ditz-mi ! »
Mas ren, s’està sempre chuto. Ronca e guinha lu uelhs ; de tant en tant, fa anar la sieu coa, un pauc coma li vacas que fan ‘scapar li moscas. Pi mi regarja, superbi. Mi sembla que mi digue : « Paura nhòca, vai ! Mi fas rire, mi fas. Fas lo savi emé lo tieu Garribòla, mas que ne’n sabes d’eu ? Mi fas rire emb’ai tieus papiers, emb’ai tieus diccionaris, e emb’au tieu marrit niçard…Garribòla, nautres, mai d’un còup l’avèm augut ai talons, la si siam totjorn cavat mas èra autra cauva qu’un arquivi d’en comuna, vai… »
Alora, quora mi ditz aquò – non, escusatz – quora mi sembla que mi digue aquò, mi fa venir fòla, mi fa venir ; achapi li mieu papardèlas e li li mandi sobre en bramant : « Arreste-ti de ti fotre de ieu, mandian pòrc ! mi fas virar en borica, mi fas pi venir cabra. Ne’n pòdi plus de la tiéu superbia, de li tieu manieras sobrani… e pi dau tieu silenci que m’estofa ! »
Mas eu mesquin, si pilha paur, si leva vito dau sieu coissin e pi s’en cala de la poltròna, sensa acapir la mieu bila.
Cau que mi fagui perdonar lo mieu santopèu. Ten, li vau donar a manjar. Mas sabètz que quora ven lo moment de manjucar, oblida vito Garribòla e lu estents dau temps passat ; monsur fa de nhònhas, vendria esquasi escufinhós. Non es un cat a manjar de sobrias, li cau la sieu prevenda pròpria, de chicha dau bochier de prima qualitat. Mai d’un còup avèm cercat de l’enganar mas non si laissa jamai trufar e si fenisse totjorn a la bocheria dau quartier. Lo peis, non lo pòu veire en ritrat, ne’n serà estof a fòrça de li foras d’amplóas amolonadi despí tant de generacions… Per cen qu’es dau pòrc, porcaria ò autra tripalha, seràn li sieu raíç turqui que lo li empedisson… Alora ieu, per lo far biscar, li fau : « E ben aquèu de niçard ! Ieu, Garribòla, l’ai pas conoissut, es ver, mas embé de bòni sardinas farcidi ò una bèla trancha de porqueta, au manco, m’esperlequi, sas ! »
En mai d’aquò, coma caçaire val un còrno. Pròva ben, mas es tròup brave…per non dire colhon, ò paurós ! De costuma, lu garris lo descassan e lu aucèus li cagan en tèsta.
D’estiu, quora a Niça siam envaïts dai gabians pofits que van e venon sensa trega, esquilassant, becà lecs a la recerca de boai bocons ò de tot cen que pòu far ventre, mi ven l’angùstia, lo baticòr, la bofaissa. Si fèm biscar embé lo cat, si fèm rusar, si chacotam, mas siam amics, e non vorrii que lu aucelàs de la marina lo s’emportèsson empresonat dins li sieus arpias a la maniera d’un anhéu que rauba l’aigla. Mas se li pensi, non sembla pas que lo Cricat li pense jamai. Gabians, gavinas, aucas de mar, e gròs martèus pòdon passar e repassar, esquilassar e menaçar, non l’empedisseràn jamai de pelandronear o de la si penecar sota lo soleu la tripa en l’ària sensa si maufidar…
Mas vèi qu’arriba lo moment de pilhar congier de vautres alora mi cal anar a la fin e per concludre vòli ajónher que lo Cricat es una gran’ànima, sincèra e generoa. L’elegança de la sieu camia roja li dona lo portament d’un cardinal a la procession de Corpus Domini. E se li doni dau Monsinhor ò de Monsur lo cardinal, la nomenaia que preferissi, aquela que li va d’encant e que remembra la sieu istòria, aquela de la sieu familha, eu qu’es un cat dau Babazoc : Babazocat … ò se voletz Babazoc@.
Didier LANTERI