Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei, titrada » LA LENGA D’ÒC E LA CHIFRA 7. », v’es prepauada da Jaume PIETRI sòci de l’IEO-06.
Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc ! »
LA LENGA D’ÒC E LA CHIFRA 7.
La setmana (dau latin septimana, espaci de 7 jorns), règla nòstra vida vidanta. Mai coma va que la setmana tèn 7 jorns ? S’endevèn, aquela chifra, ambé lei fasis de la luna que cambian aperaquí cada 7 jorns un quart. Son leis astrològs mesopotamians qu’inventèron la setmana de 7 jorns devèrs lo sègle VII avans J.C. Aquela chifra 7 fa partida de l’imaginari collectiu. S’es impausada coma lo pòrtabonur e lo numerò de la crespina (1). Es sacrada dins mai d’una religion. Si tròban d’ocuréncias d’aquela chifra dins un molon d’autrei domènis. Acontentem-nos de ramentar ren qu’una ponhadeta d’exemples: lei 7 meravilhas dau monde, lei 7 colors de l’arc de seda, lei 7 nòtas de musica, lei 7 pielons de la saviesa e dau viaduc de Milhau, lei 7 papas legitims d’Avinhon au sègle XIV, la mitica nacionala 7 de París a Menton (996 km) levada de caçòla per l’autoestrada A7 de Lion a la Provença, epc. Laissi en cadun lo suenh d’esperlongar la tiera de son sicap (2).
Tot aquò es ben bèu, anatz mi dire, mai quin es lo rapòrt entre aquela chifra e la lenga occitana? Vaquí çai-sota de qué chifrar (3) un tant siá pauc.
-A- LA SOBREGAYA COMPANHIA DEL GAY SABER.
En 1323, fa doncas just e just 7 sègles, 7 captaus (4) de Tolosa fondèron lo « Consistòri del gay saber » (5) per reviscolar la poesia lirica dei trobadors amorçada en seguida de la crosada còntra leis Albigés au sègle XIII. Aquela « Acadèmia dels jòcs florals » (6) engivanèt son premier concors de poesia occitana en 1324. Si demandèt a Guilhem Molinier de redigir un tractat de gramatica e de retorica que serà promulgat en 1356 sota lo nom de « Las leys d’amors ». Fa bòn saupre qu’es la premiera gramatica europèa d’una lenga vulgària. Encuei l’Acadèmia es reconoissuda d’utilitat publica e guierdona d’òbras occitanas e francesas.
-B- MISTRAL, FELIBRITGE E CHIFRA 7.
Frederic Mistral naissèt l’uech de setèmbre de 1830 a Malhana (Bocas dau Ròse). Setèmbre vèn dau latin september (de septem, 7) estent qu’èra lo seten mes de l’ancian calendier roman. Tot de lòng de sa vida Mistral aguèt un liame estrech, per pas dire mistic, ambé la chifra 7. Fasiá remarcar que Mistral e Frederi (sensa « c » en grafia dicha mistralenca) an 7 letras. Metèt 7 ans per escriure son cap d’òbra « Mirèio » / Mirèlha » publicat en 1859. Si maridèt a Dijon ambé Maria- Loïsa Rivière (nom de 7 letras !) lo 27 de setèmbre de 1875 (tres còps 7 !) . Sei testimònis fuguèron J. Roumanille e A. Daudet. Redigiguèt son testament lo 7 de setèmbre de 1907: aquò es de bòn veire qu’es pas un còp d’azard ! De mai, segon la legenda, 7 poètas provençaus afogats de sa lenga, recampats lo jorn de la santa Estèla de 1854 au castèu de Fònt-Segunha (Castèunòu de Gadanha dins la Vauclusa), fondèron lo Felibritge. Es Mistral qu’inventèt aquela paraula escura de « felibre » (7 letras de segur) partent d’un ancian recitatiu. La paraula faguèt flòri. Un dei simbòls dau Felibritge es l’estèla a 7 rais que representava a l’acomençança lei 7 regions d’òc :(Auvernha, Daufinat, Gasconha, Guiana, Lemosin, Lengadòc e Provença) e doncas lei 7 mantenenças. Cada 7 ans si debanan « li jo flourau setenàri » que son laureat es nomenat « mèstre en gai saber ». A l’onor de chausir la rèina dau Felibritge per lei 7 ans que vènon. En 2011 fuguèt guierdonat lo niçard Joan-Luc Gagliolo (dich Gag) que chausiguèt Angelica Marçais per rèina. Socitós de socializar la lenga escricha, Mistral fondèt en 1891 un jornau qualitós intitolat « L’aiòli » (3000 exemplaris) que pareissiá lei 7, 17 e 27 dau mes. Aquela aventura achinissenta (7) s’acabèt au bot de 7 ans bòrd que lo public, per malastre, si ne’n desvirèt.
Per clavar citarem una frasa d’Aubèrt Thibaudet, lo grand critic literari de l’entre doas guèrras, dins son libre « Mistral ou la République du soleil » (8): « De ces Méridionaux qui l’acclament de toutes leurs mains, combien lèveraient un doigt, même silencieux, pour la langue de leur pays, c’est-à-dire pour son âme ? » (cf lo capítol 13). La question a pas perdut de son actualitat.
Jaume PIETRI
( Naissut un 7 de julhet).
NÒTAS:
(1) Crespina = Chança.
(2) De son sicap = d’espereu.
(3) Chifrar = reflechir (aicí).
(4) Captau = notable.
(5) Es de remarca que la « Pléiade » fuguèt tanben creada au sègle XVI per 7 poètas que lei pus conoissuts son Ronsard e du Bellay.
(6) Per ne’n saupre mai veire l’article Wikipédia sus » l’Académie des jeux floraux ».
(7) Achinissent = absorbent.
(8) Albert Thibaudet » Mistral ou la République du soleil » , col. le passé vivant,
éd. Hachette, 1930. Le texte est accessible sur le site » Ciel d’oc » (Ensenhador/ literatura/ per autor).