Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei, titrada » LO DIAU MALURÓS. », es un tèxte de l’escrivan e poèta Alan PELHON, que defuntèt en lo 1994, farà 30 ans au mes de junh. Si siam pensats, a l’IEO06, de li rendre omatge tot au lòng d’aquesta annada a començar per aquesta istòria que lega a l’encòp Carneval e Coarasa lo vilatge de còr dont viuguèt per partida l’autor. Arremerciam Jaume PIETRI per li correccions grafiqui.
Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc !
LO DIAU MALURÓS
Aquel diau avia jamai augut de chança. Despí totjorn tot avia virat de travèrs per el. A sa naisssença semblava un bambin e cadun si demandava de dont sortia: una belessa, una maravilha. Emé una pèl blanca coma de lach, totjorn a si rire, a babilhar. Emé just doi pichini banas (1) e un tòc de coa. Per un diau ! Pichinet, quora anava a l’escòla dei diaus si fasia rire d’el que non s’en valia d’èstre marrit. Darnier a l’escòla de la marridetat. Cada sera son paire li calava una frandacion (2) que n’en avia una fora d’audir lo magistre li dire que lo sieu enfant èra tròp brave. De segur èra pas fach per èstre un diau. Mas aquí, en infern, es lo solet emplec que si posquèsse trovar. E subretot son paire, testard coma un ase, non si levava de l’idèa de n’en faire un diau coma li autres, laid, marrit e furbo. Mas ren l’i avia fach: ni li còps, ni li rires, ni lei furbarias non l’avian chanjat. Èra totjorn brave. E aüra que començava a aver de pels au menton e que calia pensar a travalhar, èra la vergonha de sa familha e de tot l’infern.
Son paire avia ben provat (3) de li emparar a faire rostir a pichin fuec li gens que venian de la tèrra, a mandar de còps de pen o de forca dins lei esquinas, a bramar dau matin au sera, a petear coma un pòrc, a caminar descauç (4) dins lo fuec e la brasa. Èra arribat en ren. Pròpi aquel enfant li fasia faire totplen de bila; La decision èra calada : calia lo mandar sus tèrra per qu’empare a devenir marrit, emé una pichina escòrta de sèt a vuech diaus que l’ajudarian dins aquela òbra.
M’aquela equipa, que si veia pròpi venir de luenh, nòstre brave diau s’en es encalat sus tèrra un pauc espaventat (5), mas content parier de laissar son paire, l’infern, una vida de paur, de misèria e d’angoissa, que l’estofava dau matin au sera. Coma avia costuma d’èstre au caud, a cercat un luec dont faguèsse pas tròp frei. Es ensinda que s’es retrovat dapé de la mar de Vilafranca, un bèl matin de febrier. Èra un país de pescadors, emé de solelh, de flors, d’aubres que donavan de frucha. La patz banhava aquel caire de tèrra dont non si audia que lo cant doç de la mar e fresc dei aucèls. Nòstre diau si sentia encara plus brave que li autres jorns. Auria augut envuèia de si creire au paradís, de balar, de sautar, de cantar. Mas aquò èra pas de faire per un diau….
De brams auguèron vito fach de lo sortir dau sieu pantais: « cal emmascar (6) aquel país ! calar fuec ai barcas, a la còla, empoisonar la mar, li peis, tot cen que viu ! parte e non t’en retorna que quora tot aquò serà fach ! », diguèt l’escòrta. Pas tròp segur d’el s’en anèt dau costat de riba de mar, dont si trovavan li pescadors e lei fremas que corduravan li rets (7). « Siáu un diau ! devètz aver paur de ieu ! vau v’emmascar (6), v’arroïnar, empoisonar la mar, vi faire crepar de fam, estofar li pichons e… ». Non posquèt acabar. Li rires dei pescadors curbian la sieu votz. Avian pas paur. Li cridavan: » Ah ! ah ! series pas un pauc nhòco (8) ! un malaut de la tèsta, un paure enfant, una gròssa bavèca (9) « . E vague de rire.
Nòstre amic s’entornèt vergonhós, la coa entre lei cambas, la tèsta bassa. Aviá perdut la premiera espròva. L’escòrta faguèt lo rapòrt a diau lo paire. Le lendeman si mascarèron tant que posquèron e partèron per s’amusar un pauc finda eli a Niça, que si debanava lo carneval. Coma cad’an li Niçards e li gens d’alentorn festejavan sus la plaça Rossetti. Toi èran mascarats. Cantavan, buvian.Sus de cavals, d’òmes defilavan, lo sabre au costat e una trombeta a la boca. Quora lo diau e la sieu equipa arribèron en vièlha-vila la fèsta esclatava dapertot. Sus lo còp una frema s’es messa a cridar: « L’i es lo diau ! l’i es lo diau! ».
Espaventats (5) li gens s’escapavan en cada caire: « non v’en anetz ! non v’en anetz! », cridava lo diau, « vèni per jugar, vèni per jugar ! ». Degun l’escotava. Lo rèi dei carnevaliers bramava ai òmes d’agantar lo diau que s’escapava dau costat de la plaça Garibaldi, e s’en montava en seguent lo Palhon. Quora la nuech s’encalava, arribèron en un vilatge sus una còla. Sassis (10) s’arrestèron. Lo diau èra assetat sus un barri; la coa que pendia, la lenga seca, li uèlhs roges, e provava (3) de repilhar lo buf. Es alora que lo rèi dei carnevaliers es arribat, e d’un còp li a copat la coa a ras. Despí aquel jorn pareisse qu’aquel vilatge si sòna « Coarasa », e que lo diau s’en es anat si desrocar (11) que n’avia una gròssa forassa de la tèrra coma de l’infern.
Alan PELHON
Cònte publicat dins lo mesadier dei A.M. « ICI »
N° 5 (febrier de 1982). Correccion grafica: Jaume Pietri.
NÒTAS:
(1) bana = corne.
(2) frandacion = volée de coups, râclée.
(3) provar = essayer, éprouver, prouver.
(4) descauç = nu-pieds, déchaussé.
(5) espaventar = épouvanter, effrayer.
(6) emmascar = jeter un sort, ensorceler.
(7) ret = filet / réseau.
(8) nhòco = sot, niais.
(9) baveco,-a = niais,e, imbécile.
(10) sassi = fatigué,repû.
(11) desrocar, derrocar = se jeter dans le vide,(ici, se suicider), se précipiter.