Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei titrada « Total Festum 2009 » v’es prepauada da Magali BIZOT-DARGENT. Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
Total Festum 2009
Montpelhier, clapàs susant l’estiu ! La Comedia en fuec ! Pas que i aguèsse un concèrt de foliá, pas encara non, que lo Total Festum fa que de commençar. Dins lo roge dardalh d’un soleu de junh ja crudèu la matinada pasmens sus la fin, de cantaires que son a faire lei balanças au ralentit, aclapats, rabinats fins ai mesolhas. Leis estands que s’instalan, de monde i trabalha, vius coma de peresós exotics, excitats coma d’aïs lunaris. Lo public, pas ben espés, que se passeja lo nas au vent, enfin lo nas a l’espera cercant, en mòda de subrevida, un briconet de vent, un semblant d’aire en moviment, istòria d’i posquer metre lo nas… E ieu, urosa d’èstre enquadrada coma avans de mei pichòts, una a drecha, un a senèstra, una illusion de temps arrestat, de bonur reconstituit, de familha reunida.
E la Comedia que grasilha. Un soleu de plomb en fusion que te pica la tèsta, que t’envisca, que te rabina tot çò qu’as agut lo bestitge ò l’impudor de desvelar, fins a l’òrle deis aurilhas que lei senti caufar, rogejar, tot ara lèstas de pelar, meis aurelhetas fregidas! Coma faire la fèsta quand sentètz, quand ausissètz regolar de rius de susor sus vòstre nas, lòng dei ribas de vòstra esquina, dins lei valats, lei robinas, lei gaudres e lei tomples qu’an naissut au mai secrèt, au mai doç dei vòstrei coides, dei vòstrei genolhs, e aurai la pudor de passar sus leis intimitats escondudas, ja negadas e achancridas per de torrents susarèus e salats. Regardi tristament, amb un èr de chin perdut, benlèu mai justificat d’escriure amb un regard de caton negat, la Fònt dei Tres Gràcias, e siáu a regretar amarament ma condicion de frema. Qu’an d’astre leis estatuas ! E d’un, qu’an lo bonur de pas bolegar, donc de pas susar, e de dos que per d’unei son tancadas au bèu mitan d’una fònt, banhadas de juecs d’aiga, sus d’isclas naissudas de bassins frescs. E me’n foti ben que l’aiga ne’n siegue verdala, es d’aiga !
Pantaïant de frescor, d’ombrum, de ventolet, de baumas, de cròtas, guinchant gelosament sus lei tacas negras que s’espandissan, liuras, vuejas, inutilas sota lei platanas deis alèias deserticas, a cinquanta mètres a pena darrier dau mercat, ai confinhas dau Festum, legissi maquinalament lei panèus e autrei reclamas mes en plaça per l’escasença, lo Conseu Regionau e leis exposants reunits.
« Ambé la Region, fièrs de la nòstra cultura » polit, mai escrich en francés, de segur que la cultura, en òc, deu li semblar paura, pacana, aculturada, indigna d’èstre escricha, a la tant generosa e fièra region !
« Accelerator de cultas ! » Mon Dieu, mai de que venon faire lei religions aquí ? Sabi ben que nautrei, paureis umans trebolats, secutats, desvariats per la crisi e la mondialisacion avèm un besonh vergonhós de se rapegar ai supersticions vièlhas per suportar lei periòdes d’instabilitat politica e economica que passam, mai pasmens ! Un pauc gròs qu’una cònse republicana acceptèsse un eslogan parier !
« Calandretas », vaquí quauqua ren que me parla, e perseguissi la legidura dau panèu : « L’aventura pedagogica, fornicacion accelerada ! »
Mai an que l’accelerat a la boca dins aquela ciutat ! Mai per de que accelerar la fornicacion, fau lo temps, per totei lei diables, fau sacher lo prendre aqueu bon dieu de temps ! E per de qué lei Calandretas e son centre de formacion se mesclarián d’arreglar lo cors de la fornicacion ? Lei limits dei competéncias pedagogicas son vertadierament insondablas, considerablament, sideralament alargadas despuei que siáu a la retirada ! Dèvi dire que Montpelhier, pasmens pas tant luench dau mieu en quilomètres, me sembla ben exotic, ben curiós, ben estranh uei !
Benlèu que son la calorassa, la tofor ambienta que me fan virar caluda, que son a me desvariar lei cervèlas, a me liquefiar lei centres de contraròtle de la vision, de l’audicion, de la compreneta… Bessai que siáu tant alassada que trenqui lei legiduras, pron penosas uei, que lei demeni, que lei concentri, que lei pasti e que lei culturas venon cultes, que lei formacions s’enfornican, per lassitge, per fenhantutge, per aclapament terminau.
Lei vibracions tant fòrtas dins lei baflas, se fan tant presentas que m’invasissan tota, deis arteus a l’òrle deis aurilhas, deis onglas dei pès fins a la poncha eiriçada de mei peus transformats en antena multidireccionala, quasi parabolica, tant ma coifadura espelofida ven auriòla blanca en ereccion. Siáu a visualisar lo trabalh que fan lo son, sei vibracions sensualas, poderosament ritmadas, au dintre de ma frechalha, de mei organs sensibles. Lei sons, leis ultra-sons, lei mega-sons, lei supra-sons, leis ipra-sons son a faire espetar lei concentracions, lei taps, lei concrecions, leis estalagmites e estalactites de calcari clandestin, de graissum sauvatge, de colesteròu marrit qu’aurián, marridei granas, la tentacion de me tapar lei tubuluras, lei tudèus, lo canonatge, la tuieutariá tota !
Pivelada de sons, d’ondas vibratòrias, de ressòns interiorisats, de ressentits variats, senti pasmens aprochar lo fotograf d’a costat. Lo vesi pas, lo senti ! Fau dire que son mestier lo fòrça de levar lei braç, mai que de rason, mai que de suportable !
De mascas vièlhas, bèlas e negras, passan, e tòrnan passar, la tinhassa d’estopa flamejanta, lo davantau copiós, beluguejant de floretas blancas e delicadas, lo faus-cuòu conflat e fernissent, caramentrans de soleu, mairegrands derisòrias, ieraticas, ironicas, pertocantas e superbas. De sei bocas plastificadas de rius de paraulas doças s’escapan, bèleis mametas perdudas, vièlhas d’aièr tant confortablas e rassegurantas.
Familha Artús, enfin ! Cara angelica dau Matieu, violonist inspirat, jovenet amistós de la votz ampla e segura, campana d’aram que cuerbe tot, coma s’èra aisat, normau, simple, elementari d’èstre tant bòn ! Gestuala diabolica, rituala, tribala dau vielaire, Roman lo cosin, poderós, armoniós, leis uelhs satanics, lo front bifide amenaçant, la coa negre de sonorisacion electrica pendolejanta a son cuòu. A ! La Familha Artús ! Sei cants, sa musica còsmo-trad-electricò-ròc percutanta, envasissenta, radicalament estrambordanta ! Lei dos autrei joves musiquejan dins un segond plan leugierament brolhats, dins una nèbla mistica de calor materialisada e fernissenta. La vièlha dança sus scena uei, magia dau quotidian, poesia populària !
La tofor li desacòrda leis instruments, fan avans. Lo public pasmens estrambordat, se sente pas de dançar, ensucat qu’es, la vòlha en bèrna ! Doas oras a l’ora vertadiera ! An lei musicians l’astre d’aver l’usança de quauquei parasoleus de cafè. Una vergonha per leis organisators : lei paurei bigordans eroics de Vox Biggeri an cantat a miejorn picant, a la raja dau soleu, sensa qunta proteccion que siegue !
Ben drecha dins l’ombreta maigrinela e translucida de la torre de sonorisacion, que ren de mon anatomiá desbòrde de la sosta pichòta, senti mon nervi sciatica que se peçuga pauc a cha pauc, bassa après bassa, minuta après minuta. Ma cadena petaçada, vertèbra après vertèbra, mon genolh ensertat, ligament après ligament, cridan seba en còr, que vòlan pus ren saupre ! Un asseti ! D’ombra ! D’aire ! D’aiga ! Benlèu que van destorbar lo concèrt, meis organs e meis òs ligats, rebelats, sindicats, organisats en manifestacion de sosten a ma carcassa escagassada ! Bolegui pasmens pas d’un poce, me rafrescant de melodias lindas, de musicaires bèus, me banhant de ressons limpides, me congostant nadant dins l’òli dei sens e de l’intellect comolats, e mèrda per lo còrs ! Aviá que de demorar jove, lo còrs !
De comentaris gisclan, de cacos de banlega, de cagòlas aicí sonadas pichas, de joves borgès, d’estudiants afranchimandats : An de tripas, lei tipes ! Bòn lo ròc ! Putan, la vièla, derraba ! Demenatja aqueu grop !… Dins la bruma daurada, lo Sant Joan imperturbable tòca lo tamborn, e lo Jèsus dau fons, impassible sus sa consòla, figura profetica tant coma informatica, mestreja lei manetas…
E darrier d’elei lei tres grácias que fan de minas, de manieras, que me fan lingueta, lei pès dins l’aiga, la celulita au fresc, lei salòpas !
Lo son me prefonda, m’atraversa, me transperça, m’imprenha, m’enfrumina e lo regreti ja quand se fa mens fòrt, que la manelha de la vièla cracina, manivèla rovilhada, e s’entend ara que la musica es en pèrdia de decibèus, ne’n siáu tota crespada, destimborlada ! Lo son se’n va, fugís, m’abandona, me desnuda, son a marèia bassa leis èrsas sonòras! Ont’es passada la musica bèla, la musica fòrta que me calinhava, que me lecava, que me portava, que me teniá de drecha ?
Ai fach 200 quilomètres per escotar esto concèrt e la cònse fa copar lo son dei amplis de façada ! Se permete de censurar una musica tant bèla, tant umana, que ieu, d’aurelhas sensiblas pasmens, ieu qu’ai lo nas dins lei bafles per aprofechar de son ombra sauvadoira, la tròbi pas manco tròp fòrta la musica! D’acòrdi es pas ela qu’a organisat la capitada, la gelosa elegida, mai copar la musica « a las cinco de la tarde » per que fa tròp de bruch ! Cu la va crèire ?
Dau meme temps, lei pichòts catòs tristes de l’escoba de fusta dins lo cuòu an l’ombra, lei platanas, l’erbèta e tot lo volum sonòr que vòlon, sus lei alèias frescas e deserticas…. Curiosa ciutat! Benlèu qu’elei, lei catolics, leis ecumenics, perqué son d’estrangiers, d’exotics, de franchimandants au mens, an lo drech de s’exprimir confortablament ! A l’ombra !
Leis artusians valents se regropan, viran lei baflas dei retorns fàcia au public, e cantan, anges demoniacs, a la còrsa, ben agrumelats per s’ausir sensa retorns, cuòu au public, cuòu ais autoritats, ai limites de se faire petar lei còrdas vocalas! Cantan per nautrei, per nòstre plaser, per nòstra lenga, per nòstra libertat ! Cantan, lei joves occitans e lo solèu leis auriòla, cantan, e la calorassa ven careça, cantan, e l’espèr monta dins l’èr vengut leugier, per en dessuta dei parasoleus roges abandeirats.
Lo 13 de junh de 2009 a Montpelhier, per una Magali Bizot-Dargent urosa, ben qu’ en estat de liquefaccion e de deliquescéncia agravada.
Magali BIZOT-DARGENT