Aquí un autre episòdi dau cònte d’Andrieu GOYOT : « Lo pastre, sei fedas e sei cans ». Sensa ges de comentari vos laissam a vòstra lectura…
Lo pastre, sei fedas e sei cans
tresena partida…
Se passa de temps…
Cada matin, coma l’i es acostumat, après un sublament de son mèstre, rascla lo pato per venir dejunar amb eu e lo tròba assetat sus lo lindau de la pòrta ben clausa, manjant defòra. L’escudèla de sopa espèra, apreparada, pausada a son costat. S’avança, lo tuaire de lops, mai, sota lo pesotge batènt de fusta, s’escampa l’odor de la feruna. L’òdi ancestrau, e mai encara la gelosiá, l’opausan desenant a l’autre que s’encauna dins la cabana. Tanlèu, escumeja, coma enràbiat. Tre que pòu, Ludò l’emponha e l’abraça per lo rassegurar. La renadissa fòla furiosa vèn una lònga lamentacion que, pauc a cha pauc, s’amaisa. Lo mòstre se tremuda en un paure cadèu lagremejant que cèrca lo regard amic e fa fin finala ausir un leugier roncadís de bonur sota lei careças calorosas.
Sadol de tendresa, brafa. Se’n va puei niflar ambé fòrça sota la pòrta, lèva amb insoléncia la pata còntra la muralha e, brandant la coa, tòrna vèrs lo pargue que li designa son mèstre.
* * *
*
De tard dins la serada, Ludò prene lo lobaton a l’estaca per lo menar a quauqua distància. Lo sauvatgèu refusa premier la cordeta, se rebèlla un moment, rampèla, s’arqueta e cala fin finala. Fòrça suau, lo morre pegat au sòu, regueja lo pascatge, en cèrca d’odors ò de traças insolitas. Aquelei de l’aver impregnèron tot e ren lo vèn pas trebolar.
Tot d’una, pasmens, d’udolars aguts e clars ò grèus e sords s’enauran entre lei mònts, per dos, tres ò quatre, pas mai, d’endrechs despariers mai ò mens luenchs qu’envòutan lei pasturgatges. Compausan un còr sauvatge, de segur, mai tanben esmovent e estraniament armoniós au còp. Lo joine lop s’aplanta tanlèu. Sensa perdre temps, la tèsta auçada vèrs la luna quasi plena, leis uelhs mieg claus, respònde ai cridas dei sieus amb una quielada un brigon malinconia. Mai a chausit son camp e se vèn mai pausar de cuou ai pès de son sauvaire que li flata la tèsta, li disent suau, per lo premier còp : « Mon brave Lobet ! »
Un jorn, per la pòrta bijarrament restada entreduberta, cada animau pòu soncament morrejar. Tot bèu just arribat, leis aurelhas autas, la còa orizontala, immobila, Lo Bèu se l’i manda lei narras. Tanlèu, lo lobaton gita de crids tant aguts coma aquelei dau paure orfanèu que plorava a costat de sa maire mòrta e s’avança, rasant lo sòu. Coma o fariá au lop dominant de l’ardada, vèn ambé timiditat lipar lo morre dau can. Premier dessobtat, aquest fa arrier puei, après quauquei japars amistós, li cuerbe a son torn la gola amb una lengada.
L’endeman, respondent a la crida matinala, acorre, oblida lei fèstejadas costumieras e s’aplanta, nerviós, davant la pòrta clavada. Trepeja, fa de quielaments dolents, bonda ambé frenesia, viroleja sus eu, coma fòl, e japa gaujosament sobde. D’efèct, mentre que fenhiá d’ignorar sei maniganças, Ludò s’avança, fa semblant de trantalhar un instant e duerbe.fin finala.
Tanlèu, lo joine reclaus s’enfuge, cabussa dins la lutz e se rotla au sòu, ventre en l’èr, davant la massa impausanta dau canàs. Aqueu se lança amb una renada espaurissenta e…, desbordant d’amistat, lo barbolha de bava ambé mila còps de la sieu lengassa. E Ludò gacha, paure innocent esbalausit, la cara fenduda per un sorrire larg.
Lobet, qu’una tala manifestacion de tendresa finís que lo lassa, se tòrna mai auçar ambé vivacitat, s’aluencha en corrent e se va secar dins d’auteis èrbas. Se ronça puei sus son aimable adversari, assajant de badas de jugar amb eu. T’aganta de l’autre lordàs, un còp de pata maladrech que te lo manda rotlar ambé un quieu de dolor.
Aquò contuniariá de temps mai l’aver pòu pas esperar. Un bram dau pastre restablís l’òrdre. Tanlèu, lo can s’apaisa. Lo lobaton ataca un còp encara mai lo japar rauc e lei babinas revertegadas de son redobtable amic li ensenhan de se tenir suau.
Lo Bèu tòrna partir au trabalh, seguit per son novèu companh. « Per tant que siegue pichòt, aquest es ben de bòn un lop ! Son pas acostumats de viure ensems sa gent e leis motons.» se pensa Ludò, inquiet. « Mai la lobièra, la quitèt ja despuei de temps e lei perfums dei flors de la montanha li escafèron son odor. De mai, tasta plus la carna viva. » ajusta per se donar fisança. Per prudéncia, pasmens, mena son protegit a l’estaca. Mai fòrça calme, tot fièr, tèsta auçada e coa auta, Lobet trotineja au costat dau pato que lo tèn d’a ment e sembla de li dire : « Mefi ! ».
Estonats, premier, per la venguda dau novèu, lei animaus veson ren qu’un cadèu de mai. Solets, lei doas saumas pas tant nècias coma se o porriá pensar e lo gròs bòchi banarut mòstran quauqua mesfisança e amòlan sei batas ò sei banas. Puei s’acostuman. Per còp d’astre, Lobet oblidèt lei marridei manieras de sei gens. De còps que i a, dona de la votz, sarra un pauc una pata, mai mòrde pas jamai. Compren tanben lèu lèu lei gèsts, lei mòts e lei sublars dau pastre e mai, capita de lei davançar.
Quand l’aver a rejonch la venada, lei cau puei veire, lei dos « cans de pastre », se liurar batalha, per juèc e per s’aguèrrir, lo vièlh tant fòl coma lo joine. Ne’n volètz de sauts, de cambareletas fòlas, de perseguidas desfrenadas, de corsejadas, de mieg torns, de japariás, de mossegadas faussas. Enfin, se coucan, aclapats, desalenats, lo pichòt tocant l’autre.
* * *
*
S’es avançada la sason. Es lo moment, per Ludò, d’anar quèrre leis arets que son vesin sonha au vilatge. Per aquò, coma cada an, deu abandonar sei bèstias tota una lònga jornada. L’endeman adoncas, avans lo levar dau soleu, partirà d’a pès vèrs lo jaç e la nuech aurà tombat quand tornarà ambé sei mascles. Encara, s’enregarà dins totei leis escorchis, pus penós, de segur, mai que li faràn ganhar d’oras.
Ara, Lo Bèu e Lobet aparan son ben e se sente mai quiet. Empacha pas que durant tot lo jorn, la paur li torcerà lo ventre.
Es pas motorizat, eu. Se refusa a polluir lei draias de l’aupatge. Entre leis autres, d’unei an un « quatre ròdas motritz », ò una motò tot terren, lei dos, de còps que i a. Sovent, de tard dins la nuech, ò d’ora, de matin, de petaradas intempestivas rebombisson d’una valada a l’autra. Quauqueis uns que se dison pastres, se la passan bèla e se’n van au cafeton dau vilatge per beure, d’oras de temps, laissant lei fedas errar dins la montanha, abandonant la sieu garda ai cans. Tornan montar, e Dieu solet saup coma l’i pervènon, plens, fins qu’ais uelhs, de vin, de cervesa, de « pataclet » ò de « oïsqui ». D’aqueu temps, a poscut se’n donar l’autre… . Lei beveires pòdon calar mai, tanlèu, declarar sei perdas e plorar, auprès de l’Estat, d’indem-nitats que pagaràn seis embriagaments avenidors.
De segur, la màger part de la pastrilha, lei verais, fan encara son trabalh amb onestetat. E mai, vivent, nuech e jorn, fòrça pròche de son aver, defugisson pas totjorn totei lei riscs. Mai mancan pas lei fug-l’òbra..
Es encara nuech e lo freg ponhe quand ludò sòrte de la cabana. Un revolun de vapor s’escapa de sei bocas a cada còp qu’expira. Lo Bèu e Lobet sabon quand deuràn menar l’aver au pasturgatge e se coucan, après una careça, davant la pòrta de l’enclaus qu’a entreduberta. Après un darrier agach de revirons, tenchat d’angoissa, se lança dins la calada. Maugrat que sigue prudent, de costuma, se sente d’alas e se bandís dins de draioulets a pena marcats, mancant mai d’un còp de se rompre leis òs. A soleu trelutz, passa davant la cabana de l’adrech. A pas perdut temps e se pòu aplantar un brèu moment a la fònt per beure una lònga gorjada, d’una alenada, avans de reprene la sieu corsa.
Quand intra dins lo vilatge e pica a la pòrta dau vesin, lo soleu es ja naut. Van ensems alestir lei bèstias. Gaire de temps après, s’assetan totei dos a la taula que l’a convidat lo brave òme. Aqueu sèrve lèu un recapte : de pan fresc, un delici que lo bergier tastèt pas despuei mai de tres mes, de carnsalada e de toma que te fan esquilhar amb un gòt de vin rosat ben friscolet. Sens esperar mai, Ludò regràcia e se tòrna encaminar. Lei tres arets lo van retardar, e mai siegon ben bostigats, parton au mens per una estirada de uech oras de marcha avans d’arribar damont. Sensa o poder explicar, sente una sorda inquietud li estrénher lo pitre. Au mai lèu serà tornat, au mai lèu serà quiet.
Es fòrça malaisada la montada dins la gròssa calorassa e la susor li regoleja sus la cara. E aquelei sacrei bèstias fòlas de libertat que vòlon tastar, aicí, una fue-lha tendra, ailà, una borra a pena espompida, ailabàs, una grelha novèla ! Sei mòts, sei siblars sufison pas per leis estimular. Li deu sensa respiech garçar lei patas amb una bleta sopla per li donar d’envam. T’an tot bèu just despassat la cabana bassa mentre que lo temps es cochós. Li créisse l’impaciéncia ambé lo soleu que vira e eu que, de costuma, parla totjorn suau ai bèstias sieunas, fa de bramadis inabituaus. A bòn astre, se pòdon enregar dins de caminòlas que copan a travèrs de la seuva. Dins una mieja sornura espessa, ajonhon lei mèuses que l’i faire avans es mai rapide.
Subran, fa plus mestier de cochar leis arets. Tiran drech e accelèran d’esper-elei. An sentit, portadas per lo ventolet, leis olors dei fedas semondudas que leis espèran ailamont. Es compelit de córrer, Ludò, per lei pas deure largar. Aclapat en plen, vei arribar ambé plaser la fin de seis esfòrç. Au bot dau draiòu peiregós, lo sorne cabanon se destaca sus lo cèu clar clavelat d’estèlas.
Quand e quand, se glaça son sang e se sarra son còr. Auriá ja degut ausir despuei de temps lei bruchs de l’aver acampat. Solet ressòna dins la nuech tombada lo bruch de la sieu caminada apreissada. Mai ges de japars. Ges de belaments. Ges de sonalhas. Crida, subran empaumat per una paur panica. Lo silenci per soleta respònsa ! Fòl de l’angoissa, arriba davant l’enclaus vuege que la pòrta n’es du-berta en grand… Va pas recomençar pasmens lo chauchavièlh !
En luega de s’arrestar, sei mascles s’alunhan dins la pradariá e persèguon sa corsa devèrs lei cimas dins una prefonda escuritat. Leis uelhs allucinats, lei sègue, ambé milei penas. Bramant de cridas, corre, s’embroncant coma un òme ebri ais accidents invisibles dau sòu mauclòt. Ailalin, ailamondaut, se crèi enfin d’ausir un feble udolament. Oblidant son lassitge, s’abriva encara, ai raras de sei fòrças. Reco-noisse a cha pauc la votz clara dau lobaton, lei brams sonòrs de Margarida e percebe tanben quauquei sons de campanetas. Fin finala, amalugat mai rassegurat, tòrna trobar lei sieunei bèstias acampadas, pasiblas. Mai, tot bèu just fringolhejant, Lobet lo mena au pè d’un boisson.
Ailà, pecaire ! Lo Bèu soina, coucat sus lo flanc e pareisse redde qu’es pas de crèire. Ludò compren lèu lèu, que veguèt ja aquò. Pren son can a la braceta, lo carga en travèrs de l’esquina de la vièlha sauma e, lo sostenent, lo pòrta a la cabana, totjorn corrent. Enterin, bravament, ajudat per lei cadèts, Lobet entòrna l’aver a sauvament.
Tre qu’arriban, Ludò estende lo pato sus la taula e l’inspecta ambé suenh. Sus una pata enfla, de sang secat a enviscat una pichòta zòna de peus. Tanlèu, neteja la plaga ambé d’aiga de javel e dos ponchs roges indican ont a picat la vipèra. Sòrte, va dins la cònca de la fònt que sèrve de refrigerator e l’i pren un flascon dau larg còl. Ambé dos ò tres pèiras que son pes lo tèn au fons, aqueu contèn tanben quauqueis ampolas de serum antiverinós e de canfre.
Ambé lo det, Ludò traça una crotz sus la nafradura. Injècta puei una dòsi dau còntrapoison e freta son can ambé vigor. Lo paure tressalhe pas manco e contunia sa jangolada leugiera en tremolant. « Mon paure Bèu ! Baste que siegue pas tròp tard ! » murmureja Ludò, s’escrachant una lagrema sus la gauta e marmotejant quauqua ren de misteriós que parla de Sants protectors. Puei, o cau ben, se va ocu-par de sei bèstias. Maugrat que tombe de la lassiera, pensarà an eu après.
Premier, dessepara leis arets e embarra cadun dins un estrech recanton solidament claus. Maugrat qu’aquestei siegan arribats, lei fedas se compòrtan amb una calma estrania, coma se, per instint, caduna sentiá lo drama qu’es a se jugar e n’esperava lo desnosament.
Lo pargue rebarrat, tòrna mai a la cabana, lo lobaton darrier lei talons. Aqueu refusa de veire l’escudèla que li es prepausada e s’entrauca dins lo membre. Sensa bruch, s’avança suau dau pato e, ambé lo bot dau morre, assaja de l’auçar tot en plorinejant de pichòts crids ponhents. Ludò l’arrèsta, ansiós. Apliquant ambé doçor la man entre l’espatla e lo piech de son can, percebe qu’un batament fòrça lent, tras que feble. Per de dire de li sostenir lo còr, li administra alora una ampola de canfre. L’i a plus que d’esperar.
Minhòta Lobet sus lo suc, lo remanda e s’escranca sus sa jaça, aganit, gonfle. Defòra, a mieg camin de l’enclaus, ause lèu s’enaurar dins la nuech un lòng udolar de destressa, tau una preguiera arderosa adreiçada ai poténcias naturalas. Puei, coma capita pas de s’endormir, s’asseta de cavaucons sus sa cadiera e velha dins lo lume freule e trantalhant de la candèla. Lo gingolum escarchant a calat.
De matin, lo soleu a ja passat lei sèrres quand una japada aguda e lo bruch d’arpas que rasclan la pòrta lo fan ressautar : aviá finit que s’èra entredormit, vencut per lo lassitge. Inerte, Lo Bèu alèna ambé pena. Son còr bate amb un ritme irregular. Una segonda injeccion de canfre lo laissa sensa reaccion. La sieu galhardiá li a permés fins ara de resistir au poison, mai…
La pòrta tot bèu just duberta, Lobet bombís per venir niflar son amic e, a ra-cacòr, tòrna sortir, obeissent a un òrdre de Ludò que, la mina sorna, lo sègue, deliura sei motons e s’adòrsa còntra lo pètge d’un mèuse. « Sabes, lo laissarai pas sofrir encara de temps. Esto sera, se… » fisa tanlèu au joine lop vengut s’assetar davant eu, atentiu. Semblant de comprene, aquèu se couca, leis aurelhas bassas, lo morre pausat entre lei patas, gitant de quieus lanhós ensordats.
Lo temps se pareisse tot au còp enfugir e tirassar. Dau mai lo soleu cabussa vèrs lo ponent, dau mai, trevirat de pegin, Ludò vei s’avançar la fin que redobta. « Seriá pas uman de laissar mon vièlh companh mai de temps au moriment. Lo porrai pas gachar quand tirarai, mai bòrd qu’es necessari, me caudrà ben acabar l’òbra qu’aquela maudicha vipèra, aquela creatura dau diable, a tant ben acomen-çada. »
Vouguèsson soncament decessar de s’alongar leis ombras ! Mai trecòla lo solèu, inexorable.
Tòrna cridar lei bèstias que s’èran esparpalhadas a l’entorn, sensa s’alunhar.
Espèra de temps e de temps avans de se decidir de leis embarrar, fins que la nèbla ague negat lei valadas enviròutantas. D’aise, d’aise, puei, s’entòrna vèrs l’ostalon. Despuei la velha, coma lo lobaton, a pas ren manjat e s’es acontentat d’aiga fresca. Un còp de mai, coma per un adieu, s’atardan totei dos, pròche lo pato. L’un laissa córrer sa man sus lo lòng peu blanc e sedós dau temps que l’autre li flaira lo morre e tempta de lo desrevelhar e japa, un pauc emmaliciat per son immobilitat. Ludò lo deu amaisar e rebutar defòra avans d’anar s’assetar, eu, sus lo lindau de la pòrta.
Es pasmens bèla la nuech, tota miralhejanta d’estèlas, tot odorosa de perfums d’estiu. Perqué cau que…? La tèsta dau lop apielada sus la cueissa, tuba en silenci una cigareta après l’autra e regarda amb un uelh distrach s’enaurar lei volutas de fum que s’esvalisson dins l’escuritat. Dins lo mèuse tot pròche, choca una machòta que sa crida sinistra li rebombís dins lo pitre.
Palle que non sai, se dreiça subran. Rintra dins l’ostalet. Lo sieu fusiu cargat ambé de balas per senglar es penjat an un clavèu, pròche la pòrta. L’arrapa a la despachada e, la cara torturada, se va virar devèrs son can.
Enterin, lo lobaton s’es encafornat sensa bruch darrier eu. Dins lo temps d’un ulhauç, s’es remembrat lo recòrd crudèu de l’òme, dau fusiu, de la tronada e dau crid de mòrt de sa maire. Se cresent ja de veire Lo Bèu ensaunosat, fa una renada sauvatja e mai joveneta. Ludò se revira dins un subresaut e lo descuerbe, espaurit mai vindicatiu, s’opausant an eu per aparar lo pato, lo morre fronzit revelant de cròcs ja redobtables.
Desmontat, trantalha un moment, encroca mai son arma e tòrna s’assetar defòra. « Bòrd que o vòs ! As bessai rason ! » murmura a son protegit que s’avança d’eu amb umilitat. Sarrats l’un còntra l’autre, entamenan a la serena sa segonda nuech de velha…
Fa de temps, sensa dobte, que Ludò a calat a la sòm quand la pata de Lobet li grafinha lo genolh. La candèla s’es amorçada e, soleta, la lusor de la luna fa lume dins lo membre. Desrevelhat en ressaut, enregoit per la frescura, li cau un momenet per reagir. En premier, ause de leugiers clapaments de gola… Sauta sus sei pès, corre de plegons, aluca e vei Lo Bèu morent dau set que, una beluga de vida dins l’uelh, la coa avivada per un movement quasi imperceptible, leca un canton de sa cuberta moisse de bava. Tanlèu, arrapa sa bòla, l’emplís d’aiga e la pausa davans son can que comença de beure a pichòtei lecadas, semblant de ne’n plus poder finir. Enfin, atupit per çò que se passa e que compren pas, lo paure patou gacha son mès-tre. Seis uelhs cluquejan, pancara ben vius. Capita pasmens de se tenir la tèsta dreiçada un instant e se tòrna mai alòngar, fasent un enòrme sospir.
Lobet tèn plus en plaça e te fa de japars tant clars e tant armoniós que se porriá dins l’espessa forradura blanca. Puei se torna regir, prenent lo lobaton a la braceta e bala, desmasiat, a l’entorn de la taula, trefolhit de la gaug, bretonejant, de lagremas li rotlant sus lei gautas. Sòrte enfin per anar anonciar la nòva a l’aver que, estonat per l’ora, se bolega quauque pauc, fasent ansin dindar doç doç sei sonalhas dins la nuech, coma un orquèstra enfadat.
Tornant ganhar la cabana, Ludò te destapa una botelha d’aigardent tant anciana que ne’n oblidèt l’origina. Gaire après, lo pòs ausir se rire aut aut, eu que l’i es pas acostumat. Lo sòu li sembla pas gaire plan, quauqueis oras mai tard, e a quauqua pena de se tenir drech e de caminar. Dau temps que va deliurar l’aver, urós coma o fuguèt pas jamai, li semblan mai daurada la lutz dau soleu, mai embausemat l’èr dei cimas, mai gais lo cant deis aucèus, lei brusiments deis insèctes e leis accents dei sonalhas.
Lo Bèu, pécaire ! tempta de s’auçar mai lo pòrtan pancara sei patas e es obligat de se tornar coucar. Es tròp lèu mai l’i a plus de s’inquietar, que la fòrça li tornarà venir.
Andrieu GOYOT
(seguirà…)