Encuei Andrieu GOYOT reven per lo quatren còp ambé son cònte « Lo pastre, sei fedas e sei cans » que nos fa alenar. Bòna lectura…
Lo pastre, sei fedas e sei cans
quatrena partida…
Au fieu dau temps, mai d’un còp, de niulassas negras tapan lo cèu. Lei bauç rebombelan de lònga lei bronziments dei tròns. La plueia e la granilha subran escampadas a ferrats foitan les bèstias que se desavian e s’escampilhan. Per còp d’astre, son toteis esparnhadas per leis ulhauç e lei « cans » lei pòdon recampar sensa damatge.
Pauc a cha pauc s’escorchisson puei lei jorns. De matin, lo soleu baissa sus lo levant e l’aiganha esbeluga de temps sus leis ubacs. Lei freulei bramavacas que s’espandissián despuei mieg-avost se passon e l’èrba mai rasa, enregida de còps que i a per la blancada, te cracina sota lei pès. E mai doas o tres leugierei nevadas blanquissèron ja lei sèrres e saupiquèron lei pradariás. Lei mèuses se pimparan ara d’una rica tenguda d’aur e Ludò se pensa que, per totei, es vengut lo temps de rejónher.
Lei preparatius acabats, totei s’encaminan per lo desmontanhatge. E mai siegan toteis ensonalhats, leis animaus defautan de drilhança. Sensa foliá, sensa cocha, es pron sobda la descenduda maugrat la sieuna malinconiá e l’aver rejonhe aisidament l’enclaus protector.
Sovent, l’auton trebola lei bèlei darrierei setmanas de libertat que davançan l’interminable ivèrn. Au revenge, per se faire perdonar sei variars d’imor, sei reines de freg, sei neblassas, lo gris de sei cèus, semonde un mescla fabulós de colors de fulhatges e de perfums de fruchs, de mosiduras e de bolets. Aquestei, ailàs ! atraison una fòga d’afeccionats venguts d’alentorn que tolèra lo Ludò. Mai, quand d’autres arriban, per tribús entieras, que destruson tot per emplir de camions refrejats e laissan lo sota-bòsc esterpat, rastelat, fosigat, arroïnat per dos ò tres ans, se sente lo det tremolar sus la guincheta de son fusiú. E, tot d’una, te lei cau veire córrer, a pron pena tocant lo sòu, quand auson sei plombs de caça li siblar au dessús de la tèsta, udolant de la paur davant Lo Bèu e Lobet que li a mandats a l’après e que tòrna cridar soncament a la bèla darriera segonda.
Redobta tanben lei caçaires, subretot aquelei que deliurant sa chinareda, gairan lo gròs caçum a l’espèra. Quant de còps fuguèt pas en garolha violenta ambé quauqueis uns que lei cans corrents desvariavan sei fèdas. Sovent, se ne’n manquèt de pas gaire per que parlèsson leis armas de fuec.
Au revenge, leis abondosei plueias d’auton favorisan una recreissènça e, prevesent lo lòng ivernatge, les bèstias s’assadolan amb una èrba odoranta, saborosa e tendra, de greus tardius d’aubrilhons, de reviure de lusèrna. Sa siloeta s’arredonís ansin, d’aitant que, per quauqueis unas s’apreparan d’eveniments.
Aqueleis espèrs fan oblidar a Ludò la prefonda tristesa que resssente cada an, d’aquesta sason, avans la partença immancabla d’animaus nombrós : lei fèdas que, vièlhas de tròp e vengudas esterlas, anhelaràn plus, e lei tardons redons que li es plus possible de lei gardar.
Un matin gris, sorne sorne, lei recampa ambé tristor dins un canton dau pargue e lei contempla de temps, tot gonfle. D’ora, un maquinhon de Niça lei vèn crompar. Un examen breu e lo mercat es lèu lèu pachejat.. Ludò reçaupe çò que li es degut e, s’escarta tanlèu ambé lei bèstias que sèrva, per fins de pus ausir lei belaments desesperats d’aquelei que van partir. An compres, d’instint, son avenidor. Lei vòu pas veire disparéisser e rintrarà que fòrça tard, de sera, quand un transportaire leis aurà embarcadas e portadas sensa doçor dins son camion.
Lo calabrun a tombat, quand tòrna venir, trevirat, davant l’enclaus que, subran li sembla vaste de tròp. Dins seis aurelhas, restontisson encara lei crids d’esfrai dei condamnats. Lo sentent lanhós, Lo Bèu e Lobet li fan d’anars e de venirs a l’entorn e se fretan còntra sei cambas per l’amaisar. Lèu lèu, es embarrat l’aver.
Après una careça de son mèstre, son manjar empassat tant lèu coma alestit, lei dos cans tòrnan montar la garda. Enfin solet, Ludò s’alonga sus la sieu jaça per pas pus pensar.
Au mai s’avança l’auton, au mai se tirassa lo cèu, bas, lord, sorne, cargat de plueias de mai en mai frequentas que calan a raissa. Lei motons assajan de badas de s’assostar, se sarrant sota leis aubres que la cisampa ò la tremontana despuelhan ambé ràbia. La nèu cala sus leis cimas vesinas e, de matin, quand Ludò duerbe la pòrta, tala una muralha impenetrabla, la nèbla agolopa sovent fins ras dau sòu la campanha pròcha mai pasmens invesibla. Es lo temps que l’autre … preferís per cometre sei maufachs. Se cau adoncas recampar au jaç, davau, dins la valada.
Enartat ailamont, en riba dau riu, sus un promontòri rocassós, es ben un vilatge de montanha que retròban. Fòrça paravents son barrats dins lei residéncias segondàrias, coma dison. Mai de pertot s’espandís l’odor acra dau fum dau bòsc que craman dins leis ostaus onte restan d’estajants. Sota leis envans, t’empielèron ambé suenh de tòrs e d’esclapas de pin ò de faiard asclats.
Lei vièlhs que s’ensolelhan an ja cargat lei vestits d’ivèrn. Un d’entre elei fa ambé la man un siune d’amistat a Ludò en li regardant passar l’aver. S’estona que, vengut d’espereu, tot paurós, se sarrar a son costat, a li tocar lei cambas, son pròpri can se mòstre tant agressiu detràs la sieu baranha. « Seriás pas vengut un pauc fadat, de còps que i a ? Es lo Ludò que s’entòrna. Lo reconoisses pas ? Es verai que a un novèu chin e, maugrat que siegue ben jove, aqueu d’aquí es ja un brave animau ! » li ditz amb una votz rocalhosa.
Enfin Ludò e sei bèstias arriban davant la pòrta auta e larga de la jaça. La fusta n’es ennegrida per lo temps passat e leis tempèris. Mescla de cresença e de supersticion, una abondosa crotz de lavanda que l’i es clavelada assosta lo vaste bastiment. Menat per lei saumas, lo bòchi e lei cadèts, l’aver se l’i encaforna sens esitacion, levat de quauquei testardàs que, a la bèla darriera segonda, fan semblant de se voler escapar. Tanlèu, un solet movement de Lo Bèu ò de Lobet lei decida lèu de se l’i engorgar a son torn, sensa retard.
Cau oblidar, per un temps, la libertat dins lei grands espacís. Lo jaç prepausa una seguritat e una calor acuelhentas que atèunan la tristor dau lòng embarra-ment. Pasmens, son pas gaire enjulhants la vida d’engabiolats, lo fen sec ò lo gran que semondon dins la grúpia e la dispaciéncia empauma lèu l’aver.
Per astre, quand o permete la doçor de l’èr, entre lei nevejadas, pòu sortir, tot pròchi la jaça. Capitèsse la necessitat, se l’i porriá de cocha recaptar. Va pàisser, pus lèu besuquejar, d’aicí, d’ailà, e s’espaçar de lòng de Bevera, dins lei pradariás que se relargan entre lei ribas dau gaudre e l’acotatge de la rota. Se gandís tanben fins qu’ai premierei pendas boscosas dei còlas que senhorejan lo vilatge. Quauqueis aubrilhons l’i perdon sei ramas bassas ; d’autrei, mai, dispareisson, mai serà pas mestier de fornelar quand tornarà la prima.
Enfin, d’aise, lei jorns van en ganhant quauquei minutas de claror, quauquei palles rais d’un solèu frejolós e, febrier finissent, lo jaç comença de clantir de bela-ments estranis. S’auson premier, grèus e dolorós, aquelei dei fedas qu’anhèlan puei, fòrça mai aguts, aquelei dei novèus-nats. Per Ludò, es sovent après de longueis oras de velha, de gaug ò d’ància, qu’aquestei naisson, fòrça bèus, fòrça pichòts, que sei crids planhitius semblan de plors d’enfants. Quauquei cabrits e cabretas lei sègon. Pasmens, lo bonur es pas jamai complet. De còps que i a, se debana mau l’anhelatge. Quora la maire subrevisque pas, quora lo pichòt es mòrt-nat e Ludò pòu que maudire lo sòrt. Quand vèn orfanèu lo pichòt, li cau trobar una maire adoptiva, siegue una cabra benvolenta, siegue una autra feda que son norrisson a perit e que, enganada per lo pastre, voudrà ben acceptar aqueu pauret malurós.
D’aqueu temps de naissenças, tanben, ambé lo noirriment e lei suenhs, ne’n finisson pas jamai lei jornadas. Mai de jorn tant coma de nuech, Ludò saluda en sublant galòiament lo novelum de l’aver.
La fin de l’ivèrn s’avança e, un bèu matin, un zonzonament curiós s’ajusta ai bruchs costumiers dau jaç : Ludò a entrepres de tondre sei motons sus un sòu lisc e net, cubert a jaba de palha fresca per s’engardar de lei nafrar. « Calha ! Esta suau ! » li ditz ambé tendresa mai tanben ambé fermetat, entandaumens que, leis emponhant, a cha un, per una bana, una aurelha ò una pata, lei revira, lei sarra entre sei genolhs ò lei couca sus lo flanc per lei desabilhar. La tondeira mòrde a plenei maissas l’espessa toison que se destaca en placas ò en flòcs e s’amolona au sòu. Tota nusa, cada bèstia se tòrna regir, tot d’una amaigrida, tota tremolanta, un pauc atupida, avans de rejónher la massa belanta. Quauquei setmanas passaràn avans la partença per l’amontanhatge e la sieu lana aurà pron creissut per que lei bèstias sofrissan pas dei fregs nuechencs d’altitud.
Maugrat que siegue penosa e sensa profiech aquela corvada, Ludò se’n fa gaug : marca lo retorn pròche pròche de la prima.
Ambé lo temps mai clement, se fan mai frequentas e mai luenchencas lei sortidas. Pendent aqueleis escapadas, lei bèstias foligaudas folastrejan, leis anhèus e lei cabrits subretot, que cambadejan a tira cu pòu. Pòs adonc vèire lei morres ròses dei mai joves fringolhar lei matas fragilas dei margaridetas, dei primadèlas dau jaune tendre tendre, dei crentosei violetas e dei provençalas fremissentas, ò corsejar ambé de bombs desvariats, lei premiers parpalhons primencs dau vòu leugier e desordenat.
Enterin, Lobet contunia son aprendissatge de la vida domestica e persègue sei targas amicalas ambé Lo Bèu.
Quauquei setmanas encara, que ne’n vèi pas la fin, e Ludò se sente de formigas li córrer dins lei cambas. Lo vent de la montanha que li pòrta, de lònga, d’alenadas cada jorn mai doças, lei fedas que cèrcan de s’alunhar de mai, au fieu dei caminadas, lo soleu qu’escala lo cèu li dison que s’avança lo temps de ganhar, un còp de mai, leis auturas. Se’n va, mai d’un jorn a de reng, ambé sei doas saumas, embastadas ambé de cargas pesantas. Lei belaments despacients dei bèstias embar-radas leis acompanhan de temps. Sègon totei tres de draiòus que corron tras lei còlas, carrejant de materiaus necessaris per executar d’òbras indispensablas. La cabana bassa pòu lèu aculhir l’aver.
Avans de quitar lo jaç, Ludò lo dèu encara netejar e desinfectar. Li fau derra-bar e rompre, ambé la picòla, avans de lo sortir defòra, lo fem tant dur coma de ce-ment que se l’i encamelèt, pendent lei sieis mes de la marrida sason, sus aperaquí un mètre d’espessor. Aquò fach, es lèst per la parténcia.
* * *
*
Gaire de temps après, amb una agitacion qu’es pas, segur, de son ordinàri, lei saumas, lei bòchis, lei cadèts, lei fèdas, lei joines, lei dos « cans » e lo pastre s’enregan totei vèrs la montanha, urós e febrinèus, d’aquel instant, tant coma de costuma…
Coma de costuma ? Pas d’a fons ! Quau porriá dire perqué Ludò a abandonat la lorda biaça per una saca d’esquina, pron plena ? Sembla d’aguer oblidat fòrça causas. De tot çò que portava despuei d’annadas, pareisson pus que la borda e lo fusiu, aqueu darrier, de segur, per jónher l’util e l’agradable…
Andrieu GOYOT(Seguirà…)