Quora Steve BETTI venguèt lo 31 de genoier au Gramon per la dictada occitana, nen diguèt un tèxto sieu qu’avia per nom « Prima ». Un tèxto dedicat au sieu Pairin Andrieu CANE.
Se totplen conoisson lo nom d’Andrieu CANE, pauc conoisson la sieu òbra. Avèm decidat de metre en rega un tèxto d’eu pareissut en lo 1985 dins « lou Sourgentin ». Lo presentam dins la la grafia de l’autor e dins la grafia clàssica.
Ramentam que se l’IEO emplega la grafia clàssica, preconizam ai nòstri sòcis de ben conóisser la grafia dicha mistralenca.
LA LONGA DRAIA D’UNA NISSARDA
grafia mistralenca
Quoura Nissa venguèt francesa, dau 1860, Giroumin si demandèt, en familha, que serìon coustrech, d’aqui en là, de parlà francés, elu que noun avìon jamai parlat que lou nissart.
« E ben, diguèt lou nouòstre paisan, au « magau » li diren « le magò » e au pourtegalié li dirèn : « le portugò » ! »
Venguèt la guerra dóu 1870. Peire fuguèt sounat sourdà. Siguèt a l’assedi de Paris. « Mangèri finda de garri » mi cuntèt un jou, li a d’acò mai de miech sécoulou…
Laissèt, dau 1872, lou neblaresc e l’escombulh de Paris, apres cinq an de servici e s’en tournèt ben lèu au siéu car San Roc, en la jòia dóu fugairoun retrouvat, ma finda denan de prefach a brèti. Anava repilhà en man toui aquelu arnesc que vous fan plegà l’esquina e bagnà lou front de l’auba au calabrun…[…]
L’oura èra venguda per Peire de si cercà mouié. La trovèt da un vesin paisan couma eu. La proumessa si sounava Louisoun : èra filha de Tounin e de Gina. « Barba Tounin », couma li dihìon, èra cargat de rafatalha, tres enfant e set filha. Cau lo dire, en aquestu temps, lu enfant noun èron ren aluchat couma una mauparada. Quauqui manada de mai de fava, de cée, de falhòu o de poulenta en la pignata e toui mastegavon.
Pètou e Louisoun si maridèron dau 1880 en glèia de San Roc e s’anèron, finda elu, estabilì couma metaié à Mount Gros. Noun devi denembrà de dire que faguèron lou siéu viage de nouòça à Eza doun lou siéu barba Figuièra tenìa oste. Per acò faire, pilhèron la courrièra de Génoua que passava propi dapé de maioun.[…]
« Mestre Peire, es una filha ! » es cen que cridèt Madaloun, la levairis, mentre que, chambeiroun ai camba, Petou enregava de fava en la faissa souta maioun. Eravan de Nouvembre dóu 1883 –lou mes de Toui lu Sant- èra coustuma, aloura, que si semenava li fava quoura si metìon lu premié cée à muei. Ja l’autoun toucava d’or li fuelha dei figuièra e dei pesseguié qu’un ventoulet fresquet arancava e espantegava au souòl.
Ahì, Louisoun la siéu mouié, venìa de partourì d’una filha, damoun en la cambra, souta lou rousàri. La pichouna si sounerà Fina.
Pètou èra countent, ben segur, ma, fouguesse estat un enfant, lou serìa estat encara de mai, perqué, se li siéu faissa, de fes que li a, èron quisti de frucha, si pretendìon tambèn touplen de fatiga. Aloura, doui bras d’ome de mai èra sempre milhou que doui de frema…
La terra ! Sempre la terra, Pètou l’avìa estacada ai semela, ai man, ai bràia, à la pèu, en lou nas e en testa, tant que la si pantaiava de nuèch. Era la siéu mestressa e lou magau, lou siéu demoni de mestre. Una filha !…
Andrièu CANE (1908 – 2006)
Lou Sourgentin, n° 01/02 – 1985
LA LÒNGA DRAIA D’UNA NIÇARDA
grafia clàssica
Quora Niça venguèt francesa, dau 1860, Giromin si demandèt, en familha, que seríon costrech, d’aquí en là, de parlar francés, elu que non avíon jamai parlat que lo niçard.
« E ben, diguèt lo nòstre paisan, au « magau » li dirèm « le magò » e au portegalier li dirèm : « le portugò » !
Venguèt la guerra dau 1870. Pèire fuguèt sonat sordat. Siguèt a l’assedi de Paris. « Mangèri finda de garris » mi cuntèt un jorn, l’i a d’aquò mai de mieg sécolo…
Laissèt, dau 1872, lo neblaresc e l’escombulh de París, après cinc ans de servici e s’en tornèt ben lèu au sieu car San Ròc, en la jòia dau fugairon retrovat, mas finda denant de prètzfach a brèti. Anava repilhar en mans toi aquelu arnescs que vos fan plegar l’esquina e banhar lo frònt de l’auba au calabrun…[…]
L’ora èra venguda per Pèire de si cercar molher. La trovèt da un vesin paisan coma eu. La promessa si sonava Loison : èra filha de Tonin e de Gina. « Barba Tonin », coma li diíon, èra cargat de rafatalha, tres enfants e set filhas. Cau lo dire, en aquestu temps, lu enfants non èran ren aluchats coma una mauparada. Quauqui manadas de mai de favas, de cées, de faiòus ò de polenta en la pinhata e toi mastegavan.
Pèto e Loison si maridèron dau 1880 en glèia de San Ròc e s’anèron, finda elu, estabilir coma metaier a Mont Gròs. Non devi denembrar de dire que faguèron lo sieu viatge de nòça a Eza dont lo sieu barba Figuièra tenía òste. Per aquò faire, pilhèron la corrièra de Génoa que passava pròpi dapé de maion.[…]
« Mèstre Pèire, es una filha ! » es cen que cridèt Madalon, la levairitz, mentre que, chambeirons ai cambas, Pèto enregava de favas en la faissa sota maion. Eravam de Novembre dau 1883 -lo mes de Toi lu Sants- èra costuma, alora, que si semenava li favas quora si metíon lu premiers cées a muelh. Ja l’auton tocava d’òr li fuelhas dei figuièras e dei pesseguiers qu’un ventolet fresquet arancava e espantegava au sòl.
Aí, Loison la sieu molher, venía de partorir d’una filha, d’amont en la cambra, sota lo rosari. La pichona si sonerà Fina.
Pèto èra content, ben segur, mas, foguèsse estat un enfant, lo sería estat encara de mai, perqué, se li sieu faissas, de fes que l’i a, èran quisti de frucha, si pretendíon tanben totplen de fatiga. Alora, doi braç d’òme de mai èra sempre milhor que doi de frema…
La tèrra ! Sempre la tèrra, Pèto l’avía estacada ai semelas, ai mans, ai bràias, a la pèu, en lo nas e en tèsta, tant que la si pantaiava de nuèch. Era la sieu mestressa e lo magau, lo sieu demòni de mèstre. Una filha !…