Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei es la revirada d’un cònte de Calènas, escrich per l’autor italian Giovanni GUARESCHI en lo 1943, quora èra presonier dei allemands.
Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc ! »
La Faula de Calènas
Un còup, li èra un sordat emb’au elmo de fèrre en tèsta e un fai de cinturas e a cada cintura èran apenduts de fusius, de rabatins, projectils, bombas, pòrtavista, caramidas e mantu autres terribles charafis mortaus. En aqueu temps, li màquinas s’èran rebeladi e faíon la guèrra ai umans, escupissent fuec e fèrre sobre vilas e vilatges e degun capitava pus de fermar aquelu mecanismes infernaus.
Lo sordat emb’au elmo de fèrre en tèsta e lo fusiu en man s’en puava cada sera sus una torreta de bòsc e aquí faía la gàrdia, forfolhant en l’escur m’un gròs semàforo emborniant. Mentre s’estaía sus la torreta, podia veire quauqui gents e au mitan, un pichin estròp de cabanas de bòsc. A l’entorn li èra una baranha de fiu espinós e minga baudo vivent en li cabanas devia trespassar la baranha tanben quora lo vent portava l’apel dei votz au luenh. Aquesta èra la lei e vequí perqué lo sordat emb’au elmo de fèrre faía la gàrdia e forfolhava en l’escur m’au uelh dau semàforo.
Era una nuech d’invèrn : lu fenestrons dei cabanas s’èran amurcits. Lo vent decembrin acendia lu glaceirons qu’avion debanat la sieu dentèla de gel sota lu cornís. Lo sordat promenava l’uelh dau semàforo e faía tralusir quora un cèucle d’arena jaune, quora un cèucle dau verd de la foresta. E mentre scintilhava la taulissa d’una cabana, lu fius de la baranha venion una telaranha d’argent.
Era una nuech d’invèrn : lo sordat emb’au elmo de fèrre picava dei pens sobre lo montèu de bòsc de la sieu torreta, atent au mendre tremolum de fuelha. E bruscament, audèt un trepejament de batas sus la tèrra endurcida dau gel : armant lo fusiu e dirigent lo semàforo en direccion dau bosin, si clinèt. Apareissèt en lo cèucle de lume un vielh tenent per la brida un asenon, e sus l’asenon li èra una frema jova e belinòta.
– Via ! – cridèt lo sordat – Es enebit de s’avesinar dau fiu.
– Perdonatz-nen, Monsur lo sordat – diguèt lo vielh – Nautres sabèm pas. Venèm de luenh.
La frema jova e belinòta gemissèt.
– Via ! – repetèt lo sordat en brandissent lo fusiu.
– S’està mau – diguèt lo vielh – Avèm virolat per vilas e vilatges mas tot es en l’escur, tot es barrat, tot es desert, tot es abandonat. Degun a vorgut n’ofrir una sosta e ela s’està mau. La nuech es freia : laissatz-nen entrar, Monsur lo sordat. Assostatz-nen en una dei vòstri maionetas.
– Via ! – cridèt lo sordat armant la gacha dau fusiu.
La frema jova gemissèt torna e torna lo vielh parlèt m’una votz imploranta.
– Via ! repetèt lo sordat – Es enebit. Lo coronèu mi metria en preson.
Mas lo lume frei dau semàforo picava sus la cara blava de la frema jova e lo sordat veguèt aquelu uelhs anegats dai làgrimas.
– Un pichin canton dins la cabana mai pichòta – murmurèt lo vielh.
– E coma faretz per entrar ? – demandèt lo sordat.
Lo vielh plongèt en l’escur, e gaire après, apareissèt torna dintr’ai espinós. Lo sordat amurcèt lo semàforo en devalant de la sieu torreta.
– Es lo premier còup que cometi una infraccion tant greva dei reglaments – renèt. – Mi faretz gitar en preson. Seguetz-mi sensa far de remon.
S’encaminèt e lo vielh e l’asenon mé la frema jova adolentida lo seguèron, e l’arena si delegava sota li batas de l’asenon e caminavan coma siguèsson sus lo velut.
Arribèron davant una baraca sensa veire ai fenestrons. Lo sordat pilhèt una clau e levèt lo loquet de la cadenassa. Era un depòsiti e fins au cubert s’amolonavan de taulas, banquets e botas desfondudi. En un canton, li èra un jas a doi plaças sobrepauadi e lo sordat levèt toi lu patin-cofins de bòsc empilats a l’entorn.
– Durmiretz aquí – bronchonèt – troveretz un fai de palha là au fond. Vos vendrai quèrre a l’auba.
Faguèt entrar finda l’asenon, serrèt torna la pòrta mé la cadenassa e s’entornèt sus la sieu torreta. Chifrèt que s’èra espòst a un risc terrible, pi li tornèt en ment la cara blava e aquelu uelhs lagrimós e aucèt li espatlas :
– Capite cen que Dieu vòu ! – barbatèt.
Passèron plan planin li oras e lo camp èra escur e silenciós, endurmit sota aqueu ciel immense qu’esquissava li cabanas bassi, li faguent semblar encara mai bassi e mesquini. Arribèt la miejanuech e, tot en un còup, una esclarcida auta rompèt li tenèbras. Lo sordat ressautèt.
– Lo depòsiti crema ! Lo vielh a incendiat lo fais emb’au sieu damnat cachimbau !
Lu fenestrons de la cabana negra semblavan li portetas duberti d’un pòle incandescent. Lo sordat devalèt de la sieu torreta e lèu arribèt a la cabana, levèt la cadenassa e espalanquèt la pòrta. Mas ren cremava : la frema belinòta e lo vielh èran enginolhats ai pens dau liech bipòst e sus lo jas d’en bas, sus lu fais, boleava un bambin rosat. Ren cremava, degun fuec èra acendut, mas la cabana èra plena d’un lume que non si capissia de dont venguèsse. De votz s’audèron en lo Camp. Lo sordat abutèt la frema e lo vielh darrier un amolonament de taulas e pervenguèt d’escondre tanben l’asenon mas non posquèt manco curbir lo bambin mé la sieu sarpa : lo coronèu entrèt.
– Cen qu’es que crema ? demandèt lo coronèu.
E lo sordat non saupèt respòndre. Mas lo coronèu veguèt lo bambin sus lo jas e s’interrompèt.
– Es inaudit !- s’embilèt lo coronèu. – Es la mai greva infraccion dei reglaments qu’aigui jamai vist !
Arribava de monde e lo coronèu s’apostèt còntra la pòrta.
– Degun entre ! – ordonèt. – Que cadun s’entorne ai sieu baracas. E l’equipa dei pompiers s’entorne tanben. Era un principi d’incendia mas es ja amurcit.
Lo sordat avia tapat mé de taulas e telas e au defòra non filtrava minga lume.
Lo coronèu observèt severament lo bambin.
– Es inaudit ! – repetèt mantu còups. – Coma vi siatz permès de venir náisser aquí ?
– Si porria bessai regularizar la sieu posicion en lo matriculant e en li fornissent l’etiqueta numerada prescricha – sugerissèt lo sordat en s’atesant.
S’audèt au defòra lo repetenar dei mitralhusas e lo coronèu sortèt. Da l’aut de la torreta de gàrdia, li mitralhusas anti-aerenqui tiravan còntra una caua luminoa que picava drech dau ciel. Pi veguèron qu’èra una estèla enòrma emb’una lònga coa d’argent : e l’estèla arribada sobre la cabana s’estaía imòbla e basta la sieu lònga coa d’argent bolegava plan en lo vent de la nuech. Lo coronèu s’entornèt dintre e reguinhat aluchèt lo bambin.
– Es vòstra, aquela caua ! – diguèt severament – Pura lo sabètz que li segnalacions luminoï son enebidi.
Lo bambin s’èra endurmit e lo coronèu cascalhèt la tèsta.
– Es inaudit ! – barbatèt en sortent.
E ordonèt au sordat de montar la gàrdia fòra de la baraca sensa laissar degun s’avesinar.
– Deman demanderem de disposicions au comandament superior – concludèt.
E s’aluenhèt e la sieu solombrina s’estirassava de mai en mai sus l’arena illuminada per l’estèla que, ferma sobre la cabana, ondulava au vent de la nuech la sieu lònga coa argentada. Gaire après, l’estèla s’amurcèt e, tornat dins la cabana, lo sordat la trovèt escura e vueia. Anèt ne’n referir au coronèu e lo coronèu aucèt li espatlas.
– Estabilir un rapòrt non faria mestier. Lu comandaments superiors non entendon aquesti fachendas. Bòna nuech !
– Bòni Calènas, mon coronèu.
Un còup, li èra un sordat emb’au elmo de fèrre…
Lectura au lager de Benjaminowo (Polonha)
lo 24 de decembre dau 1943