1- Que de nòu ?
2- Coma lo diètz en niçard ? Il voulait lui en imposer mais il lui a rabaissé le caquet.
3- Pichina dictada
4 – Tèxte en totala libertat parlatz de cen que vos agrada (la mar, la montanha, la pesca, lu viatges, la coïna, li vacanças, eca…)
1 – Qué de nòu ?
Enzo : La bòna novitat l’ai lejuda aüra: contunham embé lu còrs en linha encara per quauqui setmanas. Siáu content e mi va pròpi ben se si farà fins au 15 de junh, perqué per aquesta data l’escòla ja serà terminada e esperi d’estaire en la maion de la mieu familha a Vado (vesin de Savona) e d’anar a la mar e seria estat mai malaisat ailà de seguir lu cors per problèmas de linha. Seria estat pròpi daumatge interrompre lu cors coma aquò !!!
Crestiana : Dimècres que ven ai la segonda partida dau vaccin còntra de la covid. M’an fach Astrazeneca e aüra dion que lo fan plus. Perqué ?
Mi van faire un autre mas sabi pas se va anar d’acòrdi embé lo premier. Bessai que lo sabon manco elu ?
Cen que mi va pas es que nos laissan manco mèstre.
Ma mi frapi pas per aquò. Un an dins l’autre veirem ben!
A la television, embé li vocations qu’arriban, van aver da parlar d’autre caua que de la covid, mas … mai que sigue pas pèjor !
Jouseta : Cen que m’agradava, m’agrada, m’agradariá…
Coma o ditz la sapiença populara : » A cada atge sei plasers « . Forçadament leis causas que nos agradan cambian au fiu de la vida. Es per aquò que vau parlar subretot au passat, sensa ges de nostalgia, que lei mieus plasers son puslèu de bòns sovenirs !
Après la guèrra, èri fòrt afogada d’anar faire un rejauchon a la mar m’é mei gents, de pescar, de nadar de temps puei de mi faire coire au soleu per fin de venir bronzada lo mai possible.
Mai tard, ambé lei nòstrei 2 fius, faire de camping èra un de plasers qu’apreciavi, siá en riba de mar, siá en montanha. Quand leis enfants aguèron quitat lo nis, crompariam una caravana per descurbir d’autres país, per sei paísatges, seis antiquitats, sei curiositats e subretot per veire coma vivan leis estajants, sei costumas, son sistèma d’educacion, sa cosina, sa lenga materna ò impausada… Fuguèt l’Itàlia, la Iogòslavia, l’Espanha, l’Alemanha, la Tunisia, la Bulgaria, la Ongria…
Ambé de grops, fagueriam de viatges que la caravana li suffisiá plus, coma l’Egipta, la Grèça ambé la Crèta e sei Cicladas, Malta, Ròdes, lo Maroc, la Turquia, l’URSS, lo Mexique, Cuba… Tant de sovenirs, de fotòs, de videòs… a gachar ara ambé plaser !
Un plaser non dei mendres èra tanben de si passejar d’a pè dins la region, siá solets siá en grop de caminada.
Aviam d’autres ocupacions, socialas e umanas qu’èra un plaser tanben d’o faire.
M’agradava tanben de reçaupre d’amics e de lei regalar ambé de bòns pasts que fuguèt totjorn un plaser per ieu de faire de cosina. Aquestei bòns moments an dispareissut ambé la despartida de la magèr part deis amics.
Encuei, ambé l’atge e quauquei pensaments de santat, si pòu plus aver lei memes activitats. Lo confinament es vengut lo mieu biais de viure, que siá impausat ò non, complet ò parciau ! Per fòrça avèm plus gaire de contacts sociaus. La familha, enfants e felens, son un dei liames per restar « embrancats » a la vida viventa !
Rèsti curiosa de tot e pensi qu’avèm totjorn quauqua ren de nòu a aprendre d’una conversacion, d’una emission radiofonica ò televisuala ò d’una situacion e subretot gràcia a la lectura. De tota pichineta, la lectura fuguèt lo mai grand plaser per ieu e lo rèsta.
Ai la chabença que lei dolors m’empachan pas de jardinar. Mi rèsta la passion dau mieu jardin, de lo faire pròpre e ben florit, lo plaser de faire de cosina, de menar la veitura ( pas tròp luenh ! ), d’anar quauquei còps au restaurant, ce que m’a fòrça mancat despuei aquèla catastròfa dau covid ! Quand podèm l’i anar ambé un ò doeis amics, lo plaser es encara mai grand.
Enfin un grand plaser qu’aguèri aquestei darniers mes va prendre fin dins gaire a mon grand regrèt ! Èra de vos retrobar lo dimarç per charrar un pauc m’é vautres en lenga nòstra. Siguèri contenta de l’escasença que Joan-Peire mi donèt de trabalhar un pauc lo vocabulari, l’ortografa, la conjugason… que m’ a pas fach de mau ! Vos siáu reconoissenta d’aver acceptada una grassenca ai vòstrei sesilhas de niçard qu’es proche dau provençau maritime e que si comprenem aisidament. D’aquest temps, ai après fòrça causas interessantas, pròche de vautrei totei.
Segur qu’anatz mi mancar !!!
Cen que m’agradariá es de continuar coma aquò lo mai luenh possible !
Marie-Do : La mieu caminada de dijòus passat èra : La Madona d’Utèla. M’a donat l’idea de faire 2 tèxtos un per lo que de nòu e l’autre per lo travalh de la setmana : contatz cen que vos agradatz.
Après una bòna puada m’arresti per beure un pauc d’aiga e mi repauar. Paui lo sac, lu bastons en tèrra e m’assèti a costat dau sac. Bevi un còup e mi levi per partir.
Cridi : Ai,ai, lo mieu sac es cubert de fornigas pichini e negri , mas ieu finda ! montan sus li mieu cambas e lu braç, mas ponhon aquesti bruti bèstias ! Corron dapertòt, embé la mieu malha li levi dau sac, alora sautan sus ieu, lu autres m’ajudan per levar toti aquesti fornigas, fortunatament siáu en braias non ai mes li braias corti. Mas que faguèri ? M’assetèri sus un forniguier !!
Siáu aquí embè vautres. M’en siáu sortida e si siam ben riuts.
Choaseta : Retorn de maridatge
Lo proverbi ditz que de fes, vau mièlhs estaire a maion !
Vequí cen que nos es arribat fin de setmana de Pandecòsta dont siam partits en avion per Geneva per fin d’assistre au maridatge dei nòstres amics en Savòia- Auta. Lo maridatge s’es ben passat embé lo soleu après la pluèia e lo deluvi dau divèndres au sera de la nòstra arrivada.
Lu nòvis èran bèlhs coma toi lu nòvis. L’esposa avia una bèla rauba embé una coa e de brodarias.
Mas totplen d’incidents tecnics per nautres que nos an donat totplen d’estres.
A la partensa, lo vòl Easy Jet siguèt reportat au sera a 8 oras e mieja, a l’arribada la veitura afitada non volia desormejar.
Diménegue de matin siam anat a l’areopòrt de Geneva faire lo test PCR per lo retorn au cost de 300 € per doi.
Perdèri de mieu smartfòne, e, cerièa sus lo patisson, perdèri la mieu borseta embé lu mieus papiers en arribant à Niça dins lo trambalan, carta bancaira, carta d’identitat, carta vitala, quaranta euros etc…. Faguèri li oposicions en arribant a maìon a la banca, a Free, a Ameli . Aquesta miegjorn, anerai au comissariat per pòrta plenta.
JPB : Lo Consèu Constitucional ven de sagatar la lèi Molac
Divendres lo 21 de mai lo Consèu Constitucional declarèt anticonstitucional doi articles de la lèi Molac votada a una quasi unanimitat dai deputats e senators francés quau que sigon lo sieu partit politic.
Premier l’ensenhament immersiu en lengas regionali en li escòlas publiqui. Aquò porria remetre en questions li escòlas immersivi de tipe Diwan, ikastolak, bressolas ò Calandreta qu’utilizan embé succès aquest metòde d’ensenhament despí mai de 50 ans.
En segond, l’utilizacion dei signes diacritics en lu documents d’estat civil.
S’enavisam encara de la cobla de bretons que vorguèron sonar lo sieu enfant Fañch e que deuguèron anar fins en cassacion per gardar lo tilde sus lo ñ. Autre exemple, la placa bilingüa a Vilanòva de Magalona que lo sieu nom en occitan podia rapresentat una risca d’accident per lu menaires d’autòs per causa d’un « ò » accentat (Pas de problèma au còntre per li placas dei comunas bessonadi embé de vilas de l’Union Europenca).
Lo Consèu Constitucional mete en avant l’article 2 de la Constitucion « La lenga de la República es lo francés », en defòra dau fach que d’unu documents oficials son bilingüe francés-inglés coma li cartas d’identitat :
Lo bilingüisme francés-inglés ientra un pauc mai cada jorn en la nòstra vida. L’article 2 de la Constitucion, nos siguèt presentat a l’época, da Toubon per luchar còntre l’Inglés.
Si ve au jorn d’ancuei qu’aquest article 2 es una empacha per viure en plen la nòstra lenga e la nòstra cultura.
Lo president de l’IEO-Federal que recampa toi lu IEO diguèt au jornal Aquò d’aqui : « Nous n’avons pas perdu. Nous avons gagné l’écoute nécessaire à obtenir le respect de nos droits humains. »
Per la pichina istòria apondrai que la data dau 21 de mai èra segon l’ONU, la jornada mondiala de la diversitat culturala e es aquest jorn que lo Consèu Constitucional causiguèt de firmar cen que sembla a l’arrest de mòrt des lengas dichi regionali en vuant la lèi Molac dei avançadas que portava.
Dire que l’ai marrida es ren. Vos laissi ai vòstri reflexions.
2 – Coma lo diètz en niçard ? Il voulait lui en imposer mais il lui a rabaissé le caquet.
Lo volia espatofir mas eu li a copat/talhat lo sublet.
3 – Pichina dictada : Un mes de mai. Per quauques temps mi siáu pensat un temps frairau, un temps de prima, un temps d’amor, un temps d’espèr, e vai-ti qu’un matin, getan sensa vergonha lo monde forestier dai fenèstras. Joan-Pèire SPIES in Ribon-Ribanha pàgina 99 Edicions IEO-06
4 – èxte en totala libertat parlatz de cen que vos agrada (la mar, la montanha, la pesca, lu viatges, la coïna, li vacanças, eca…)
Rogier GILLI : Lo pan banhat
La bèla sason arriba e emb’ela lo temps dei pasts a l’escotisson e per aquò faire ren de pus ben que lo nòstre entrepan nacional mondialement connoissut : lo Pan Banhat.
Lo pan banhat èra lo merendon, d’estiu, e soventi fes lo past dei pauri gents dau pòble laboriós. La recèpta èra pròpi aisada : de pan estaïs que sigue de grissa ò una lesca de pan gròs, si frustava una bèla dòça d’alhet sobre, s’esquiçava un to-mati ben madur, un pessuc de sau, un rai d’òli, una amploa quora n’i èra e zo… De còups que l’i a quora lo pan èra pròpi dur, per espranhar l’òli, banhavan li lescas de pan m’un pauc d’aiga chepa per lo ramolir. Bessai que lo sieu nom ven d’aquesta maniera de faire.
Aquí siam pròpi aluenhats dau pan banhat d’ancuei que si manja tot l’an, tanben en lo mes de genoier, sus la grava lu jorns doç e ensolelhats ò assetat en un bèu canhart, ‘mé tomatis dau Maròc sensa gust, que porriavatz jugar au ‘’tennís’’ emb’elu tant son durs, favetas e archicòtas sortidi dau congelator, cebetas d’Espanha, eca.. Doncas, ai jorns d’ancuei, quora si tracta de pan banhat lo monde fan referença ai libres de coïna e d’especialitats niçardi, n’i a fòrça, toi tant bèlhs d’unu que d’autres, libres embé totplen de bèli fòtos e de consèus per la capitada d’aquesto cap d’òbra de la gastronomia locala. E ne’n cau d’ingredients : tomatis, rifòrts, api, favetas, archicòtas, pebrons de toti raças*, balicò ò riqueta, fuelha de lachuga*, òus bulhits, ton ò amploas, cebetas, la sau, l’òli e lo vinaigre, olivas negri dau país (soventi fes de dont sabi lo país sensa me-rilhon per pas desgalhar li dents), sensa denembrar lo pan redon ben blanc mas sensa alhet que vi fa sentir mau de la boca. Tot aquò, se volètz segre la bòna re-cèpta, vi fa un entrepan espès de tres dets e cau aver una gola de babi per li gar-çar una mordanha sensa ariscar de vi brutar la camia.
Ieu, quora mi ven una gròssa envuèia de pan banhat, d’estiu, lo mi fau au mieu biais. Pilhi un bèu tròç de grissa, un pauc estaïssa es pus ben, l’esclapi en doi tot dau lòng, frusti lo pan ‘mé d’alhet sus la crosta (lo pòdètz pas faire sus la mòla) onchi ben la mòla embé d’òli l’i paui sus de lescas de tomati ben madur, un pessuc de sau, de cebetas se n’i a ò de cebas., de fuelhas de riqueta, d’amploas en saumoira a breti, una pichina manada d’olivas de Niça. Esquici un pauc l’entrepan e lo mi fau calar, en mi maufidant dei merilhons, emb’un bèu gòto de vin rosat fresc. Lo si amerita e en galèra lo Caca-Còla !
Alora m’entorni en l’enfança quora anavi quauqui fes lo dijòus de ‘près-dinnar, a la debuta de julhet, ne’n partir un embé mon amic Nino que estaía a cò de sa gran, que èra la sieu soleta familha. Gran que apreparava lo pan banhat coma es dich au principi d’aquesti regas. Lo Nino que li marridi lengas de l’escòla sonavan ‘’ l’enfant de degun’’, mas aquò es una autra istòria que cunterai una autra vòuta.
Pan banhat que èra apreparat embé pas gran cauas mas sobretot totplen d’amor, que manjavam sensa dire ren, assetats autorn de la taula redona cuber-ta de tèla enceirada passida en la coïna dau paure e pichin lotjament dont estaían en lo quartier Riquier.
« Op, la bèla taca d’òli sus la vesta ! Cau emparar a tenir lo Pan Banhat ! Se volètz que lo tomati reste, cau manjar sensa ronhar !
(Atalier musical Taca d’Òli)
*–Per quauqu autors pas segurament Niçard
Rogier GILLI fin de l’embarrament de la prima dau 2021
Crestiana : lu trochins di tartufas crudi
Sabès toi que per faire lu nhòquis cau faire cuèire li tartufas/tantiflas ‘mé la pèu mas sabès que si podon faire finda ‘mé li tartufas crudi ?
Aquí diem: “lu trochins di tartufas crudi”.
La recepta
– Pelar e lavar li tartufas (per levar l’amidon).
– Li raspar fin embé lo gratusier
– Ben secar dins un panaman serrat
– Mesclar embé un òu e un pauc d’òli d’oliva per faire un paston ben sople
– Faire bulhir d’aiga ben salada (pas de sau dins la pasta) embé doi fuelhas d’abaguier
– Si metre ben a costat de la casseròla e mandar lu trochins dins aquesta aiga vito vito embé un pichin culher
– Cuèire fins que remontan (esquasi un quart d’ora)
– Tastar e lu sortir ‘mé l’escomara/escumoira larga
Si fan en campanha perqué es vito fach e fa gaire de cauas a lavar
Embé un bon sauçon son li raiòlas dau pastre e quora li fau ne’n conoissi que si tenon pus ben a taula qu’a cavau.
Marie-Do : Li Legendas de la Madona d’Utèla
La legenda vòu que de marins portuguès ò espanhòus dins una gròssa chavanassa sus li costieras de la França, dins li anadas 850, veguèron un lume sus la tèrra que lu guidèt fins en riba de mar. Pensèron que una Madona lu sauvèt, per la remerciar bastisssèron un oratòri que siguèt transforma après en glèia sus un grand planistèu embé una bèla vista sus la mar.
Conoissi una autra legenda que mi contèt lo mieu professor de geologia en promiera annada de facultat.
Au seisen secolo la Madona contenta dei pelegrinatges que li gents faían per pregar dins la sieu glèia, mandèt de milion d’estèlas sus la tèrra que si posèron alentorn.
Ben segur se cavatz un pauc la tèrra ( cau faire mèfi perqué non es autorizat) troveretz de pichins fossiles en fòrma d’estèlas de la familha de l’aliçon de « encrines » que estaían aquí l’i a 140 milions d’annadas quora aquest planistèu èra sus la mar.
Lu ai vists , mas l’i a ben 55 ans d’aquò !