De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes d’abriu dau 2008. Òsca !
Benvenguda …
Chronique du samedi 5 avril 2008 en lenga nòsta
Enfin ! Per lo promier còp, una bandièra racista debanada per d’unei suportaires dau PSG es estada presa au seriós. Es puei pasmens pas sa promièra, e degun diguet tròp ren quand aculhiguèron l’OM amb una plancarda : « Marseille, sida de la France »…
Mai aquí an mau capitat. Se ne’n son pres, a travèrs dau títol d’un filme, que tota la França es en trin de se li reconóisser (ò de se l’i pantaiar), a tota una region francesa. E aquò davant lo president de la Republica, la ministra de la Justícia e aqueu des Espòrts. La copa èra versanta, que o èra pas, sembla, tant que s’acontentavon de se’n prendre a de Negres, d’Arabis, ò de Marselhés…
De segur que totei lei suportaires de Lens ò de Marselha son pas totjorn d’angis nimai. Pasmens degun pòt imaginar qu’un d’aquestes aguèsse, un jorn, aculhit lo PSG en debanent un eslogan qu’auriá dich : « Racistes, salauds, fachos, Bienvenue chez les Parigots »… Sabon perfiechament, eles, que les Parisencs son pas totes ansin, eles qu’an sachut, per lo segond còp, se donar coma promier cònse un Bertrand Delanoë…
Mai aquò mòstra ben la natura fonsa dau racisme : Negre ò Ch’ti, per eles aquò’s parier… Tota diferéncia li ei bòna per estalar son òdi. Fem lo vòt qu’aquesta fes la sanccion siegue a la nautor de l’insulta, e arrestèsse enfin tota manifestacion d’aquela mena !
« Couil-os-ti », qu’es aquò ?
Chronique du samedi 12 avril 2008 en lenga nòsta
Dins lo filme de Dany Boon, l’i a doas causas paradoxalas. La promièra, es que l’essenciau n’es estat virat dins una vila que lo monde l’i parlon pas lo Ch’ti, mai lo Flamand… La segonda es que, en defòra de dos personagis ben tipats (un vièlh e un gendarma : Galabrú e Bossò), lei gents dau Sud parlon totes ponchut…
Mai l’i a encar mai… Dins la scèna d’antologia onte Dany Boon e ses collègas donon a Kad Merad sa promièra leiçon de Ch’ti, eu demanda la revirada de mots francés, e dins lo nombre n’i a un, « putain », que ne’n dona eu sa traduccion « sudista ». Aquí l’òm entende quauqua ren coma « couil-os-ti », (ò « couille-hostie », qu’a degut far pensar a d’unes au celèbre « Tabernacle ! » canadian)… Ieu ai carculat un moment ce que voliá ben dire aquò. Jusqu’au moment que me siáu avisat qu’èra nòste « colhòsti », prononciat a la parisenca… Avián degut li escriure aquò « couillòsti », ò bensai « couillosti », e degun per li ne’n donar la prononciacion. Me demando ben quant de gents dau Miegjorn l’auràn conoissut, prononciat ansin…
Lo jorn que lo filme passarà a la television, seriá ben qu’entre temps quauqu’un expliquèsse aquò a Dany Boon, e que fague corregir aquela deca. E s’a pas son adreiça, aurà que de metre : « A Dany Boon, Aquí-ont-es, França ». De tot segur que La Pòsta trobarà…
Cesaire e la Negritud
Chronique du samedi 19 avril 2008 en lenga nòsta
Ara que tota l’Intelligentsia francesa, de la Drecha a la Senèstra, trena una corona de baguier giganta au grand escrivan e òme politic antilhés defuntat, que n’i a que demandon tre ara que se ne’n placèsse lei cèndres au Panteon, es pas vouguer li ne’n levar quauquei fuelhas que de faire unei remarcas.
Cesaire aguet dins sa vida doas bonei fortunas. La promièra es que naisset en 1913. Son idèia de Negritud es ansin contemporana de la descolonisacion, et posquet faire flòri amb ela e li portar sa pèira. Encuei, fuguèsse un jove Martiniqués, de tot segur qu’aqueu concèpte seriá unanimament criticat, e enterrat sota l’acusacion de « comunitarisme »…
La segonda es que sa chausida fuguet d’escriure dins la lenga francesa, e pas dins aquela de son païs, la creòla. Ansin, les escrivans de Paris lo recebèron coma un d’entre eles, e mai des pus grands. Aguèsse fach la chausida invèrsa (probable aquela que, jove, fariá encuei) que degun n’auriá jamai entendut parlar. E siáu segur que conoissetz pas lei noms de ses compatriòtas d’ara coma Confiant (qu’escriu pasmens dins lei doas lengas), e encar mens de Gratiant ò de Rupaire (que pasmens ses publicacions son bilingües)…
Basta : l’an bèla de celebrar sa Negritud, mai per la França, lo bòn Negre ei sempre, encuei coma aièr, aqueu qu’escriu en francés…
Lo jorn dau Muguet
Chronique du samedi 26 avril 2008 en lenga nòsta
Aqueste dissabte 26 d’abriu de l’an 2008, ei la fèsta (entre autrei) dei santas Alida, Clarença, ò Exuperança, e dei sants Clet, Marcelian, Basili, Vitau… Mai siam pereu lo septidí 7 de Floreal de l’an 216 de la Republica, e ara adonc ei la fèsta dau Muguet. (Sa celebracion au Promier de mai venguet, come l’òm saup, pron de temps puei.)
Se lo mot ei lo meme qu’en francés, en occitan « muguet » a donat una familha pron diferenta. D’abòrd lo « muguet doble » es per nautrei un nom de la jacinta, e la jacinta dobla ei lo « muguet mugueta »… Lo « muguet de mar » ei lo lis dau meme nom, e lo « muguet des prats » « l’asphodèle ». « Muguetat » correspònde au francés « musqué », e una « mugueta » es per nautres una filha leugièra, que mena pas vertadierament una vida tròp vertuosa, e qu’es, en un bòn besonh, un pauc foligauda. E s’en mai d’aquò se’n crei e que fai un pauc de la preciosa, es ara una « muguetòla ».
Diguetz-lo ambé de flors, pareis… Mai coma vesètz, ren qu’amb un pauc de muguet, nautrei ne’n podèm dire de causas : de pron polidas, e de pas tant… E que n’i a que, bota, sensa un brot de muguet, passarián pas tant ben !…