Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest diménegue (dimenge) dins « La Provence », edicion deis Aups. Per informacion, aquesta cronica comencèt, l’i a mai de vint e cinq ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !
Cronicas dau 23 e dau 30 d’octòbre dau 2022 en lenga nòsta per l’Agachaire
La messòrga
Dimenge passat, ai començat a vos parlar dau problèma qu’a pas finit de faire d’estampèu dins la França tota, e mai que mai en païs d’òc : aqueu projècte de lèi, a venir, per enebir les corridas dins tot lo territòri de la Republica, sensa plus d’excepcion toquent l’ancianetat e la continuitat d’aquela tradicion.
Au començament d’aqueste mes, lo jornau « Libération » mandava lo lec, dins sa rubrica « Idées », en publiquent dos articles d’importància pariera, en fàcia l’un de l’autre, lo promier per defendre la corrida, l’autre per l’atacar. L’article de defensa començava per dire que « L’essenciau d’una corrida ei l’art de crear de beutat en aprivadent la carga bruta d’una bèstia pesent jusqu’a 600 kg ambé l’ajuda d’una capa e de la muleta ».
Aqueu biais de creacion de beutat se pòt de segur discutir, mai ce que per ieu m’a fach sautar en l’èr, ei la messòrga que vèn un pauc pus luenh, quand l’autor cita un prefècte de Nimes qu’escriviá en 1813 « Lo gost qu’a lo public per la corsa de buous es portat jusqu’a la furor dins aqueste païs, e enluec mai l’i a d’emplaçament tant bèu coma aqueu des arenas ».
Messòrga ipocrita, messòrga per omission, facha per laissar crèire qu’a Nimes, en 1813, la corrida èra dejà una vertadiera passion dins lo païs. Causa completament faussa, coma vos explicarai dimenge que vèn.
Juecs de buous en Provença
Ansin, coma o escriviáu dimenge passat, segon un defenseire de la corrida, en 1813 un prefècte de Nimes auriá parlat dau gost dau monde d’ailà per la corsa de buous. De que s’imaginar que, tre aquela epòca, lei Nimesencs èron d’afeccionats de la corrida…
Mai ce qu’oblida de dire aquí lo fonccionari (o ditz benlèu avans ò après, mai ai pas retrobat lo tèxt originau), e qu’esconde d’un biais perfiechament volontari l’aparaire d’ara des corridas, es qu’aquelei juecs de buous nimesencs de 1813 an ren a veire – mai ren de ren – ambé les practicas dei matadors e autres toreros. Se tracha aquí de ce que l’òm sonarà puei la corsa camarguenca (ò a l’autre bot dau païs d’òc, una autra mena, la corsa landesa), que son de juecs ambé lei buous ont es pas question de lei far patir de qunte biais que siegue mai, aicí, just de li estacar entre lei banas de ficèlas, d’aglands e una cocarda, e d’assajar de li lei desquilhar amb una mena de cròc que li dien lo raset, d’abòrd que l’òme deu just rasar lo buou, e pas mai qu’aquò.
Pas besonh de dire qu’es pas question aquí de far patir l’animau, e se n’i a un de blessat, es totjorn lo rasetaire, e jamai la bèstia. Vaquí lo biais tradicionau des Provençaus de jogar ambé lei buous, e es aquò que l’òm podiá veire a Nimes, ò onte que siegue en Provença, au començament dau sègle XIX.
J Y ROYER