Despuei un bòn desenau d’annadas, lo Carnavàs conóisse un cèrt novelum, mai que mai dins lei regions d’òc. De la frontiera espanhòla an aquela d’Itàlia, passant per Tolosa, Carcassona, Arle… de Carnavàs son estats reviudats, d’autrei creats. Conoissèron, en quauqueis annadas un succès popular imprevist.
Lei celebracions de Carnavàs an, a l’origina, un rapòrt estrech ambé de cresenças ancianas relativas a la natura : lo temps, lo vent, la luna, la lucha entre l’ivèrn e lo printemps, entre lei fòrças de la mòrt e aquelei de la resurreccion que ocupan una plaça granda dins la simbolica d’aquesta fèsta trobant la sieu origina dins de referéncias paganas. Se son adaptadas, pasmens, aquestei referéncias, ai practicas crestianas : Carnavàs es l’associat de Carema que precede e anoncia. Lei excès de tota sòrta, lo trevirament dei valors oficialas, lo reversament dei reglas moralas e socialas en vigor, lei bombanças, lei ribòtas… dau premier son, a son biais, un alestiment au juni e a la rigor dau segond : lo dimècres dei Cendres succede a Dimars Gras.
Fau virar la bròcha.*
Carnavàs s’en vai,
Se fau metre a l’alh. »
(*l’aste)
« Carnavàs », « Carnaval », « Carneval », « Carnavau », « Carnavar », lo nom d’aquesta fèsta que l’origina remonta, au manco, ai Temps Mejans – lo Carnavàs de Niça es citat tre 1294 – diferisse segon lei regions. Lo « Tresor dóu Felibrige », diccionari Provençau-Francés, embraçant lei divèrs dialectes de la lenga d’òc modèrna, per Frederic Mistral, nos ensenha que l’origina etimologica dau nom pòu venir de «carn ne va» (la carn se’n va), de «carn levada» ò de «carn levare» (carn levada ò que fau levar), de « carn aval » (carn a bas) ò, encara, de «carn avala» (engola carn). L’etimologia mai correntament admessa estent aquela de «carn levare».
Istoricament, se pòdon destriar doas sòrtas de Carnavàs. Aquelei dei campanhas que la sieu origina remonta, probable, a la nuech dei temps, an per quadre lo vilatge e son, de còps, acompanhats de rites agraris ; s’acaban, tradicionalament, per lo jutjament de «Caramentrant», «Carementrant», «Carmentrant», «Calamentrant», ò encara «Calimandrant», deformacions variadas de «carema-entrant», manequin fabricat ambé de vèstits vièlhs, clafit de palha que permenan per carrieras lo mècres dei Cendres, que leis estantjants dau vilatge acusan de totei lei catastròfas qu’an subidas pendent l’annada e que se brutla en plaça publica ò que se gita dins la ribiera après un procès borlesc. S’acabant, aquest rituau, la mai sovent, per un past colectiu.
Aquelei dei vilas, son ben despariers. Datan de la fin dei Temps Mejans e de la Renaissença, epòca que lei ciutats mercandas s’enauran e la monarquia s’encamina devèrs l’absolutisme. Un cortegi a grand aparat, menat per lo Rèi, un Prince ò un grand dignitari intra dins la ciutat. Carnavàs, «rèi» de la fèsta, personificat, pren simbolicament, a la faiçon d’un prince, possession de la vila e se’n assegura lo contraròtle per un certan temps, aquò explica la fòrma reiala que pren la manifestacion : gost dau fast, desplegament ostentatòri de riquesas, bals somptuós…
Lei Carnavàs actuaus son de tipe urbans : l’element centrau es lo «corso», cortegi en vila ambé de carris e de grops costumats que siegue dins lei grandeis aglomeracions ò dins lei pichinei localitats. Diferisson per aquò dei Carnavàs ancians, pas gaire nombrós, dau caractèr rurau, que la celebracion s’es mantanguda fins encuei.
Andrieu Sàissi.