Escrivi una istòria partent d’un imatge : Cu es aquesta filheta ? En que luec viu ? Perqué es cuberta e beta ? Que si va passar ? Cerqui lo vocabulari que m’ajuderà a escriure l’istòria : noms, adjectius, verbos, mòts otís. Per començar fiqui lo decòro : dii dont e quora si debana aquesta istòria. Fau la descripcion dau personatge. Pensi après a cen qu’arriba a la filheta. E per acabar cen qu’a cambiat en la sieu vida.
Crestian : La filheta e lo can
-Bònjorn, aquí es lo centre de recercas de Brelh de Ròia, escoti
-Bònjorn Monsur lo pompier, avii telefonat ièr, après la tempesta Alex, perqué lo mieu pichin can avia despareissut.
-A ! mi remembri de tu pichona, Alora, as de novèlas ?
-Aí, e de bòni. Ai farfolhat dapertot, dins l’òrt de Marie-Jeanne, la pastrolhera, dins la cròta de Joan-Pèire, lo vinassier, que sabia manco que s’èra debanat un tron dau diau, en riba de Ròia a costat dau nido dei ànedas, e fin finala, l’ai trovat.
– E dont èra passat ?
– A costat de la faissa dins lo porquier de Quiquí, jugant dins la pauta emé lu pichins porcons. Mi siáu facha quauqui tacas sus la raubeta per lo cercar
-Escota, mi pòdes mandar una fòto, per metre sus lo barri dei sauvators ?
– Segur lo pòdi faire, ma cresi que sus lo còup, semblerii a un tablèu de RUBENS qu’una chorma de pelandrons ecologistas auràn pastissat de beta per faire espòrge la causa climatica.
– Vaquí, vas pilhar un banh, tu e lo canheta, e quora seràs ben neta, pilheràs la fòto.
Crestiana : Aquest imatge es l’òbra pintada d’un autor bastian-contrari contemporan qu’illustra la panoplia dei sentiments opòsts dins la sieu pintura.
Lo tablèu si sòna «Tristessa ò malinconia».
Si ve una bèla filheta tòta mascarada com’un chautron e bachassada de pauta. Bessai qu’es la guèrra au sieu país ò bessai que la sieu vida es per carriera ?
Aquesta mainau de quatre ò cinc ans a un canhòto onch en braç e totai doi semblan malerós qu’es pas de dire.
Aquò mi fa pena.
Lo tablèu s’opòrre a un autre sonat «Jòia ò alegria»
Si ve pariera pichona ben vestida e poitoa embé finda lo sieu can ben soinat e son raionants e semblan pròpi urós totai dois.
Aquò mi ressente.
CHOASETA: Lo 2 d’0tobre dau 2020 la tempesta Alex a franhat sus lu Aups-Maritimes.
A Sant Martin de Vesubia la pichina blonda Anna si plora. A vist lo sieu can Artur partir engolat per lo torrent de bachas que venia despí lo laus dau Boreon en desfondent tot sus lo sieu passatge. Coragiosament, e maugrat lo risc pilhat, a reüssit a lo sortir dont s’èra pastrolhat e comdamnat, sota lu regards de sieus parents inquiets de la veire faire.
Anna tota curberta de bachàs estrenhe Artur dins sieus braç e li fa de caressas, lo sieu regard sembla nos interrogar e nos dire « aquest monde es dangierós l’ai afrontat e ai sauvat lo mieu pichin can Artur ».
Lu sieus parents,urós, si metèron a plorar, l’an esquiçada dins lu sieus braç e li fan totplen e baietas.
Verònica MILARDI : Angelina Era una filheta que si sonava Angelina. Lu sieus berris èran blonds coma lo blad e lu uelhs semblavan doi mocèus de carbon. Angelina semblava pròpi l’àngel Bofarèu.
Vivìa en una familha totplen uroa, mas finda totplen paura. Cada còup le si demandavan cen que li farìa lo mai plasìr au monde respondìa totjorn de voler un can. « Mas perqué un can e non una piata coma li autri filhetas ? » demandavan lu gents. « Perqué una piata non serìa capable de jugar embé ieu mas un can lo porria. E vendria coma mon fraire ».
Abitava en la vila vièlha de Niça en una grana maion, au darrier plan, l’i èra un vièlh Monsur que vivìa solet. Diion que sa frema èra mòrta e non avìa fiu, ò dau mens degun lu avian mai vists. S’èra pilhat d’afeccion per la pichina Angelina e un bèu jorn, decidèt de li regalar un cadèu, un bèu cadèu pichin pichin e tot negre.
Quora Angelina descurbèt lo sieu regal èra talament contenta que sautava d’alegria e lu sieus uelhs brilavan coma doi pèiras precioï : « Ò mercí, mercí Monsur Giordan, coma es minhon ! E a lu uelhs negres coma lu mieus ! Lo sonerai Carbonier ! » E tota uroa, Angelina es partida per jugar embé lo sieu novèu amic sus li caladas dau castèu. Mas l’i èra totplen de beta, la pluèia èra tombada tot lo jorn avant e Angelina, que s’èra virada e revirada dins l’erbeta per jugar embé lo sieu cadèu tornèt lo sera a maion bruta coma una chaminèia.
A maion segur, es estata chinchada ! Alora respondèt embé la sieu pichina votz angelica : « Embé Carbounier avèm lu memes uelhs mas aquò non bastava, volii èstre tota negra coma eu coma aquò aüra, es pròpi vengut mon fraire ! »
Marie-Do :Una istòria de can
Fani pichona de vuèch ans s’està en vila, per li vacanças va da la sieu maigrana en campanha. Toti li bèstias son li amigas sieui.
Ièr de sera plouguèt, ancuèi la tèrra e li pèiras son banhadi ; Fani juega dins lo jardin.
La canha de mamet auguèt, tres mes fa, doi bèlhs cadèus Bebop e Medòr que sautan dapertot e morsigan li cauçuras. Non reüssisson encara a sortir dau jardin. Mèfi la pòrta es duberta, es lo bòn jorn ! La filheta crida « Non Bebop estàs aquí » Tròup tardi : Bebop tot content la ve, si precipita defòra e traversa lo camin. De l’autre costat l’i a un prat abandonat, e ben negat. Bebop sauta e si rotla dins la pauta embé delici ! De temps en temps si cascalha, de gotetas de beta volan alentorns. Fani arriba, entra dins lo bachàs, pilha lo cadèu que cubert de beta esquilha dei mans sieui : patatras la filheta tomba !
Après una batalha que Bebop pilha per un juec, Fani ten lo can dins lu braç e lo morre brut sòrte de la pauta.
Maigrana sorpresa de veire arribar lu doi pelandrons, s’escracanha dau rire e ditz
« Anatz dins la sala de banhat lèu lèu, una bòna docha per vautres v’aspera e tu lo can non ti cascalha ò ti meti defòra embé la tieu amiga. »
« Ben », si pensa Fani, la jornada s’acaba pas tròup mau !
Miquèla Cognet : LA FILHETA MÉ LO CAN
Bònjorn !
Mi sòni Marieta. Veni de retrovar una vièlha fotografia :
ai tres ò quatre ans, siáu mé lo nòstre can “Romeo” en lu braç. Siam totai doi cuberts de beta. M’en avisi ben !
Viviavam en campanha, a cotat de Levens, dintre una gròssa maion entorada d’un gran terren mé un jardin, un òrt, de juecs per lu enfants.
Un jorn, quora la sieu canha avia augut lu cadèus, lo vesin nos a donat un pichin can que si sonava Romeo. Que gaug ! Que bèu jorn ! Ai talament jugat mé eu !
Un jorn d’Aost, una chavana esclatèt ; pluèia, tron, lo ciel lampeava ; èri terrorisada, Romeo finda.
Après quauqui oras, la pluèia dessessèt. Una scandalhada de souleu si faguèt. La maire asperava encara denant de durbir la pòrta de la coïna. Romeo gratava per sortir… Finalament, durbèt.
Romeo courèt defòra, lo vegueriam plus. E pi, s’en tornèt, content, totplen de beta sobre d’eu, si virava encara dintre la beta.
Alora, mé la maire, siam anadi lo cercar ; l’ai pilhat en lu braç e mi siáu cuberta de beta, finda ieu !
La maire avia fotografiat lo can e la filheta, totai doi plen de bachàs !
Anna-Maria MILARDI : Niçardeta d’un temps
Mi sὸni Lucia Abrafuec, ai cinc ans, m’estau en lo quartier de la Reserva e vau a l’escὸla de Tèrra Amata. A pena naissuda, perdèri lu mieus parents : èran partits pescar sus una barqueta en un jorn de chavana e son jamai pus tornats. Despí, vivi embé ma maigrana, que toi li dion Mameta Coratge, e un cadeu negre qu’ai sonat Lobet.
Vague, ren d’original en aquesta istὸria mieua fins aquí, fὸra se confessi qu’ai 200 000 ans mai de vautres, que lo mieu Lobet es un pichin lop vertadier denembrat l’invern passat per la sieu muda e que la nὸstra maion es ren mens que la famoa bauma dau Lazaret que partajam embé la tribú d’un vintenau de Neandertalians menada da mon oncle Pèire Abrafuec.
A l’escὸla de Tèrra Amata, l’i siam quinze pichoi, d’unu venguts d’autri cὸlas prὸchi, e lo magistre n’empara a comptar, dessenhar, esculptar, alestir d’objècts utilitaris, cordurar e coinar, una formacion completa e mixta doncas per nen preparar a si despatolhar en la vida futura.
D’estiu pi, per fugir la calorassa, s’en montam en lo país reire fins a la Valada dei Maravilhas per sègre l’escὸla de plena ària. Es genial, podèm gravar sus de rocàs gigants e laissar s’exprímer lo nὸstre gaubi. Ieu pinti toi lu animaus que rescὸntri perqué lu adὸri, de feas, de vacas, de mamots, de camóç… E cada fes en un canton, dessenhi tanben ma grand, armada de saetas per mi defendre, e ieu acoconada prὸche d’ela ‘mé Lobet.sota l’aissèla.
L’an que ven, quora s’entornerem d’amont, lo fiu de lop serà pron grand per anar viure la sieu vida e rajónher la muda. De l’i pensar, mi montan li làgrimas ai uelhs, finda se Mamet m’a promés un autre cadeu, de can esto cὸup, que m’acompanherà per la sieu vida tota e mi protegerà dei mile dangiers dau cada jorn, coma aquelu Denisovians solitaris que s’estàn dau costat dau luec dich l’Escarèa e atacan lu viatjators per li raubar lu sieus bens. Nautres lu sonam Barbets, rapὸrt ai sieus pèus que rasan jamai.
Mentre li vacanças d’invèrn pi, ieu e Lobet si radunam emb’ai autres pelandrons dau quartier e anam s’amusar dau costat dei isclas dau Limpia, prὸche de la mar, dont podèm sautar, faire de chums e si mandar de balas de beta au morre. Ben segur, torni a maion tota bachassada e un chícol vergonhoa, sabent quant de temps cauguèt a Mameta per cordurar la mieu rauba cuberta de flors pintadi a man e quant li n’en caurà torna per la netejar e la pressar entre doi peirassas. Ben segur vau m’excusar e la setmana seguenta vau recomençar. Nautres niçardets neandertalians, siam ensin fachs, testards coma d’aes negres.
Mas basta parlat de ieu, m’entorni au monde mieu e vi laissi en lo vὸstre que, per dire lo ver, m’encanta gaire. Se mi volètz encontrar quauque jorn, m’estau aüra au musèu de Tèrra Amata, embé Mameta Coratge, tonton Pèire Abrafuec e tota la nὸstra tribù, sota l’escainom scientific d’òmo neandertalensis, mentre Lobet, ancuei canis lupus neandertalensis, e la sieu descendença, son assostats au musèu dei Maravilhas d’amont en Tenda.
Quiquí : Camilha viu en campanha en una bèla ferma, lu sieus gents an totplen de bèstias : vacas, aes, cavaus, e un cortil : son fermiers.
Per lo sieu natalici, (sièis ans) a receuput un pichin can qu’a sonat Tintin : es contenta èra lo sieu auguri lo mai car !!!
Es un pichin can tot blanc e crespat coma un moton.
Li plas de lo menar en passejada alentorn de l’ostau, mas « pas luenh de tròup » coma diria la sieu maire
Alora camina, camina lo sieu can sus sieus talons. Saup que l’i a una pichina lòna au mitan d’un pichin bòsc a costat dau camin e la temptacion es granda de l’i anar perqué es la prima e que l’i a en aquesta sason totplen de cassetas de granolhas e qu’es agradiu de li veire si tortilhar en l’aiga fresca !
A decidat d’anar veire li cassetas en pilhant garda de s’estaire sus la riba dau laus.
Mas tot en un còup Tintin s’en avisa d’una granolha verda que sauta en l’èrba e si mette a córrer per l’achapar e cen que devia arribar arriba, Tintin si retròva dins la lòna….
De paur que sieu can s’anegue, Camilha entra en l’aiga , achapa lo sieu can e totai doi si retròvan sus la riba tot negres de beta : Camilha si fa de cruci, non saup coma racontar aquesta istòria ai sieus parents e es segura qu’aurà una bèla punicion e totai doi un bon banh per retrovar lu sieus colors d’origina !!!!
JPB : Beta brigasca. Siam lo 30 de setembre au 2020. Bregida sòrte, Petolin, lo sieu canhòto coma lo fa cada jorn. Fa marrit temps, Bregida a pilhat lo paraiga per precaucion. A pas fach doi pas fòra qu’una chavana au diau s’encala sus Briga. En quauqui segondas lo camin sembla un riu, la beta envasisse tot, Lo canhòto portat da l’aiga s’en va coma siguèsse una fuelha que floteja en lo riu. Bregida corre darrier Petolin, esguilha, perde lo paraiga, e coma lo canhòto es cuberta d’aiga e de beta. Per fortuna Petolin es arrestat da una veitura parquejada sus la plaça. Quauqui segondas après es au torn e Bregida d’arribar còntra de la veitura. Bregida aganta Petolin darrier lo còl pi lo si mete còntra dau piech. Petolin es sauvat mas Bregida si pensa aüra coma tornar au sieu que lu sieus parents si devon faire de marrit sang e la devon ja cercar.