Vos presentam ancuei la segonda partida dau travalh de recerca de Jaume Pietri, reire-president de l’IEO-06, qu’a per titre LA FAMILHA BONAPARTE E LEI LENGAS DE FRANÇA. Per legir la premiera partida clicatz sus lo liame :
http://ieo06.free.fr/spip.php?article4116
Vos desiram una bòna lectura.
LA FAMILHA BONAPARTE E LEI LENGAS DE FRANÇA.
Per Jaume PIETRI (genier de 2021).
PARTIDA II
— A — NAPOLEON III , LO DARNIER EMPERAIRE.
Loís – Napoleon BONAPARTE (1808 – 1873) es lo fiu de Loís BONAPARTE, que fuguèt rèi d’OLANDA, e d’ Ortènsia de BEAUHARNAIS. Es donc lo nebot de NAPOLEON I.
En seguida de la promulgacion de la constitucion de la segonda Republica ,es lo premier President de la Republica elegit au sufragi universau ( mai ren que masculin) en decembre de 1848 per 4 ans. Non reeligible, cèrca de gardar lo poder e fa un còp d’Estat lo 2 de decembre de 1851 (1) .Restablís l’Empèri lo 2 de decembre de 1852 e si prèn lo nom de NAPOLEON III.
Parla francés ,italian e alemand. Renat JOUVEAU , dins son « Histoire du Félibrige « , (4 tòmes pareissuts de 1970 a 1987), nos balha quauqueis anecdòtas sus lo viatge de l’emperaire en PROVENÇA en 1860; ne vaquí una : a son arribada en ARLE ,un quinzenau d’ Arlatencas costumadas acuèlhon lo coble emperiau. La menarèla dau grop li ditz un compliment de 8 vers , » A nosto bello Emperairis Vaqui de flour pèr ta courouno… »,etc. Frederic MISTRAL n’es l’autor que, d’aqueu moment, a de simpatia per l’Empèri. Escriu tot d’una a BONAPARTE-WYSE (cf partida I § D) : »Savez-vous que notre chère langue provençale a eu l’honneur de haranguer votre cousin ? « . Es de bòn veire que MISTRAL esperava quicòm en çò que tòca la decentralisacion : de badas !
Si saup qu’en seguida dau pache de PLOMBIÈRES entre l’emperaire e Camile CAVOUR en 1858, un plebicit es engimbrat en abrieu de 1860 dins lo comtat de NIÇA.
En junh de 1860 l’arrondiment de NIÇA es remes oficialament au senator Joan- Maria PIETRI (2), ancian prefèct de polícia e comissari dau governament emperiau. Per fin de justificar aqueu restacament a FRANÇA fàcia au parlament de TURIN, la capitala dau Reiaume de PIEMONT – SARDENHA, lo cap de governament , C. CAVOUR , usa dau principi dei nacionalitats : » Qunt’es la pròva la mai fòrta de la nacionalitat d’un pòple ? Es son lengatge. Òr, l’idiòma parlat a NIÇA a ren q’una semblança ben aluenhada ambé l’italian ; es la muma lenga que s’emplega a MARSELHA, a TOLON, a GRASSA… » (3).
Tot aquò empacha pas que, sota lo segond Empèri, lo francés lèva de caçòla l’italian dins totei leis escrichs publics tant en PAÍS NIÇARD (4) coma en CORSEGA (cf partida I § A).
Una causa mens conoissuda es que l’òme de fisança e secretari particular de NAPOLEON III èra Joan-Baptista (dich « Titò ») FRANCESCHINI – PIETRI (1835- 1915), nebot dau senator J.M. PIETRI. Aquel òme a una flama carriera dins l’ombra dau poder e restarà devòt a la causa de la familha emperiala en jusc’ a l’exili en ANGLATÈRRA monte serà sepelit a FARNBOROUGH a costat dei tombas emperialas. Es, per sa maire , un descendent de la sòrre de Pascau PAOLI (cf I § A) En 1889 ,per lo centenari de la Revolucion, donarà au despartament de CORSEGA l’ostau natau de P. PAOLI a MERUSAGLIA (MOROSAGLIA), que n’èra l’eiretier, per ne’n faire un musèu qu’es de visitar. Li farà pereu tornar lei cèndres de son rèire grand – oncle qu’èran a LONDRES.
Ansin ,lo cap de la familha BONAPARTE e l’eiretier dei PAOLI , an renosat ambé la vièlha amistat entre Pascau PAOLI e Carles BONAPARTE dau sègle XVIII mai, esto còp, a la tèsta de l’Estat francés.
— B — Carles BONAPARTE (dich pereu Carles NAPOLEON) :
LO RETORN AU BREÇ FAMILIAU.
Es naissut en 1950 e es lo rèire-rèire felen de Jiròme BONAPARTE, fraire de NAPOLEON I.Son fiu, lo prince Joan-Cristòu NAPOLEON – BONAPARTE (naissut a Sant Rafèu en 1986), es a l’ora d’ara lo pretendent au tròne emperiau (5).
Carles BONAPARTE atriva l’atencion quand adutz son sosten public a la lista « Régions et Peuples solidaires » (RPS) ,menada per l’autonomista còrso Max SIMEONI, ais eleccions europèas de 1994.La lista faguèt fogaça . RPS recampa mant’un movements regionalistas de FRANÇA e, dintre sei tòcas, trobam la bastison d’una FRANÇA federala e la ratificacion de la carta europèa dei lengas regionalas e minoritàrias.
En 2001, la lista Carles BONAPARTE fa aligança au segond torn deis eleccions municipalas a AIACCIU ambé la lista de centre – senèstra bailejada per Simon RENUCCI. S’agís de batre lo Comitat Centrau Bonapartista (CCB) (6) que tèn la comuna. La lista RENUCCI es elegida e Carles BONAPARTE vèn son segond adjonch. Ansin , un BONAPARTE a ajudat a fòrabandir lei bonapartistas de la gestion municipala en aqueu moment d’aquí (7). Gaire estonant quora sabèm que C. BONAPARTE es l’autor d’un libre entitolat « Les BONAPARTE, des esprits rebelles » (éd. Perrin ,2006).
PER CLAVAR.
Probable que l’annada 2021 veirà un fube de publicacions ,de collòquis ,etc…, sus NAPOLEON per lo bicentenari de sa disparicion. Aicí, a nòstre modèst nivèu, avèm vougut metre de relèu lei rapòrts qu’an agut quauquei membres de la familha BONAPARTE, familha a l’astrada excepcionala, ambé lei lengas de FRANÇA tot de lòng de la ronda dei generacions. Vai solet que çò que nos pertòca es de reconquistar « l’ Empèri de nòstra lenga d’ òc » dins una FRANÇA e una EURÒPA democraticas dubertas sus sa rica diversitat lingüistica e culturala.
*******************************************************************************************
NÒTAS :
(1) Cf Renat MERLE « L’insurrection varoise de 1851″ ,ed Gaussen -2013. Veire tanben lo siti » Association 1851″.
(2) Vòstre servidor a ges de liame de parentat ambé lo senator.
(3) Liéger l’article « L’argument linguistique « , de Rogier GASIGLIA in « Lou Sourgentin », N° fòra seria (Nov. de 2009) consacrat a NIÇA en 1860.
(4) Es de saupre qu’ en setèmbre de 1561 , lo duc de SAVÒIA ,EMMANUÈL-FILIBERT premier,signa l’edicte de RIVÒLI qu’impausa lo francés dins leis actes escrichs oficiaus, en plaça dau latin, en SAVÒIA e en VAU D’AÒSTE. L’edicte impausa l’italian
(lo toscan) dins lo comtat de NIÇA e lo PIEMONT. Es l’equivalent de l’ordenança signada per lo rèi FRANCÉS I a VILLERS-COTTERÊTS en 1539.
(5) Ramentem qu’en FRANÇA lei títols de noblessa an ges de valor juridica. Son soncament de títols de cortesiá.
(6) Lo CCB es un partit locau conservator fondat en 1908.
(7) A l’ora d’ara lo cònsol es Laurenç MARCANGELI (DVD).
************ ************ *************