Lo 9 d’abriu d’aquest an Didier LANTERI èra vengut au Gramon per una charaïssa. Vos aviavam promés de metre en rega lo tèxto que nos avia liejut e qu’a per titre « Lo sens de la marcha ». Vos presentam ancuei la promiera partida.
Charaïssa embé Didier LANTERI : http://ieo06.free.fr/spip.php?article1142
Lo sens de la marcha
Lo TGV lampeava au bèu mitan de li vinhas quora Helmut s’enaucèt : cercava la mar. Non siguèt lòng a capir que lo tren costejava li costieras dau Ròse, dins lu avirons de Valença. Si podía assetar e si tornar endurmir que la mar èra pas encara aquí. Si regargèt la mòstra. Eran a pena dètz oras e mièja. Li sobrava encara tres oras e mièja de viatge denant d’arribar. Non avia plus sòm.
Era assetat dins lo bòn sens, lo sens de la marcha. Avia jamai poscut viatjar assetat a l’encontrari, virat devèrs darrier. E non capissia perque la SNCF s’entestardissia a metre de fautuelhs davant-darrier. Lu aviators l’avion ben capit aquò que jamai non s’èra vist de sètis a l’encontrari dins lu avions. Lo rendia fòl, aquò. E cada còup que si prenotava una plaça sus lo TGV, insistia per èstre plaçat dins lo bòn sens, e se non ne’n sobrava plus, non si crompava lo pòst. Cercava un autre tren, ò alora, paciença, anulava lo viatge. Cadun la sieu nevròsi.
Se podia, finda, si pilhava una plaça sensa degun vis-a-vis. L’idèa de s’estaire assetat una peça en faça d’un baudo esconoissut, de dever totjorn amentar de non li tocar lu pens, de si sentir espiat sensa trega, aquò li peava e li rendia lo viatge totplen penós.
A pena sabia que li tocava far un viatge, que s’abrivava a l’estacion d’Austerlitz per si crompar la plaça, e un còup arribat au portissòu, conoissia la frasa a memòria :
– « une place fenêtre-isolé-dans-le-sens-de-la-marche-sans-vis-à-vis pour le train de… »
Lo problèma èra qu’esto còup, non li èra estat possible d’antichipar. Lo messatge l’avia reçut sus la sieu adreça e-mèl lo diménegue e li avia caugut pilhar lo TGV lo luns. Non avia poscut serar lu uelhs de tota la nuech. De recòrdis de mai de cinquant’ans – que dieu cinquant’ans ! Sessanta, e finda setanta per d’uns – l’avion ponchonat sensa quiet dau sera au matin. E en arribant dins lo tren lo matin, avia una tèsta da mòrt emb’ai uelhs tot macats. Mas aquesto tren non èra plen, e ben que siguèsse estat tardiu dins la sieu prenotacion – la vigilia per l’endeman – avia pura augut la chança de trobar una plaça que li convenguèsse, une place fenêtre-isolé-dans-le-sens-de-la-marche-sans-vis-à-vis…
Era assetat dins lo bòn sens, lo sens de la marcha ; la tèsta l’avia clina, aregida sus la fenèstra, mas aparada dau freid dau vitre da la cortina color orange, crespada a jorgina, de la SNCF.
Regarjava defòra, sensa jamai ren fixar, lu uelhs espalancats, perduts dins lo vago. Lo païsatge defilava a bessai doi cents a l’ora. Coma la vida. De tant en tant, a l’improvist, lo TGV ne’n crosava un autre. Faia un esclat, coma l’ulhauç, que lo faia ressautar e que venia descontinuar li sieu pensadas, parier coma l’e-mèl d’ièr qu’èra vengut a chavirar lo fiu quiet de la sieu vida. E Nino. Sempre Nino que lo quitava plus. Nino que un jorn – li a ben de temps – li avia dich :
« Lu jorns, lu mes, li sesons e lu ans passan coma l’ulhauç ; e tu, achapat au mitan, ti cal assègre lo temps, mas pròves d’o retenir em’ai becs dau magau, mas lo temps esguilha coma la tèrra issucha dai adrechs ; e auces mai lo magau e dones torna una bòta e la tèrra s’esguilha sempre, pròpi coma lo temps, e lo sera, arribes au som de la faissa coma arriberàs un jorn au som de la tieu vida »
Montelimar.
Lo país dau nogat. Una làgrima li calèt sus la gauta. S’èran vists per lo darrier còup emé Nino per lu funeralhs de sa sòrre, Ida. vint-a-cinc ans fa. Li semblava siguèsse ièr. Ida s’èra maridat un pimontés. Toi li diíon « la pimontéa ». Lo jorn dau mariatge, lo sieu òme, Angiolin, mièg-choc, s’èra mes a cantar « Piemontesina bella ». D’alora, aquò èra restat en la familha. Piemontesina bella. Aquela cançon, aquel’ària èra devenguda dins la familha la ritornela de l’embriaguenha. La maniera qu’avion per evocar secretament lo vin, lu buvachons. Era devengut un còde que podion acapir basta aquelu qu’èran estats au mariatge de Ida e d’Angiolin. Quora, de còups que li a, si veía en vila un que brancolava d’aver tròup chimpat, bastava cantarelear aquela arieta, revenia a dire mas sensa lo dire : « Lo batèu fa aiga ! ».
piemontesina bella,
sarai la sola stella
che brillerà per me…
Ò alora, a taula, en familha, se un si pilhava un gòto de vin de mai que lu autres, n’i avia totjorn un per li dire : « Ò ! Mefi qu’a man a man canteràs pi Piemontesina bella, né ! »
E pura, la bòn’ànima d’Angiolin, l’única choca que si pilhèt dins tota la sieu vida siguèt aquela dau sieu mariatge ! Era pròpi un brave garçon. Un bòn marit. Ida èra estada uroa e aimada tota la sieu vida. Mas una vida tròup corta. Era estada emportada da una pluresia avia manco quaranta-doi ans. E Baptistina – la Nòna, coma la sonavan –– noranta-tres ans, bòrnia completa mas la tèsta totjorn bòna, diía qu’èra per l’encausa d’un banhe de mar qu’avia vorgut si far maugrà qu’auguèsse augut li sieu « baracas », li sieu cauvas, li sieu règlas. « Una frema non si dèu banhar s’a li sieu « baracas », qu’a se non, li ven una pluresia. Ponch basta ! »
Coma aquò diía la Nòna.
Mas Helmut, eu qu’èra metge, lo sabia ben que la pluresia de Ida non avia ren a veire em’au banhe de mar, ne manco emé li sieu règlas. Lo sabia eu qu’Ida s’èra enanada d’un cancre, d’un carcinome bronchogénique à petites cellules, mas que la familha, per pudor sensa dubi, preferissia sonar pluresia. E pi non calia contradire la Nòna.
Si remembrava finda quora èra venguda au monde, Ida. Eran en montanha. Emé Nino, èran coma doi fraires, e passavan li sieu jornadas defòra. Aquesto jorn, èran em’ai grans d’amont ai campanhas e li donavan un còup de man a rastelar, pi a far lu palhiers. E pi sensa tròup saupre perque, li èra vengut a totai doi una fora de rire da non poder plus ni contenir ni continuar a rastelar coma se dèu. A barba Chano, aquò li avia fach montar lo tròn de nom qu’avia tirat un bram de sauvatge, en brandolhant la forca, coma se siguèsse estat lo diaul. Lu doi bastardonets n’èran estats espaventats, talament, qu’avion quitat sus lo còup de s’escracanhar dau rire, avion laissat lu rastèus, e s’èran pilhats li cambas a li espatlas per se’n calar de corsa devèrs davau.
Se non si son rots una camba ò torsuts quauqua cavilha, es que li es un Sant per lu pichoi. Lampeavan coma de lèbres sus la draia e s’embranconavan sus lu còdols ò sus quauqua raíç de cae, e en plaça de s’estramaçar, per si tenir drechs bation lu braç e escambetavan coma aquelu que si pican en l’aiga sensa saupre denedar, cen que li donava totjorn mai d’abriva per la sieu escorrença. S’imaginavan que darrier, barba Chano li corria après emé lo trenta (1) coma Luchifero per li poder embrochar coma lo faía em’au fen quora preparava un berion.
Lo s’imaginavan tot roge, una capa escura, emé de cornassas negri e de fum que sortia da li nharas. Mas non volion fenir au límbol a borosclar per la vida eterna, e aquela vueia de viure li donava d’alas. Au mai pensavan a barba Chano darrier, au mai s’abrivavan e au mai s’encipavan. Lo sang li picava ai pols e li ramentava li marteladas de barba Biqui, lo fabre a la forja quora picava sus lo fèrre roge. Bofavan coma de tòros. Narveiavan e au mai si panavan lo narvèu emé la man que pi panava lu uelhs, au mai narvèu, sudor e làgrimas lu embornission.
(da segre…)
Didier LANTERI