Lo 9 d’abriu d’aquest an Didier LANTERI èra vengut au Gramon per una charaïssa. Vos aviavam promés de metre en rega lo tèxto que nos avia liejut e qu’a per titre « Lo sens de la marcha ». Vos presentam ancuei la terça e darniera partida.
Per legir la premiera e segonda pardidas dau tèxto sieu :
http://ieo06.free.fr/spip.php ?article1215
http://ieo06.free.fr/spip.php ?article1216
L’e-mèl d’ièr, lo TGV ancuei, li avion fach s’enavisar qu’aquela màsquera non l’avia jamai empedit de caminar, mas li avia fach mancar lo bòn camin, eu, Loís, que da jove conoissia toi lu camins a memòria e que jamai si seria trompat de draia.
Aix-en-Provence TGV.
Si metèt torna un còup a plorar mas esto còup, non cerquèt per ren de s’estremar. Avia calat la màsquera, a setanta-cinc ans…
Avia apes la sieu galibardina burberry’s au ganchet de la paret dau TGV, a costat de la fenèstra. L’achapèt e plongèt la sieu man dins la tasca de la fòdra au dedintre. Li trovèt la clau. Sensa la tirar fòra, l’estrenhèt fòrt, pi la tastonava, emé lo det gròs la palpejava, volia legir aquesta clau a la maniera d’un bòrni. Mas coma se ne’n siguèsse estat jilós, non la volía sortir d’en tasca, non volia que degun aquí la veguèsse, ne’n aprofitèsse. Era la sieu clau. Era una gròssa clau de fer forjat longa un palm. Li volia tocar l’anèu, dau det gròs ne’n faguèt lo giro ; la virèt per li poder tocar lo pecol ; li palpèt lo dent. A palpar embé fòrça aquesta clau, èra coma se auguèsse vorgut poder tocar toti li mans que l’avion ja manejada, aqueli de la Nòna, de Giulio, de Nino… A l’anèu de la clau, li èra ligat un vielh cordon de cànebe que li èra ja dau temps des jours heureux. Si metèt a lo desgranar a la maniera de la corona dau rosari e ne’n faguèt lo giro complet, coma lo li avia emparat Dom Bruzzo a la doctrina.
Cen que devion pensar d’eu de d’amont la Nòna, Giulio, Chano, Joan, Angiolin, Ida e toi lu autres ?
E Nino, lo fratelin ? Nino que despí dissabta, avia finda eu pilhat lo camin d’aiçamont. Cen que penseria de la maniera qu’avia augut de menar la sieu vida. Coma si seria fotut d’eu est’an se l’auguèsse vist si trompar de camin !
Avia mau de tripa talament si vergonhava.
Avia tot perdut. Li sobrava plus qu’aquesta clau, que d’escondilhon, manejava coma un tresòr, lo sieu tresòr.
A la mòrt de la Nòna, un còup soterrada, Joan, Chano e Pierrina non avion poscut ni vorgut si metre d’acòrdi per la maion. Era una bela maion emb’una lòja per li bèstias, e pi sobretot, avion totplen de campanhas, de bòscs de castanhiers, e pi un chabòt de montanha. Chano, non en volia audir parlar per ren. Nino, diía que tot aquò valia ren e que calia s’en desbarassar au plus vito, e Pierrina la volia tenir endivisa en memòria de la Nòna. Tira mòla, la maion la si son tenguda tres ans endivisa –èra totjorn vueia em’aquò – mas quora calia pagar li contribucions, quora calia refar lo cubert, li avia plus degun. Fin finala, après tres ans de paròlas e de paròlas, èran anats trovar lo notari e l’avion pi messa en vèndita.
Se lo notari non auguèsse telefonat a Loís – si conoission d’alora e lo sonava Loís – jamai Helmut l’auria sauput que vendion la maion dont avia passat li plus bèli annadas de la sieu vida.
Vorguèt la crompar sus lo còup mas li avia mes una condicion : degun devia saupre cu èra l’aquistaire.
Dins lo país, si diía basta que maion e campanhas èran estadi crompadi da un judieu, un ricàs de París.
La clau sempre en man, Helmut s’endurmèt. Lo TGV continuava a lampear. Arribèt a Tolon. Esto còup la mar li èra, mas Helmut non la podia veire que durmia. E pura l’asperava.
Lo tren s’avesinava de Niça. Una votz registrada n’avertissèt lu viatjators. Helmut si revilhèt tot en un còup e d’un saut si trovèt da drech. Avisèt la mar. La mar, tala coma l’avia vista per la promiera fes quora èran arribats sus la còsta embé son paire e sa maire, pauc de temps avant la sieu segonda naissença. Coma li èra pareissuda granda, infinida, sobrenaturala ! E dins la sieu pichina tèsta de ‘chinet, avia associat aquela mar immensa a la sieu nòva vida, a la sieu nòva familha. E encara ancuei, l’associava a la libertat dei jours heureux, a la puressa de la Nòna, a la discrecion de Pai Giulio, a l’amistat fraterna de Nino, a la candor d’Angiolin, a la dignitat de Ida davant la sofrença que li avia inflit la sieu « pluresia ». Aquela mar, èra tot l’encontrari de la vida parisiana que s’èra construch Helmut, de l’arivisma crudèu e sensa pietat dau monde universitari medical, de la faussaria dei rapòrts qu’avia teissut dins lo sieu monde borgés, de la mancansa d’amor que se’n èran sodisfach embé la sieu frema.
Lo TGV intrèt dins l’estacion au ralentit. Helmut si metèt la galibardina e agantèt lo sieu pichin baül de marca. Non avia envueia que lo tren si fermèsse, non volia calar sus la banquina, non volia afrontar la veritat. Venia de far un viatge dins lo temps a la vitessa dau TGV e auria vorgut que plus jamai lo TGV revenguèsse sus la tèrra. Aquesto viatge l’avia renvigorit, li avia donat de consolacion, mas non volia quitar lo passat.
La pòrta si durbèt e siguèt ben obligat de calar. Calèt mas arribat sus lo sòl, avia un pauc de mau a caminar, parier coma un marin que se’n reven de la mar e que quora desbarca, un còup sus la tèrra ferma, li sembla de tangar. S’assetèt sus d’un banc de l’estacion. Pilhèt dins la sieu tasca l’e-mèl de ièr que s’èra estampat. Li avia d’escrich :
« Mon oncle Antoine nous a quittés dans la nuit de vendredi à samedi. Dans ses dernières volontés, il a souhaité des obsèques dans la plus stricte intimité familiale.
Son incinération aura lieu mardi 5 décembre à 9 heures.
Pensez à lui ce jour-là. »
Era François, lo fiu de Pierrina que li avia mandat l’e-mèl.
Helmut lo legèt e lo tornèt a legir quatre ò cinc fes. Ne’n podia plus. Esclatèt en làgrima e esgarrèt l’e-mèl.
L’endeman èra a nòu oras au crematoriom. Portava totjorn la sieu galibardina, e sus lo nas avia ajocat un parèu de belicres da soleu. Non si faguèt conóisser. Restèt darrier. Aquela ceremonia siguèt la plus trista que jamai veguèt. Li avia un paure preire qu’oficiava sensa conviccion a mesura que lu ataüts arribavan da solet sus de ralhs. Helmut non posquèt s’empedir de pensar a Dom Bruzzo e a li messas que faía emb’una exaltacion comunicatiua.
Pi l’ataüt, sus lo sieu vagon continuèt, un portissòu si durbèt e avalèt la caissa. Darrier d’un fenestron, si podia veire de flarassas qu’englotission lo sieu fratelin. En aquesto moment, Helmut avia envueia de racar, mai que de plorar. Pensava a l’enfern, pensava a la corsa qu’avion fach au risc de si petar li cambas per escapar a li flaras e a la forca de barba Chano. Ancuei, li flaras avion rajonch Nino, mas non èra question per ren que ragantèsson Loís. Si faguèt la promessa de jamai si faire brandar e de si crompar una tomba ai cementeris dau país dei jours heureux.
A la fin de la ceremonia, emparèt que Nino avia fach lo sovet de faire semenar lu sieus cendres sus lo Bertrand, lo mont dont pichoi, anavan a córrer.
Helmut sortèt dau crematoriom e si pilhèt una gròssa golada d’ària. Dedintre li venia la bofaïssa. S’esbriguèt per retornar dins la voatura qu’avia afitat, encaminèt lo motor, e s’escapèt lèu per fugir aqueli marridi flarassas. Virèt e rolèt sensa fin per doi bòni oras, lu fenestrons de la voatura duberts, denant de s’aviassar vers la sieu ostaria.
Pilhat lo baül, pagada la chambra, remontèt en màquina e pilhèt lo camin de la montanha.
Doi oras plus tardi, arribèt au paradís. Coma sessanta-set ans fa, li avia totplen de nèu. Calèt d’en voatura e pilhèt lo camin de’n maion. Faía un frei da bòia. Si aucèt lo còl de la galibardina, afondèt li doi mans en tasca, pi si donava da faire per non esguilhar embé lu sieus Westons sus la nèu. Arribèt davant la maion. S’assetèt defòra sus lo banc de peiras e si faguèt torna una forra de plorar.
Pilhèt la clau, la sieu clau, durbèt la pòrta. Dedintre non èra gaire chanjat. Retrobèt l’odor de la sieu enfança. S’assetèt sus una cadiera de’n coïna, sarrèt lu uelhs e si metèt la tèsta en li mans. Non boleguèt fins tant que lo freid lo faguèsse tremolar coma una fuelha.
Es aquí que volia finir la sieu vida.
Adieu París.
Si trovèt una chambra a l’òste dau país. Lo sera, li si faguèt servir a disnar emb’una bòna botelha de vin roge. A la fin dau past, entonèt aquela ritornela :
piemontesina bella,
sarai la sola stella
che brillerà per me…
Didier LANTERI