Amics occitans, la cronica Ribon-Ribanha d’ancuei, titrada « Chotina. », v’es prepauada da Joan-Pèire BAQUIÉ, president onorari de l’IEO-06.
Asperam tanben lu vòstres escrichs per li cronicas futuri, que sigon racòntes dau passat ò dau quotidian, articles jornalistics, galejadas, poesias, cançons, scenetas de teatre, bandas dessenhadi…
a l’adreça : ribonribanha@yahoo.fr
« La garderem ribon-ribanha, nòsta rebèla lenga d’Òc !
Chotina (1)seguida)
Ma maigrana, èra naissuda lo 30 de genier dau 1904 en la comuna de Sent Píer, San Pietro Monterosso (2), coma si ditz en italian. Per l’estat civil èra Luciano Lucia mas en lo sieu vilatge toi li diíon Chotina diminutiu de Lucia. Era pas gaire anada a l’escòla, basta de que poder firmar lo sieu nom. Per una filha èra pron. A n’aquesta época, li filhas non avian da besonh de n’en saupre mai e, passada la premiera annada d’escòla, servion de braç per ajudar la familha. A 15 ans venguèt si plaçar a Niça, faire de mainatges a cò de particulars, da madama Rena en vila vièlha, da madama Challier a la « Bonne Auberge » per lavar a man toalhas e toalhons, pressar lo linge, ramassar la sala grana… La sieu vida virava alentorn dau travalh e quora s’en anava en vacanças en lo sieu vilatge èra encara per travalhar « Au Chalet », una ostalaria, de que ganhar encara quauqui liras. Lo sieu Credo èra d’economisar, d’espranhar, perqué « si saup jamai en la vida ! » Es ver que, en la sieu enfança, faguèt de fam. A sa maire li arribava sovent de faire la trucha (3) emb’un òu solet, per cinc personas e quora per Calènas li regalèron un portegal, l’anèt escondre dins lo fen, per n’en sentir l’odor cada jorn e faire durar lo plasir denant que de lo manjar.
Nòna Chotina parlava, occitan : a nòsta mòda (4) coma dion encara ailà, italian, niçard, francés e un pauc pimontés. Toti aquesti lengas li avia emparadi per necessitat, per si ganhar lo viure e poder escambiar emb’ai sieus mèstres e mestressas. Coma mi diía : « l’i es la lenga dau còr e la lenga dau pan ». Cen que non sabii es que mamet conoissia una autra lenga, una lenga que non vorguèri conoísser fins de descurbir ancuei una pàgina de l’Armanac Niçart dau 1903 que parla dau vocabulari dei pichoi. Mamet Chotina quora s’adreçava a ieu ò a mon fraire l’emplegava. Quora aviavam un parèu de soliers nòus nen diía : « Coma son bèi lu vòstres ie-ie » ; quora parlava d’un òu diía « un cocon » ; per café èra « fefé » ; per li possas èra « teté » ; per si passejar per carriera li calia donar « la manina » es a dire la man e quora perdii una dent de lach calii donar « la ratona » a la rateta…
Toi aquestu mòts lu refudavi coma una ofença facha au mieu judici, de mòts que trovavi ridiculs e boai basta per de tetarèus, de mòts que pensavi sortits de la sieu imaginacion, per si metre au nivèu d’un enfant de cinc-sièis ans. Mi diíi que non sabia parlar e mi garçavi d’ela. Coma regreti la mieu ignorança e lo mau que li faguèri.
Joan-Pèire BAQUIÉ lo 16 de Xcembre dau 2023.
(1) A.P.I : [t͡ʃu’tinɔ]. (2) Val Grana (Coni/Cuneo) (3) meleta ai èrbas.
(4) [a’nɔstɔ’mɔdɔ].
NOS AN ESCRICH :
Jean-Jacques Murat : Manina, cocon, fefé sensa oblidar la bissatèca (beef) … tornan dindar lei mòts de la miena Magdalena … 🥰
Nadine GuilBo : Bond dans le passé. Ma grand-mère employait certains de ses mots 😊
Gilles Lou Nissart : Qué bèu tèxto ! Finda au mieu s’audia certens d’aquelu mòts. Mercí ! Un bèu tèxto que vos racomandi !
Andrée Cesarini : Chichina… Oh ma grand mère me le disait pour me faire manger la viande…. 🙏
Joan Pèire : Andrée Cesarini ò ben la « chicha » cf : aver la chicha de galina (avoir la chair de poule) ; n’en venir a la chicha (en venir aux mains)
Irene ULLI : Tante freme soun partie a 10 -15 AN per la Franso ian ben trebula, ma a la fin ierin countente d’aver ajuta’ i parent. As fac un bel articolo brau !!! Buona serata ciao
Ton Bpsc : Joan Pèire , a Catalunya també « txitxa » (chicha)
