Coma totplen de monde me siáu demandat d’onte veniá la crotz occitana, chascun contava son istòria… E puei, un jorn, siáu anat sus un siti italian onte li èra un article escrich en lenga per Jòrgi CAMANI. Jòrgi li disiá qu’èra provençala. Ai perdut l’adreiça dau siti italian mai pas aquela de Jòrgi qu’es de Mana pròche Forcauquier. Alòr li ai escrich que ne’n donèsse de legir tornamai son article…
Que crotz qu’a fach sa maire!
Ansin disiá ma grand quand fasiáu de colh… de bestisas, de cavas de l’autre monde coma disiá. Faire vuejar lo lach sus lo fuec, pastissar la toalha ambé de pintura, que te sabo! La paura a pres, fai un moment, lo camin de « mi la cassi », coma disiá dins son parlar Marselhés, mai la Crotz, ela, s’es tancada dins ma memòria; siáu pas vengut capelan, anetz pas creire! Non, me siáu enregat sota lo simbèu de la Crotz Occitana. Ne’n sabo que se pensan: Abominacion! Un traite a la Provença que se pren les armas de Tolosa! Mancat, brave monde! Prenguero les armas dau comtat de Forcauquier! E vò!
Avem au nòstre un escrivan (en francès e en lenga d’Òc), poeta, istorian, que li dien Jean-Yves Royer. Ven tot bèu just d’èstre nomenat « Chevalier de l’Ordre des Arts et Lettres ». Dins son libre « Forcalquier », estampat a Forcauquier per la societat ODIM en 1986, trobem d’entresenhas sus aquesta famosa crotz.
Lo papafard mai ancian, per lo mens en país d’Òc, que pòrta la crotz des tres pometas a chasque branca es un acte d’escambis de bens e de revenguts entre lo còmte Guilhem II de Forcauquier e lo prior Bertran de Ganagòbia, en 1173. Vint ans puei, Guilhem dona sa felena, Garsenda de Sabran, au còmte de Provença Amfós II, que tanlèu bota la crotz sus sa moneda. Es solament en 1195 que RamonVI pega nòstra crotz sus una charta, un acòrd passat entre eu e Guilhem II per una question de terras e de vilas. Enca’n còp en 1206 sus un tractat amb Amfós II, contra Guilhem, per de dire de marcar sei drechs sus la Provença Nauta.
Vesem donc que nòstra crotz a fach son camin, de la Provença Nauta a la Provença Bassa fins au país Tolosenc; mai fins ara, a pas beluguejat au solèu. 1216, la crosada des Albigés. Ramon VII met lo sèti davant Bèucaire que fai partida ambé la terra d’Argensa dau marquisat, partida tolosenca de Provença au nòrd de Durença. Aubora alora, naturalament, la crotz de Provença per faciar lo lion de Simon de Montfòrt. Lo jornalista de l’epòca, l’autor de la canson de la crosada, fai de la crotz lo simbèu dau camp Occitan (nostre lengatge), e fai correspondre l’aussada de la crotz a l’abaissament dau lion (per que la crotz s’enansa e’l leons es mermans). Après la victòria, quand Ramon VII se’ntorna a Tolosa, dins lo mes de junh 1218, a gardat la bandiera que li a fach bòn astre, e nòstre « jornalista » conta: intra per meg la porta e la crotz e l’acer; ce que se diriá ara: la crotz e l’acier dintran per lo mitan de la pòrta.Tanlèu, les aliats de l’Ostau de Tolosa se meton la crotz dins ses armas, coma Guilhem de Sabran e Barral dei Bauç. La crotz de Forcauquier es venguda La Crotz Occitana, lo signe de la lucha per una civilizacion, lo sinhau dau rampèu per una pensada e sa lenga.
Vaquí l’istòria. Per ièu, siáu fier d’èsser Provençau, e de posquer auborar la crotz de Provença, (que fai totjorn partida dau blason de Forcauquier) lo simbèu de nostre lengatge. Mai bòrd d’aquesta crotz, e tanben de ma chausida de grafiá, n’i a d’unes que me dison infeodat a Tolosa e marrit Provençau.
Que crotz qu’a fach sa maire!
Jòrgi Camani
