L’alfabet e grafèms
Vequí lo taulèu generau dei diferents grafèms utilisats en occitan. Li son 23 signes ò letras, provists ò non d’un signe diacritic (accent, trema, virgoleta)
Li letras – lo sieu nom – exemples
A a cat, nòva
B be brua, bèstia
C ce canta, ceguinhòla
D de dintre, defici
E e òme, set
F èfa fea, faudiu
G ge gancho, geografia
H acha filha, vinha, nuech
I i vida, liri
J gi jugar jamai
L èla lana, libre
M èma masaguin, mèu
N èna nòu, nau
O o boca, loba
P pe pera, panar
Q cu quora, quiet
R èrra rire, tèrra
S èssa sublar, vesin
T te tutejar, tràfegue
U u una, cauçar, pura
V ve veire, fava
X ixsa xenofòb, exemple
Z izèda Zízola, zonzonear, votz
Letras provisti de signes diacritics :
À ària, cantarà
È tèrra, pèu
Ò ròda, ròsa
Á siáu, siás
É francés, crénher
Ó jónher, urós
Í aquí, país
Ú Prússia
Ï Loïsa
Ü diürn
Ç braç, niçard
Lu digrafs :
GU guidar, guèrra
QU quiet, quint
CH pichon, fach
TG vilatge
TJ arratja
LH familha, solelhar
NH vinha, montanha
TZ patz, cantatz
RR tèrra, guèrra
SS passeron, ostessa
Juec : Tèxte abecedari :
Alora, Beatritz calinhèt davant eu febrosament Guiu. Immoral juec/jòc lasciu, macabre, necit ò palhard que ramentava sa tanta, una vièlha xenofila zelairitz.
Cadun dei mòts d’aquesti 2 frasas comença per una letra dins l’òrdre alfabetic (alfabet occitan). Es pron aisat per li premieri letras fòra « x » e « z » que l’i son gaire de paraulas per aquesti letras.
• Per començar podem tirar a l’asard quauqui letras dau capèu e escriure una frasa dins l’òrdre dau tiratge.
• Podem tanben escriure una frasa dont li letras de l’alfabet occitan seràn dobladi :
Adrian ANDRIEU, baile braconier, caçava cada dijòus d’erbivòrs esconduts fèrs….
A vautres de jugar/jogar… (La frasa deu conservar un sens.)
Autre juec : Lo juec/jòc dau diccionari
Durada :15 a 60 min.
Minga de preparacion
Dintre
Material :
• Papier
• 1 estilò per cada jugaire
• 1 diccionari
Objectius dau juec.
• Faire pròva d’imaginacion e de deduccion.
Debanament e règlas dau juec.
Aquest juec permet a cadun d’inventar de novèli definicions, serioï ò non.
Un jugaire es designat per èstre mèstre dau juec e comença : causisse un mòt dins lo diccionari, mòt desconoissut dai autres jugaires, e lo prepaua. D’escondut, cada jugaire deu donar una definicion dau mòt, inventada mas la mai credibla dau mòt causit. Lo mèstre dau juec, eu escriu la definicion exacta
Quora tot lo monde a acabat, li fuelhas emb’ai definicions son recampadi mescladi e lo mèstre dau juec liege una a cha una sensa faire de comentari toti li definicions prepauadi, la sieua compresa.
Cada jugaire vòta per la definicion que pensa d’èstre la bòna. Es enebit de votar per la sieu própria definicion.
Quora tot lo monde a donat lo sieu avejaire, lo mèstre dau juec ditz quau èra la bòna definicion.
Lo mèstre dau juec cambia a cada còup, marca autant de ponchs que lo monde an causit la sieu definicion. Un jugaire marca un ponch se a trovat la bòna definicion. Lo juec s’acaba quora tot lo monde es vengut mèstre dau juec. Ex : parroqueta – pastamortier – clotut – cochairar – cochamerluç -mandre -paupa-aissada.
Lo juec de la monina : Atge : De 8 a 98 ans Chifra dei jugaires : de 6 a 10 Durada dau juec : 15 a 30 min. Minga de preparacion Dintre Minga material
Objectius dau juec.
• Jugar emb’ai mòts.
• Passar un bòn moment.
Debanament e règla dau juec.
Lo juec de la monina a per tòca de congregar de letras per formar lo mòt lo mai lòng possible.
Un premier jugaire causisse un mòt sensa lo dire e anonça a votz auta la premiera letra dau mòt. Lo jugaire assetat a la sieu drecha anonça una segonda letra, eu tanben a en tèsta un mòt que comença per aquesti 2 letras. Lo terço jugaire anonça una terça letra, eu tanben a en tèsta un mòt que comença per aquesti 3 letras, eca…
Quora un jugaire tròva pas una letra novèla a ajónher, lo juec s’arresta. Lo jugaire qu’avia donat la darniera letra deu dire lo mòt en cu pensava.
• Se la respòsta es justa – es a dire que lo mòt prepauat per lo jugaire existe ben dins lo diccionari e s’escriu ben ensinda – lo jugaire que a arrestat lo juec perde un ponch.
• Se la respòsta es faussa – lo jugaire precedent pensava a minga mòt, ò alora l’ortografia dau mòt èra marrida – es eu que perde un ponch.
Dins lu 2 cas, lo jugaire que a perdut un ponch prepaua una letra novèla.
Exemple de partida, embé 4 jugaires :
• Jugaire 1 : T (pensa a « tren »)
• Jugaire 2 : tO (pensa a « torsut », (tordut, tòrt, tortilhat)
• Jugaire 3 : toR (pensa a « torbiera»)
• Jugaire 4 : torN (pensa a « tornar »)
• Jugaire 1 : tornA (pensa a « tornavitz »)
• Jugaire 2 : Minga letra prepauada
Le jugaire 1 pòu prepauar « tornavitz » ; lo jugaire 2 perde doncas un ponch.
Varianta : Una varianta consiste a balhar a cada jugaire au principi de la partida una chifra de 3 ò 5 moninas per exemple. Cada còup qu’un jugaire perde, perde una monina. Un jugaire qu’a pas plus de monina es eliminat.
Joan-Pèire BAQUIÉ IEO-06