zoom261.jpg

Au programa :

– Lo qué de Nòu ? (Cadun ditz cen qu’a viscut en la setmana)
– Coma lo diètz en niçard : « Et peu à peu se révèle la vieille ville blottie au pied du Château, la vaste carapace de tuiles rouges, d’où les clochers des églises s’élèvent dans l’azur. » in Mon Pays de Dominique Durandy
– Dictada (pichina)
– Subjèct dau jorn : Per escriure un pauc ! Subjèct Lo pantais (coma prepauat da Quiquí)


zoom261.jpg

Participèron au cors : Crestian, Joan-Pèire, Rogier e Marie-Do, Gerald e Choaseta, Jouseta, Elena, Enzo, Rogier Gilli, Crestiana, Françon, Quiquí

Au programa :

– Lo qué de Nòu ? (Cadun ditz cen qu’a viscut en la setmana)

QUIQUÍ : Pas grand caua : la dificultat d’aver qu’una camba per faire tot cen que vòli e es pas aisat. Enfin mi cau pilhar paciença. Lo mai dificile son li vísitas dau « Quiné » : es una vertadiera tortura ! mas mi cau passar per aquí per ben caminar pus tardi. Alora mi cau ben suportar…Mas cau pas tròp mi plànher que l’i a en lo monde de cauas mai grèui e soventi-fes sensa escamps !!

Jouseta : Lei jorns, lei setmanas se siègon e se semblan. S’endurmèm ambé lo virús, se desrevelhèm ambé lo virús, parlèm dau virús, aprenèm la despartida d’amics, de conneissencas, s’estonèm de pas èstre malaut/a ( per cambiar, d’unei dison que lo fuguèron !…).
Sortèm se podèm pas faire autrament, subretot sensa oblidar sa masqueta e son flascolet de gelada Si tenèm a l’escart deis autreis umans…
Esperèm lei tests salivaires per leis escolans, lei vaccins 1èra ò seconda injeccion, la paraula d’en aut, lei mesuras nòvas e que, au mens, li ague un liech a l’espitau per lo cas ò…
Esperèm, esperèm, esperèm

Marie-Do : Casternòu Vila-Vièlha
Esta setmana faía bèu, caminèri en montanha. Partèri de Toreta de Levens per anar a Casternòu Vila-Vielha en passant per lo bas dau mont Macaron e lo còl de Casternòu.
Lo camin monta, es caladat mas agradiu e quora arribèri sus la crèsta, lo panorama èra bèu : d’un costat li cimas cuberti de nèu e de l’autre la vista fin a la mar.
Son bèli li roïnas de Casternòu : si pòu faire lo torn ma mèfi per intrar que li pèiras non tomban sus la tèsta !!
Entre lu noven e dotzen sècolo lu òmes que estaíon en la valada de Palhon bastiguèron de maions sus la montanha per si metre a la sosta dei Barbaras. Aüra son de roïnas , peàdas afortidi d’una epòca.
La calada per lo retorn a Toreta Levens quora traversèri de pichins vilars pensèri a metre la màsquera non cau oblidar la Covid.

casternou1.jpg

Crestiana : Lu rampaus

Sta setmana, dimènegue, èran lu rampaus. Aüra avèm una ramilha d’olivier mas quora èri pichina aviavam de ramèu de papier rose per li filhas e blu per lu enfants garnits de chicolata.

Quora siáu anada la setmana Santa en Còrsica ai vist qu’aquesta setmana èra pròpi importanta per li fremas e finda lu òmes qu’anavan a la glèia embé de bèlhs rampaus .
Ai vorgut emparar a faire un rampau de paumolier facil a realisar. (Lo mai dificil es de si procurar lu còrs de paumolier que venon d’Itàlia)
N’ai fach totplen un an per lu vendre a la glèia. A permes de crompar una «sonò» e un «micrò» per la capèla.
Aquò m’a ben fach la man e aüra lu sabi ben faire.

paumola1.jpg

Enzo : Què de nou?

Aquesta setmana (coma ja si veía dimarç passat) ai agut un pauc de gripa. Es estat un socit perqué li condicions fisiqui non èran li milhori, mas mi pilheri de jorns de malautia au travalh e a maion ai agut un pauc lo temps per pensar a ieu, ai cauas que m’agradan sensa dever pensar a travalhar. Es pròpi ver que cu passa lo sieu temps a travalhar pi non a lo temps per viure. Ieu ai lo travalh totplen luenh de maion e cada jorn ai da faire 25 quilomètres per anar e autres 25 per tornar au mieu. E es sempre la mema vila de Gènova ! Siáu content dau mieu travalh mas es finda totplen sacrificat per l’i arribar. En aquesta setmana, coma diíi, mi siáu dedicat ai lengas, una granda passion que ai. Mi siáu dedicat a la coïna, una autra caua que m’agrada totplen e per lo dinnar de diménegue mi faguèri li raiòlas mé lo “tocco,, (raieu ao tocco in genovés; lo tocco es una espeça de dòba, embé la carn cuecha embé lo vin roge, mas finda embé de concentrat de tomati. Li raiòlas a la genovea si fan embé la carn e lu borrais, en plaça de la blea dei raiòlas niçardi, mas li doi tradicions son totplen vesini, en aquò coma en totplen de cauas.
Foguèt una setmana en que posquèri tocar dau det un proverbi que ai sempre escotat en la mieu familha: l’òme ditz que lo temps passa. Lo temps ditz que l’òme passa!! (l’òmmo o dixe che o tenpo o passa. O tenpo o dixe che l’òmmo o passa, que si ditz au mieu). Pòdi dire que maugrat de la malautia ai passat una bòna setmana !

JPB : Per lo que de nòu vos vorrii parlar dau paure Sergi Dotti, ensenhaire qu’escrivèt de còntes, faguèt balar li mariòtas, durbèt un teatre e ne’n passi. En lo 2006 faguèt un discors sus lo Pantais au teatre dau Cee (Pois-chiche) :
« Aquesto mes de la creacion niçarda si vòu lo mes dau «nautres».
Cu siam ? Cen qu’es que nos raduna ? De delà dei nòstri diferenças, sensibilitats, grafias, capèlas ?
Nen raduna cen que nos ressembla e es LO PANTAIS ;
Aqueu pantais derevelhat que nos fa dire, pintar, escriure, crear, aqueu pantais que corre da Mossa, lu mesteirants carnevaliers, da Galibardi, aqueu guerrier dau pantais, da Rancher, e totplen d’autres creators coma Klein, de cu lo pantais foguèt lo color dau pantais, toi aquelu que tendon lu rets par achapar li nèblas.
Mandi aquesta chamada per fins que, nautres toi, mesteirants dau pantais, faguessiam d’aquest eveniment : LO GRAN FESTENAU, lo premier palet de la grava futura.
L’òme non vau que lo sieu pes de pantais. »

Serge DOTTI au Pois Chiche
Serge DOTTI au Pois Chiche

Choaseta : Lo cedrat

Esta setmana siam anats faire li nòstri corsas a « Grand Frais » qu’es situat pròche de Carrefour Lingostiera. Es un masaguin pròpi interessant per lu liumes, li fruchas, en particular li fruchas exotiqui.
Ai crompat de cedrats per faire la confitura. Es una frucha ovala e bunhada de la familha dei agrumes. L’esperfum de li sieus tròç es totplen agradiu. Non si manjat fresc mas confich, en pastisseria, en confitura e liquors.

En Còrsisa si fa una liquor, la Cedratina. Fòra, en d’autres país mediterraneans si trovan d’autres liquors coma l’Italicus, composat a basa de cedrat e bergamòta.

– Coma lo diètz en niçard : « Et peu à peu se révèle la vieille ville blottie au pied du Château, la vaste carapace de tuiles rouges, d’où les clochers des églises s’élèvent dans l’azur. » in Mon Pays de Dominique Durandy.

E pauc a cha pauc, si desvela/si descuerbe la vila vièlha agromicelada/ acantonada/ acoconada/agropada au pen dau Castèu, la vasta gruelha de tèules roges, de dont lu cloquiers dei glèias s’enauçan en l’azur..

– Dictada (pichina) En dintre la sala grana dai retrachs
Dau Casinò de la Gitada
Que la mar furioa entaca
Asperan coma una partença desperada
Traslaissan un antic encant
Una jòia que pòdon plus defendre
A la mita dau profit :
La Mòrt, professionala e irreverenta. Janluc SAUVAIGO (La nau dei Fòls) Compendi derisòri dau desidèri pàgina 111.

– Subjèct dau jorn : Per escriure un pauc ! Subjèct Lo pantais (coma prepauat da Quiquí)

Elena : Vòli parlar de meditacion. Per ieu, la meditacion es un mejan de faire de pantais desvelhat. Segon ieu, aquestu pantais desvelhats questionan la nocion de realitat. Conoissi e practiqui doi tipes de meditacion : la meditacion dicha de « plena consciença » e la meditacion que ti fa faire de la visualisacion. Segon ieu, la meditacion de « plena consciença » es l’invèrs dau pantais. Aquesta meditacion ti fa travalhar sus la tieu respiracion per calmar li tieu pensadas e t’ancrar dins la realitat. L’autra meditacion, aquela que ti fa faire de la visualisacion, ti permete de ti trasportar embé l’esprit en un autre luec, bessai un’autra época. Pòdes visualisar d’encontrar personas que bessai non existon en la tieu vida. Sobretot, pòdes sentir fisicament d’emocions coma la jòia, lo reconfòrt, l’amor, la gratituda… Es possible per un moment demembrar la realitat e aver la sensacion d’existre plenament en la tieu visualisacion, coma quora pantaies. Quora la meditacion finisse, es coma quora ti desvelhes d’un pantais. As la remembrança de la tieu esperiença esquasi coma se siguèsse una vera experiença fisica. Alora ti demandes qu’es la realitat se es possible embé l’esprit crear una realitat, de personas, de sensacions que semblan esquasi identics a la realitat que partissem toi aquí.

meditacion.jpg

Françon : Pantais per arrestar lo temps sus un imatge agradiu e intenso.
Pantais d’un moment de vida embé un rai de soleu e un ventolet apaisant.
Es lo cant dei aucèus, lo cat que s’estira, lo babi qu’audi dins l’èrba
Li mans qu’an tocat la tèrra, aigat li favas.
Es lo concert de la natura que mi breça.
Lo mieu pantais non es luenh, es alentorn sus aquesta tèrra plantada d’oliviers
Es sus li peadas dei ancians qu’an travalhat aquí
Pas de casteu en l’ària, pas de riquessas, de luxo.
Lo pantais es aqueu troç de ciel blu.
La riquessa es aquí cada jorn davant de ieu
Lo mieu pantais es de lo gardar en lo còr per sempre.

QUIQUÍ : Lo pantais

Avètz ja augut l’envuèia de vos envolar simplament en picant d’un pen e partir coma d’aucèus en lo blu dau ciel a costat dei nèblas ?
Era lo pantais d’Icara, ben segur, mas aquò non li a embrocat !!
Ieu, soventi-fes, denant de mi desvelhar, audi lu aucèus cantar, volestrejar alentorn dau nido e si calinhant just per dire bònjorn au soleu que si leva e en aquest mieg-sòm mi senti créisser d’alas.
Quora m’envòli, es en picant d’un pen, per evitar un dangier, anar culhir un pom ò ben balar sus d’una lòna dont tapolan d’ànedas !

Es una sensacion de ben-èstre e de libertat que si desgaja d’aquesta envolada. Mi leva en lo ciel e veï taulissas e aubres s’amendrir. L’i a jamai degun per mi veire ? non lo vòli, perqué ? non lo sabi ! Es mon segret e mon ben-èstre dau pichin matin e quora mi desvelhi es embè lo soguinhe e siáu segura que la jornada sera bòna.

Choaseta : Lo pantais, qu’es aquò ?
Des lo XIXen sécolo, lu especialitas an comencan a provar de capir lu mecanismes de formacion dei pantais, lo rotle dins la qualitat dau penec e la significacion. Es dins li annadas dau 1960 que lu cercaires si proprendan seriosament sus l’estudi dau penec, dei sieus cicles e dei pantais que survenon de nuech .
Lu pantais si fan dins la fase dau penec paradoxal, sovent just denant de si revilhar. Si son d’imatges, de sons, de fenomens psichics que lo cervèu produch, son lu messatgiers dau nòstre inconscient. Tot es permés dins lu pantais. Reflès dei nòstres conflits interiors, dei nostri angoissas, dei nòstri paurs mas finda de nostres desideris, lu pantais revelan de cauas sus si-meme, de veritats escondudi, coma una pichina votz que ajuda per prendre de decisions. Graditsò non, lu pantais son necessaris e boai per la santat. Tot lo monde ò quasi pantaia, mas s’en soven pas totjorn !
L’interpretacion dei pantais pòu permetre de l’i veire mai clar dins la sieu vida, la sieu personalitat, lu sieus conflits interns e lu sieus traumatismes. Lu pantais son dificils a interpretar, fau s’en sovenir, lu notar, semblan sovent estrambalats, fòls, sensa degun sens.
Pertant an una significacion, mas resta a la trovar.

pantais21.jpg

Rogier Gilli : Marrit pantais

Èri da mi solelhar, confortablement installat en una poltròna de jardin, lèst a mi faire un pichin penec, en aqueu principi de ‘près-dinnar, quora quauqu’un mi piquèt sus l’espatla e mi diguèt ‘m’una votz energica :
– Monsur GILLI ? Rogier GILLI ?
– Aí bèla! que li respondèri.
– Siáu Catarina la flabòta, mandada da la comuna per vi vaccinar contra la Covid. Ieu mi siáu pensat que avii gaire asperat, vist que m’èri marcat l’i a gaire, doi jorns solament. La Catarina, una frematassa d’un mètre e vuetanta embé de braç de camalo pauèt la sieu cartèla e mi diguèt :
– GILLI, aquò es niçard né ?
– Aí que li dii !
– Alora l’i siam doi, ieu de lònga de mon paire e de ma maire de la còsta plena. Vi vau faire aquò lèu, sensa dolor, sentirètz ren, que continua en lenga.
Sòrte de la sieu cartèla : serengla, agulha, un fiascon de vaccin e un botelhon de pastís mi diguent :
– Avii pus d’arcòl, alora fa pas ren, tant chocaton coma siatz es pas l’esperfum d’anís que vi generà e aprepara la serengla. Pi mi fretolha l’espatla emb’un coton banhat de pastís e mi vòu ficar l’agulha en lo braç. Mas que nani, l’agulha si plega e non ièntra dins la pèu.
– Es ren, aquò arriba !
Cambia l’agulha e torna comença, esto còup l’agulha si rompe per mitan :
– Santa Vierge d’un Bòn Dieu, que diguèt, avètz la pèu mai dura que la codena d’un ipopotame ò alora son aqueli rementas d’agulhas que venon de China. Agantèt la sieu cartèla e n’en sortèt una serenglassa emb’una agulha coma una poncha de fustier, una cauva per vaccinar lu elefants e mi diguèt :
– Siáu pagada per aquò faire, la vau faire sus lo còup en lo botèu, la vau faire ! Ieu lo volii pas, mas ela m’a agantat coma un sac. Mi trovèri a morre boquet emb’ela assetada sus la mieu esquina, que n’en perdèri lo buf. Pi un gran dolor en lo botèu de la camba seneca. Es aquí que mi siáu drevilhat emb’una crampea qui mi faía un mau dau diau.
Moralitat : Se volètz passar una bòna nuech lo sera es pus ben de regarjar a la television de documentaris sus la vida dei galinas e dei conius que de segre li informacions que nen fan virar la tèsta embé la Covid e li vaccins de toti menas.

picura1.jpg

Jouseta : Tre que lo mòt  » pantais  » fuguèt chausit coma tèma per dimarç lo 30 de Març, mi venguèt en tèsta una cançon que la mi zonzoni sovent perqué correspònde d’a fons ai mieus pensadas e que de mai la melodia m’encanta.
Lei paraulas ne’n fuguèron escrichas per un escrivan occitan, contaire, poèta, òme de radiò tanben, Enric GOUGAUD. La faguèt per la cantairitz Christine SÈVRES, la 1èra esposa de Jean FERRAT ( encara eu ! ) que ne’n compausèt la música. Son aquestei doei cantaires que l’interpretèron en duo.
Es  » La matinée se lève  » e cònta lei mieus pantais mièlhs qu’auriáu poscut o faire. Ara vivèm dins un monde de fuec, de sang, de paur, de faminas, de misèrias, d’òdi, d’inegalitats, de climat que vira, de virús que nos espinchan per nos sautar subre… brèu totas maridas causas que non podèm ignorar que, de lònga n’avèm leis imatges sota leis uelhs per mèdias interpausats. Coma pas pantaiar d’un autre monde ?
En quauquei paraulas, tot es dich de cen que mi pensi. Dins una meravilha de poesia, doei vòtz encantarèlas cantan lo monde coma devriá èstre. L’òme pantaia e sa frema l’entorna a la realitat quotidiana.
Es temps que vos liègi la revirada que ne’n ai facha en provençau mai que vau pas de l’ausir en francés.

La frema : Si lèva la matinada
Auça-ti, es lo temps.
L’òme : Espèra encara, espèra
Ai pas finit mon pantais.
La frema : Lo solèu nos inonda
Gacha-me esto blau
L’òme : Espèra encara un pauc
Que fasiáu mai lo monde
La frema : Lèva-ti donc, respira
Lo printemps que avèm
L’òme : Escafi mille avions
Una guèrra, un empèri
La frema : Fau laborar la tèrra
Tirar l’aiga dau potz
L’òme : Cambiar la vida e puei
Avalir la misèria
La frema : Agacha l’alauseta
Es ja miegjorn sonat
L’òme : Lo monde abandonat
Lo doni au poèta
La frema : Anem, ven dins la vinha
Lo soleu es adaut
Lei doei : Lo monde serà bèu ) bis
L’afirmi e lo signi )

Vaquí la cançon que pòu ajudar a gardar l’esper quora siam tròp socitós per l’avenidor. Mai ieu pantaii, pantaii… e fau si desrevelhar que l’i siam pas encara ai lendemans que cantan ! Maugrat tot, fau si bolegar e tot faire per que, au mens lei nòstreis felens posquèsson conéisser lo començament dau començament d’una briga d’un monde un pauc melhor.

Grassa, lo 28.03.2021

Marie-Do : PANTAIS

Metèri lu mieus pichins cauçons de satin, una bèla faudilha blanca, siàu una balerina e vau passar lo concors per intrar dins lu pichins garris de l’òpera. Asperi aquest moment despí d’annadas, tot lo còrs dolorós : l’esquina e la tèsta drechi, lu exercicis a la barra la gamba ben tenduda, un, doi, tres, emporruts da la mieu magistressa. Mas a l’òpera non l’i a un molon de plaças e vòli ganhar ! Siáu la mai bèla e la milhora .
Es a ieu ai la chicha de galina, non cau oblidar lo salut a l’assistança, mèfi !
Asperi la música lo mieu còr bate la chamada… M’abrivi, vòli, siáu laugiera, siáu oroa, lu pens esflòran lo sòl, soguinhi, vau èstre un pichin garri …
Asperi lo resultat, toti li questions revenon. L’ai .. Ò mi revelhi mas dont siáu ?
Èra un pantais.

Enzo : Lo pantais
Tres nuechs fa, faguèri un pantais totplen agradiu: reveire la mieu premiera calinhairitz de quora avii dotze ans, Alexandra.
Tot mi semblava tant reau: parlar embé ela, si poder cuntar cen que aviavam fach de toi aquestu ans… sabii qu’èra maridada e que avia una filha. Mi diguèt que m’avian informat mau, que èra encara celibatària e que en tot aqueu temps avia pensat en ieu… Avèm passat un pròpi bòn moment a parlar ensems a una beguda, mas pi… Si desvelhar foguèt un marrit moment, una delusion granda e per mi consolar mi faguèri “lu spaguetis a la putanesca” per lo dinnar ! Cau dire que lo trobèri finda un pauc estranh perqué normalament non mi capita jamai de pensar en ela, mas si ve que dins la mieu consciença n’ai un remembre encara viu. E aí ! Li volii ben !!

JPB : Pantais
Lo mòt pantais, es atestat en occitan despí lo sègle XIIen, derivat si-meme dau verbe pantai(s)ar. L’etimon de pantaiar es lo grec « phantasioum » qu’a per sens « aver de visions ». Lo verbe non existe en latin, aquò ven dau fach qu’es un mòt de la lenga populària manlevat a un periòde ancian que non es estat acceptat per la lenga latina classica. D’aquí tanben li fòrmas en [p-] en luec de [f-] que retrovam en lo nòrd de l’Itàlia « pantezar » (Venèsia) e en catalan « panteixar » que significa respirar embé pena.
En ancian occitan pantais a ja lu sens « enquietuda, cruci, malamanha (trouble, désordre), confusion » e meme « marrit pantais, (cachavièlha en provençau) », en vièlh francés « panteisier, pantoiser » a per sens aver l’alen cort, respirar embé pena, parier per « rester, laisser pantois » que vòu dire estaire fòra alena.
A Besièrs existon doi verbes pantaiar, faire de pantais e pantaissar, bofar ; a Tolosa existe pantegar, faire bofa (s’essouffler) ; en Aveiron pontugar e en francés « panteler », idem per lo breton « pantes » ( cort d’alen) e lo basco « pantatsj » (bofaire) e per acabar l’inglés « to pant » (bofar).
Per clavar lo mieu prepaus vos vodrii regalar lu vers de Juli Eynaudi, escrichs en vila vièlha :
« Couma Pierrot cerqui fortuna
Qu sau se la farai ?
Demandi pas d’avé la luna
Laissa-mi lou pantai ! » (grafia de l’autor).
E vautres es que l’avètz totjorn lo pantais niçard ?

eynaudi1.jpg

NOS A(N)ESCRICH :

Jean-Jacques Murat
pichina còrsica
donte grelhan lei cedrats
ambé lei clementinas
oblida pas de ben lei sucrar
siáu a pantaiar
que lei confituras
tapissant la lesca de pan
per un dejunar perfumat dau nègre
e que mi fai salivar !
pichina Choaseta …😉

Laisser un commentaire

Votre adresse e-mail ne sera pas publiée. Les champs obligatoires sont indiqués avec *