De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de setembre dau 2006. Òsca !
Sant Aiòu
Chronique du dimanche 3 septembre 2006 en lenga nòsta
Es un sant provençau ben pauc conoissut que se festeja encuei : Aiòu, que li dién en francés « Aigulphe ». Era pas d’aicí, mai fuguet nomat a l’entorn de l’an 656 abat de Lerins, per ne’n reformar la vida segon la règla de sant Beneset.
Aquela rigor novèla agradet pas a totei lei monges, que n’i aguet dos que s’escapèron per continuar un pauc defòra la vida que menavon avans. Tornèron, mai n’i a un qu’Aiòu lo vouguet plus, e qu’anet se plànher a un còmte, li fent crèire que l’avián fòrabandit perqué voliá empachar l’abat Aiòu de dispausar coma voliá dau tresaur dau covent.
Lo còmte, qu’èra un bandit, interessat per lo tresaur, venguet pilhar l’abadiá, mentre lei dos marrits monges empresonavon l’abat e sei fidèus. Les embarquèron puei sus un batèu, onte li faguèron tot plen de misèrias, coma de li crebar les uelhs e li talhar la lenga… Mai aquò les empachava pas de veire ni de parlar, ce que faguet ben renar nòstei maufatans !
Fin finala, après qu’Aiòu aguèsse apasimat d’un signe de crotz una tempèsta que s’èra levada, lei desbarquèron sus una illa onte fuguèron chaplats. Sabèm pas tròp l’annada, mai èra un 3 de setembre.
Sant Veran de Vença
Chronique du dimanche 10 septembre 2006 en lenga nòsta
Lo sant provençau dau jorn ei d’autant mens conoissut qu’ei sovent confondut amb un omonime, tant sant emai avesque coma eu : Veran de Cavalhon. Mai aqueu d’encuei èra fiu de sant Auquier, e adonc fraire de santa Túlia e de santa Consòrcia, totes pron celebrats en Provença Nauta.
Lo Veran de l’Auquier se faguet monge a Lerins, e venguet puei avesque de Vença. A l’epòca, lo rèi dei Visigòts, Euric, devastava la Provença e les avesques d’Arle, de Marselha e d’Antíbol avián dejà pagat de sa vida de li aguer demandat d’esparnhar sei vilas. Maugrat aquò Veran vouguet far parier, e se presentet davant Euric, li demandent de laissar Vença de caire. Euric s’encanhet, l’espasa a la man ; Veran lo provoquet sus lo ton : « Vai-l’i, pica, s’as pas crenta !… » Euric, enrabiat, li mandet son espasa dessús de totei sei fòrças, per de dire de lo clavelar au roure que li èra davant. L’espasa passet au-dessús de la mitra de l’avesque, e se tanquet dins lo tronc…
Euric voliá plus viure… Per pas perdre la fàcia davant son armada, faguet a Veran : « Bòn, bè, se deman aquela espasa a florit, farai ce que voudràs ! » E l’endeman, quand lo soleu se levet, una correjòla roja (un liseron se volètz) s’èra envertolhada tot de lòng de la lama de l’espasa… Euric levet lo camp, e Veran rintret a Vença.
Lo patrimòni e lei « bòrias »…
Chronique du dimanche 17 septembre 2006 en lenga nòsta
Aquesta dimenjada tòrnon lei Jornadas dau Patrimòni, ara vengudas europencas, que d’annada en annada son succès fai pas que de crèisser.
L’agachaire, eu, de mai en mai sollicitat (ren qu’encuei l’i serà present tres còps, sus de tèmas diferents) vai bensai l’i jogar sa vida, ò quasi. Figuretz-vos que s’es imaginat de donar una conferéncia a Ongla, a 11 oras, que li a mes : « Per n’acabar ambé lei bòrias ! »
Ben entendut vòu pas faire una crida per desgrunar totei nòstes cabanas e cabanons, ponchuts ò non… Voudriá simplament que li siegon tornats sei noms vertadiers, que son aqueles que venètz de legir, e que s’abandonèsse enfin aqueles colhonismes de « bòrias » ò de « bòris », que jamai les òmes que les an bastits li an dich ansin. Podètz un pauc jutjar aquí s’a paur de ren…
E pasmens, es que seriá pas lo mendre dei respiechs degut a’n aqueles qu’an sachut auborar de sei mans aquelei meravelhas, que de li rendre lo nom que li donavon lo monde que les an fachas ? E de restituir enfin, tot simplament, la veritat ?
Sant Tiers
Chronique du dimanche 24 septembre 2006 en lenga nòsta
Entre lei sants que se pòdon festejar lo 24 de setembre, n’avèm un que figura au nombre des patrons de nòste diocèsi : sant Tiers (que li dien en francés « Thyrse », entre autrei formas de son nom).
Quand èro pichòt, se citava encara dins lei litaniás d’aqueles que li demandaviam de pregar per nautres. Era celebrat un pauc de’n pertot, e en mai d’aquò a encara una glèisa que li ei dedicada a Robion (pròchi Castelana), e se pòt totjorn veire son estatua au timpan de la capèla de Nòsta-Dòna de Provença a Forcauquier.
Empacha pas que degun a jamai tròp sachut quunte sant èra aquò, d’abòrd que mai que d’un portèron aqueu nom. Se parla lo pus sovent d’un martiri des annadas 250, qu’aviá vougut explicar a un governaire roman, perfiechament pagan, ce qu’èra un crestian. Se retrobet d’abòrd ambé les uelhs crebats, puei escrachat lentament sota de pèiras gròssas. Fuguèsse estat un sant un pauc mai conoissut, tant n’aurián fach aicí lo patron dei bastissèires de cabanas e de cabanons, dei muralhas, e de totei lei varietats de clapàs, presents e a venir…