img191.jpg

De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes d’octòbre dau 2007. Òsca !

Sant Roman

Chronique du samedi 6 octobre 2007 en lenga nòsta

Es encuei la sant Roman, mai totei lei Roman (en francés « Romain », mai Roman tòrna a la mòda) fan pas sa fèsta vuei, d’abòrd que de sants Roman, lo calendier crestian ne’n còmpta mai de 20…

Mai lo Roman qu’a donat pereu un nom de familha fòrça espandit dins lo païs d’òc, e mai que mai bensai en Provença, èra un companh de sant Beneset. Coma ei lo solet sant d’aqueu nom dins la Legenda daurada, e que lo passatge des pichòts noms ai noms de familha se faguet d’aqueu temps, siam segurs que totei lei monsurs ò madama Roman d’encuei pòrton lo nom d’aqueste sant d’aquí.

Sant Beneset s’èra retirat dins una bauma quilhada qu’èra quasiment impossible de l’i escalar. Adonc es un monge nomat Roman que, d’en aut de la montanha, li fava davalar de pan amb una lònga còrda, ont una campaneta èra estacada per li anonciar son dinnar. Es en tot cas ce que ditz la version francesa de la Legenda. Lo tèxte occcitan es un pauc diferent que cònta que sant Roman, « quand èra ora de manjar, li sonava amb una esquileta que pendia en una redòrta, e quand sant Benesech la ausia (l’entendiá), eissia (sortiá) fòras e prendia la vianda que’l morgue li estendia jos amb una còrda. »

Mai dins lei doas versions, un jorn lo diable especet la campana. Dins la nòsta : « Et un dia lo diable venc aquí, e trays una peyra, e trenquet l’esquila… »

Sant Audoard e lo rubí

Chronique du samedi 13 octobre 2007 en lenga nòsta

Ai ai ai !… Lo pus celèbre sant dau jorn es un sant anglés, emai qu’èra rèi d’Anglatèrra au sègle XI… Es que vai sostenir d’amont d’aut, esto sera, l’equipa anglesa de rubí ?

Bota, es puei pas tant segur qu’aquò… « Saint Edward » èra per sa maire felen d’un duc de Normandia, e es ailà que passet son enfança. Vengut rèi se maridet per rasons politicas, mai dejà fòrça mai interessat a la religion qu’ai fremas e a la politica, visquet en celibatari e adonc aguet gis de descendéncia… Es per aquò qu’aviá promés, se ditz, son reiaume a son parent, lo duc Guilhem de Normandia. De tot biais, a la mòrt d’Audoard, Guilhem e sei Normands, coma se saup, envasiguèron l’Anglatèrra. Alora, es qu’ei lo camp francés que sostendrà anuech « Saint Edouard » ?

Aquí onte les causas se complicon, es que lo rubí, coma sabem totes, es un espòrt mai que mai occitan, e que nòstei Blus son subretot d’òmes d’òc. E les Anglés an reinat lòngtemps en Aquitània, païs de rubí se n’ia, e l’i an laissat de bòns sovenirs. Es que « saint Edward », que visquet l’i a tant de temps, vai pas considerar Occitans e Anglés coma de compatriòtas, que lo Normandista qu’èra metrà benlèu dins la mema banasta e, per pas chausir, lei menarà a l’egalitat ?

Tant vau dire que degun saup quunta dei doas equipas voudrà faire ganhar encuei lo sant dau jorn…

img191.jpg

Lo jorn dau Pom d’Amor

Chronique du samedi 20 octobre 2007 en lenga nòsta

Encuei, siam l’octidí 28 de Vendemiaire de l’an 216 de la Republica, que son calendier l’i fai onor au Pom d’Amor. A l’epòca un tal onor aviá ren d’evident. En 1839 encara, lo Manosquin Avril, dins son « Dictionnaire provençal-français », explica que « On croit avec fondement que l’usage trop fréquent de ce fruit est nuisible, qu’il attaque le genre nerveux et produit d’autres maladies. »

E ei verai que, lòngtemps, lo monde se mesfisèron d’aqueu fruch, lòngtemps pichonet, parent de la trufa e dau tabat, que lo vesián gaire bòn qu’a cochar per son odor lei formigas ò lei moissaus. Les Espanhòus, que l’avián aduch d’America, avián fach de la paraula aztèca « tomatl » son « tomate ». Lo faguèron conóisser ai Napolitans, que li veguèron de poms d’aur (« pomodori »), e d’aquí venguet en Provença, onte fuguet d’intrada lo « pom d’amor » (poma d’amor en Provença bassa).

Curiosament, les autres païs d’òc gardèron « la tomata » ò « lo tomati », e les Tolosans li diguèron « d’estomaguet »… Ce que faguet crèire a Mistral que lo mot « tomata » veniá pereu d’estomac…

E son les Provençaus que lo menèron en França, coma o ditz en 1803 Brillat-Savarin : « C’est à l’inondation des gens du Midi que la Révolution a conduits dans la capitale, où presque tous ont fait fortune, qu’on doit de l’y avoir acclimaté. »…

Lo jorn de l’auca

Chronique du samedi 27 octobre 2007 en lenga nòsta

Aqueste quintidí 5 de Brumaire de son an 216, la Republica nos convida a festejar l’auca.

Parlarem pas aicí de son fètge, subretot quand ei gras, ni de ses cuèissas confidas, nimai de son còu farcit, mai de la plaça que tèn aquela brava bestiassa dins la cultura d’òc.

Comença per un juec de pichòts, qu’autre temps totei lei dròlles practicavon. Se metián a la fila, cadun pausent sei mans sus les espatlas d’aqueu que li èra davans e, a un sinhau donat, totes avançavon lo meme pè, puei l’autre, en se balancent per imitar lo marchar de l’auca, en cantent : « Patin, patan, les auquetas se’n van, patin, patan, les auquetas… » E aquò durava tant que lo rire fava pas se desfaire lo juec, ò qu’un enfant l’entramblava pas d’aguer marchat a còntra-pè. Es un juec que les pichòts fan plus d’esperelei, mai se lo li fètz faire, veiretz que l’auràn lèu comprés, e que s’estraçaràn ben mai aquí totes ensems que davant sa « game-boy »…

Lo « juec de l’auca », que se jòga ambé de dats e de casas dispausadas en cacalaus es eu encara conoissut, e se fai pas tant rire, pòt encar far passar de moments a d’unes enfants. E n’i a tot plen de varietats, emai una provençala onte l’auca ei remplaçada per un esquiròu ; aprend ais enfants lo monde boscatier en lenga nòsta, e pereu a l’aparar. Mai l’esquiròu eu dona pas de fètge gras…

Laisser un commentaire

Votre adresse e-mail ne sera pas publiée. Les champs obligatoires sont indiqués avec *