De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins “La Provence – Edicion deis Aups”. Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de març dau 2006. Òsca !
Sant Virgili
Chronique du dimanche 5 mars 2006 en lenga nòsta
Lo sant provençau dau jorn ei sant Virgili, avesque d’Arle au sègle VI. Fuguet d’abòrd monge a Lerins. Vengut abat, un de sei grands socits èra que sei monges faguèsson ren de mau pendent la nuech… Per aquò, amb un companh, fasián de viradas d’inspeccion. Mai una nuech son eles que veguèron lo diable e, de tant qu’èra laid, lo companhon dau sant ne’n tombet subran malaut. Fauguet que, l’inspeccion fenida, nòste sant li vengue pregar dessús per lo garir de sa marrida fèbre.
Vengut avesque d’Arle en 588, tornet far bastir sa catedrala (encuei Sant-Trefume). Mai lo diable, per l’empachar, pesava un jorn sus les colonas de pèira maubre que volián recuperar per aquò far. Virgili preguet, les colonas retrobèron son pes normau, e les posquèron portar.
Es eu que, per òrdre dau papa, s’ocupet de preparar l’evangelisacion de l’Anglatèrra, en comencent per crompar de joves esclaus anglés entre 17 e 18 ans, probablament per servir d’interprètas ais 30 monges que mandet puei ailà.
Moriguet en 610, e sa legenda ditz que, coma lo menavon au cementèri, lo cortègi rescontret aqueu d’una joina mòrta qu’arribava de Camarga. Sei gents aguèron alòr l’idèia de pausar un moment la caissa de sa filha sus aquela dau sant, e de pregar en cantent lo Kyrie. Au seten, la filha durbet les uelhs, se levet, e tornet a son ostau.
Sant Gregòri
Chronique du dimanche 12 mars 2006 en lenga nòsta
Mòrt lo 12 de març de l’an 604, sant Gregòri, sovent apelat « lo Grand », fuguet un des papas les pus celèbres. Sa generositat èra renomada, coma o mòstra aqueu miracle que nos cònta au sègle XIV la « Legenda daurada » occitana :
« Endevenc se un dia (arribet un jorn) que e’l mostier (dins lo convent) ont el èra abat, ni morgue non i servia, l’àngil aparec li en guisa de pelegrin e demandet li misericòrdia plorant ; e dis que sant Gregòri li fes donar 6 deniers d’argent. E quand se’n fon anats, aquel dia meseis tornet al mostier e dis que raubat l’avia òm, e sant Gregòri fes li donar autres 6 deniers d’argent ; e quand venc al terç dia, tornet e demandet almòrna amb grands lagremas. Aissin que sant Gregòri dis a son baile que se avia ren, que’l des almòrna ; e’l baile dis li que ren non avia, mais l’escudèla d’argent amb laqual la maire de sant Gregòri mandava tot dia amb de cosina. E comandet que òm la li donès, aissin que’l paure, çò es a saber l’àngil, la pres amb gran gaug et anet se’n amb ela alègres. E après el revelet a sant Gregòri que el èra àngil de Dieu. »
Encar mai que la generositat, ce qu’impressiona dins aquela istòria, ei la paciéncia de Gregòri. Mai bota, a l’epòca onte lei mendicants èron de còps que i a d’angis mascarats, aquela vertut aviá son importància…
La Sant-Jousè
Chronique du dimanche 19 mars 2006 en lenga nòsta
La Sant-Jousè èra autre temps una fèsta pron importanta. En Provença sant Jousè èra lo patron de totei lei mestieraus de la fusta : fustiers (menuisiers), carpentiers, rodiers (charrons), caissiers – fabricants de caissas – e pereu sovent maçons e gipiers (plâtriers).
Aicí, coma a Entrevaus, èra encara pus generalament lo patron des artisans e des obriers, e fòrça capèlas li èron dedicadas, onte lei gents anavon en romavagi lo 19 de març : a La Fraissiniá (Belafaire), ais Clarions (Meolans), au Champ (Vau de Chavanha), a Sant-Estève, a Pueimichèu, e ben entendut a La Perussa (Toard), la pus celèbra.
Aquelei romavagis, lo jorn ont en principi les irondèlas tornavon a son nis, èron l’ocasion de manjar sus l’èrba a l’arribada dau printemps, e aquelei gostars èron passats en provèrbi, que se parlava de « la gosteta de Sant-Jousè : la ribòta d’un sòu amb un uou ».
Es pas segur qu’aquest an lo temps nos permetèsse encuei de far ribòta dins les champs, mai au mens podrem totjorn faire l’autra granda ocupacion tradicionala de nòstes avis aqueu jorn d’aquí : samenar lei melons, d’abòrd que « Cu vòu un bòn melonier, que lo fague a Sant-Jousè ».
E aqueles que trabalhon ni bòsc ni fusta, qu’an gis de meloniera e que restaràn manjar a son ostau, degun les empacharà de meditar sus aqueu Contrat qu’aviá fisat lo Bòn Dieu a sant Jousè : un Promier Emplec de paire…
Lo Jorn dei Bledas
Chronique du dimanche 26 mars 2006 en lenga nòsta
Au calendier republican , siam encuei lo 6 de Germinau, e aqueu jorn es consacrat a la celebracion de la bleda. Aqueu lieume qu’en francés pareis que li dién la « bette », mai que ieu aicí li ai jamai entendut dire aurre que « blette ».
Ma grand ne’n metiá totjorn de còstas ambé l’alhòli, gardent lo verd per una trocha (omeleta) ò un tian, que fava coma aqueu d’espinarcs. De còps que i a son les còstas que metiá en tian, amb una bechamèla. Pus tard ai conoissut la « torta de blea » niçarda, dessèrt que se fai ambé lo verd, de passarilhas (rasims secats) e de pinhons.
Curiosament, les expressions que parlon de bleda la meton gaire en valor. Se ditz de bleda a quauqu’un de moligàs, ce que se pòt encara comprendre. « Cagar de bledas », per tremolar de la paur, se pòt pereu explicar : se ditz ben vèrd de paur, cagar de paur, alora cagar vèrd, bota… Mai dire « aquò vòu pas una bleda » per significar qu’una causa vau ren de ren me sembla gaire justificat. D’autant qu’a nòsta epòca, se pòt pas dire que lei bledas lei donèsson e a d’unei moment, ren que de ne’n veire lo prètz, quasi ne’n cagariatz dejà…