De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins « La Provence – Edicion deis Aups ». Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes d’abriu dau 2007. Òsca !
Lo Francés
Chronique du samedi 7 avril 2007 en lenga nòsta
Per un còp, es pas de la lenga nòsta que vos vau parlar, mai dau francés. Sabètz qu’un de nòstes candidats a la presidenciala nos promete, se passa, d’oblitjar lei familhas que vòlon venir restar en França a sacher promier lo francés. Ieu per ieu, pòdrai jamai oblidar que, s’aquela lèi aviá existit a temps passat, seriáu pas’quí a vos escriure. Que, de mes quatre grands, n’i a pas un que lo francés èra sa lenga mairala…
Dau costat de ma maire, mon grand Ròcha èra naissut a Forcauquier en 1889, a una epòca e dins un mitan onte la lenga d’òc èra la sola emplegada. Aviá maridat ma grand, filha Janetti, de 89 pereu, naissuda en mai de gents totei dos venguts, cochats per la misèria, de la region de Modena, e que s’èron integrats en passent de l’italian a l’occitan…
Dau costat de mon paire, es encar pièger : lei Royer, Lorrens de la Mosèla francica, parlavon lo « platt » de natura, e en mai d’aquò avián conoissut que l’escòla alemanda… (E mon paire encara, qu’èra de 1915, èra naissut Alemand…) Quand l’Alsaça-Lorrena fuguet tornarmai francesa en 1919, aguèsson fach passar a sa populacion l’examen de francés previst per lo candidat que disiáu, quant n’i auriá agut per lo capitar ? Adonc son de molonadas, francesas de còr mai pas gis de lenga, qu’aurián expulsat de l’autre costat dau Ren…
Lo Jorn dau Pijon
Chronique du samedi 14 avril 2007 en lenga nòsta
D’abòrd que, despuei quauques temps, se parla fòrça dins l’espaci public dei valors republicanas tradicionalas, seriá bensai lo moment de tornar un pauc au calendier que, au temps onte la Marselhesa èra una cançon novèla, la Republica aviá mes en plaça. E que, se le voliam seguir, nos metriá encuei au 25 de Germinal, jorn consacrat au Pijon.
Qu’aqueu jorn siegue ben plaçat dins l’annada, aquò fai gis de dobte : aquesta setmana, en anent ramassar d’ensaladas champanèlas, just avans que montèsson, ai entendut cantar per lo promier còp lo favard : lo pijon sauvatgi. E ai poscut verificar, una fes de mai, que prononciava ben les paraulas qu’entende dins son cant nòsta tradicion populara : « Justícia, monsur… Justícia, monsur… Just !… »
Paraulas de circonstàncias ? Que la fèsta dau Pijon tombèsse en plen dins lo periòde electorau que vivèm, de tot segur qu’es un còp d’asard… D’autant que prendre quauqu’un per un pijon es pas una expression occitana. Mai n’avèm pasmens una que n’es pas talament luencha : de quauqu’un qu’es un pauc tòti, l’òm ne’n ditz que li fan « crèire que les pijons teton »… E que de bèles paraulas que cercon d’engarçar lo monde, li diam de « tetar-doç ». Mai faudriá vertadierament aguer l’esperit ben mau plaçat per faire un rapòrt entre lei dos… Just !…
Totei fadòlis…
Chronique du samedi 21 avril 2007 en lenga nòsta
Sabo pas vos, mai ieu ai agut una brava estomagada la setmana passada, en descurbent dins nòste jornau que nautrei, les Aupencs, eriam de fòus, ò quasi, a 45 %… E quand ai legit l’article, e que me siáu avisat que dins l’enquista que n’arribava a aquesta conclusion, avián laissat de caire lo monde que vivián en institucions, les pensionaris des ostaus de retirada, les ospitalisats, les empresonats e lei SDF, me siáu dich que, de tot segur, eriam ben mai qu’aquò : 50 ò 60 % per lo mens…
Dins un promier temps me siáu demandat s’èro dau nombre, e me siáu rapelat d’un provèrbi que citava sovent lo paure Pèire Martèu : « I a que doas menas de gents sus tèrra : aqueles que sabon que son fòus, e aqueles que o sabon pas… » Aquò m’a rassegurat : èro ben dau nombre, e adonc podiáu èsser fièr d’èstre un Bas-Aupenc de la bòna, ben representatiu de son païs.
Ai puei pensat a mandar un messatge urgent a nòste Centre Despartamentau dau Torisme. Sabètz que, fai quauques ans, nòstei vesins dau 05 s’èron trobat una devisa toristica per son despartament : « Les Alpes vraies. » Se metiam nautrei « Les Alpes folles », de tot segur qu’auriam un monde fòu dins nòstes Aups de Provença Nauta. E un monde fòu, es qu’es pas tot bèu just aquò que reclamon totes aqueles que vivon aicí, mai ò mens, dau torisme ?
Un tèst vertadierament MINI…
Chronique du samedi 28 avril 2007 en lenga nòsta
Vos parlavo lo còp passat d’aquela enquista que carculava que, dins nòste despartament, eriam per lo mens 45 % de fadats… En galegent, d’abòrd que, dau simple ponch de vista de l’estatistica, es pas possible qu’una populacion de 150 000 personas siegue dins una tala proporcion malauta dei cervèlas…
Despuei ai regardat l’afaire d’un pauc pus pròchi. Aqueles chifras fòlas representon en realitat una extrapolacion, facha en partent d’un sondagi portent sus 915 personas, realisat sus doas setmanas per 25 estudiants de l’Institut dei suenhs infiermiers. Aquò relativisa dejà ben les causas : avèm pas aquí l’òbra de psicològues, encar mens de psiquiatres, mai un simple travalh d’estudiants en infiermariá.
Per n’arribar a ses conclusions, an utilisat un tèst que li dién lo MINI (Mini International Neuropsychiatric Interview). Coma aviáu jamai entendut parlar d’aquel obragi, siáu anat veire sus lo Net de qu’èra aquela bèstia. E vos pòdo dire que lo pòrta ben son nom de MINI-tèst : se compausa en tot e per tot de 9 questions… e ei just un mejan « d’autò-evaluacion de la depression ». Amb aquò pas mai. E precisa ben que « representa pas gis un mejan de diagnostic, que fau mai que d’una sesilha a un psiquiatre per establir ambé certitud lo diagnostic de la depression ».
Basta : lo còp que vèn, vos ne’n dirai mai…