De diménegue, vos prepauam de retrovar li cronicas anciani de l’Agachaire e, per aüra, aqueli publicadi tra lo 2005 e lo 2008 dins “La Provence – Edicion deis Aups”. Vequí aquesta setmana una compilacion dei cronicas que pareissèron au mes de mai dau 2005. Òsca !
S’es passat un promier de mai
Chronique du dimanche 1er mai 2005 en lenga nòsta
Eriam a Forcauquier, lo promier jorn dau mes de mai de l’an de l’Incarnacion de Nòste-Sénher 1207. Lo còmte Guilhem II confirmava a Rostanh, abat de Lura, la donacion qu’aviá facha de pichòt a l’abat de Boscodon dau luec de Lura, per de dire de l’i bastir una glèisa en l’onor de Jèsus e de la Santa Viergi.
O fai a la demanda de l’abat, per se faire perdonar ses pecats, que sabèm qu’aquò deviá èstre un gròs travalh… Confirma pereu la donacion d’una ostau ò granja (« domum seu grangiam ») dins la vau de Sant-Ponç. Ce que nos mòstra qu’a l’epòca dins nòsta region disián dejà de granja a un ostau, qu’èra de tot segur una campanha. Li confirma encara lo celier qu’ei dins la vau de Sant-Estève (e l’i es encara). E mai un molin de bastir onte voudrà dins la vau de Montlaur. Molin d’aiga que se despacheron d’edificar en riba de Lauzon, onte sei roïnas se veson totjorn.
Aquela carta nos dona pereu les termes dau terraire de l’abadiá, mai son malaisits de retrobar. Anava dau forn de Miramàs jusque delai de Comba Lautiera. Sembla pasmens qu’aqueste « forn » siegue l’aven de Miravalh, qu’es a pauc près un quilomètre e mieg en avau de Nòsta-Dòna de Lura, e que faugue cercar Comba Lautiera dau costat d’aquela de Chavalet. Coma que siegue lei monges de Lura èron au large. Meme se se l’i fagueron jamai tròp gras…
L’Aparicion de sant Michèu
Chronique du dimanche 8 mai 2005 en lenga nòsta
Aquela fèsta celebrada lo 8 de mai es encuei pron oblidada, e mai de la Glèisa, mai èra per nòstes avis una data importanta. Fau dire qu’avián toquent sant Michèu un molon de legendas, plus gaire conoissudas ara nimai, mai que ne’n podèm encar veire de representacions sus nòstei monuments, onte ben entendut lei sabèm plus legir.
La promiera dei grandes aparicions de sant Michèu, que servet pereu de modèle per les autrei, se passet pareis dins les annadas 390. Un jorn au mont Gargan, dins la region napolitana, de pastres gardavon un gròs aver de buous e de fedas. Un taur se n’escapet, que comencet d’escalar vèrs la cima de la montanha. Lo proprietari li partet a l’après, et lo retrobet davant l’intrada d’una bauma d’onte sortiá una fònt. Encanhat còntra sa bèstia, prenguet son arc, e li tiret una sageta. Mai aquela se desviret, et li revenguet dessús… Tres jorns après, que tot lo monde passet en preguièras a la demanda de l’avesque de l’endrech, sant Michèu li apareisset e li diguet qu’es eu que gardava aquela cròta.
Vaquí l’istòria tala coma nos la cònta la Legenda Daurada. Mai n’i aguet de tot segur una varianta provençala onte l’òme, luega de tirar una flècha, assaget de terrassar lo taur. O benlèu qu’ei lo « taur rescost per layros » que ne’n parla la version qu’avèm, onte sant Michèu fai puei raiar d’aiga d’una ròca. En tot cas, es coma aquò qu’interpreto la preséncia, sus la celebrissima fònt de Sant-Michèu forcauqueirenca, d’un òme que lucha amb un taur. E me sembla evident pereu qu’aquela legenda, ei la clau dau rapòrt entre una fònt e sant Michèu, e la rason de sa dedicaça a l’arcangi.
Lei domaisèlas de Provença
Chronique du dimanche 15 mai 2005 en lenga nòsta
Vèno de comprar lo roman de Patric de Carolis e n’ai legit quauques paginas. Coma siáu un afogat de son emission « Des racines et des ailes », l’autor aviá d’intrada tota ma simpatia. Pasmens, s’ei dejà talament escrich de colhonadas sus aqueles paures « Quatre Rèinas » que, amb aquò, me mesfisavo quand mème un pauc. E aviáu ben rason, que, sabètz, li vai fòrt lo tipe !
Tre les promierei linhas siam, a l’estiu de 1231, dins les champs de lavanda dau plan de Mana (sonat aicí « plaine de la Laye »). Bòn. L’autor saup pas que la cultura de la lavanda data dau sègle XX, e qu’avans lei gents s’acontentavon de ramassar la planta sauvatja. Mai bota, fai jamai qu’un anacronisme de 700 ans…
Aqueles champs de lavanda en flor (l’autor parla de « carrés de lavande mauve »), lo còmte Raimon Berenguier li galaupa dedins en partent caçar a Carluec. Mai devinaretz jamai ce que fan entre temps sa frema, Beatritz de Savòia, e sei doas filhas pus grandas ? (Laisso de costat lo fach, pasmens conoissut des istorians, que jamai una d’aquelei filhas metet pas lo pè en Forcauqueirés). E bè se promènon sota lei meles e les castanhiers (si, si !) dau Bòsc d’Asson (aicí « la forêt d’Asson ») e aquò en ramassent de flors de mai (« des narcisses »)…
Deu èstre una varietat pron tardièra per venir au temps que lei lavandas florisson ! Mai es pas lo tot : en fent sei boquets, espinchon lei joines païsans que, en riba de Laia, ramasson de « baies rouges », que sauprem puei que son d’amoras (« mûres ») e d’aires (« myrtilles »)… Maduras, ben entendut, en meme temps que florisson lei flors de mai, emai lei lavandas !…
Basta. S’arribo a anar pus luenh, vos ne’n tornarai benlèu parlar. Mai per ara me diso que, urosament que lo ridicul a jamai tuat degun, autrament seriam lèu privats d’una dei rares emissions de telé que se pòdon encar regardar…
Sant Bevons
Chronique du dimanche 22 mai 2005 en lenga nòsta
Es encuei que se festeja sant Bevons, patron de Noièrs dins la vau de Jabron. Aquò correspònde a l’anniversari de sa mòrt, arribada lo 22 de mai de 986 en Itàlia, a Voghera, onte s’èra arrestat en tornent d’un viatgi a Roma. Voghera ont es encara celebrat, e fòrça mai conoissut qu’aicí dins son païs.
Segon sa Vida, dau sègle XI, èra naissut a Bevons dins una richa e nòbla familha. D’abòrd renomat per sa generositat, o fuguet encar mai quand, a partir dei fortificacions qu’aviá establidas sus lo rocàs de Pèira-Impia, cochet lei Sarrasins qu’ocupavon la region.
N’avèm, dins la lenga de l’ubac de Lura, un « Chantadís de Sant Bevons », censat representar la reedicion d’un cantic de 1674. Vendut « un uou de jalina », aquò « au profiech dau luminari dau sant », es en realitat una creacion d’Eugèni Plauchud, mai es estada vertadierament compausada ailà, a la Grand-Bastiá, un còp que li passava quauquei jorns vèrs son amic Sant-Marcèu Eysseric. Ne’n vaquí lo promier coblet :
D’un brave chivalier,
Enfant dau naut Noièrs ;
Gardètz-ne’n la memòria
E benissèi son nom,
Gènts de Lura,
Gènts de Lura,
E benissèi son nom,
Qu’es aqueu de Sant-Bevons. »
Sant Maissemin
Chronique du dimanche 29 mai 2005 en lenga nòsta
Sant Maximin, ò Maissemin, qu’encuei se festeja, es conoissut segon nòstes tradicions – e una literatura fòrça anciana – per èstre un des evangelisators de Provença, ont arribet en barca ambé lei Santei Marias.
Nos o ditz un tèxte medievau d’òc, la « Legenda daurada », que se ne’n pòt ara legir una edicion critica alemanda de 1995 sus un siti internet italian… Vaquí ne’n adonc quauques tròç, rapugats tot bèu just, toquent la vida de Sant Maissemin :
« E’l temps de la Ascension de Jèsu Crist, XIIII ans après la passion (…) èra amb los discípols sanh Maximin, que èra un dels LXXII discípols, al qual comandet sanh Peyre sancta Maria Magdalena. En aquel escampament dels discípols, sanh Maximin, e sancta Maria Magdalena, e sancta Marta, e Na Marcela lor sirventa, e sanch Sadornin – que nasquet òrb, mas Jèsu Crist lo alumenet – totz ensemps amb ganren (grand ren, = fòrça, tot plen) d’autres, e per paor vengron se’n a Marselha (…) »
Un còp convertits lei Marselhés, Maissemin se’n vai as Ais :
« E quant foron en la viela, els feyron tant amb miracles et amb autras causas que feyron tot lo pòble convertir, e feyron eligir sanh Maximin en evesque. »