Vaquí la cronica setmanièra de l’Agachaire d’aquest dissabta dins « La Provence », edicion deis Aups.
Per informacion, aquesta cronica comencèt, li a mai de dètz ans, lo 8 de junh de 1997. Òsca !
Chronique pour ce samedi 29 août 2009 en lenga nòsta
Jorn de Fenolh
Per l’Agachaire
Au calendier revolucionari, siam lo Duodí 15 de Fructidòr, jorn consacrat au fenolh. N’ai agut parlat, mai o podriáu far encar d’annadas sensa repepiar, de tant qu’avèm de crèires e de tradicions toquent aquela planta.
Sabèm que, a la seguida dei Romans, avèm lòngtemps pensat qu’èra bòna per la vista. Mai sa racina s’utilisava pereu per lo mau de rens, que fava diuretic en meme temps. Un libre de recèptas dau sègle XV o disiá : « La raïç ben cuèita en aiga ò en vin e d’aquel vin sovent begut, tòl dolor de ronhons e fa ben orinar. »
Levava encar lo mau dau costat : « Item, lo fenolh picat e begut amb vin caut es bon a dolor de costat », emai aqueu de l’estomac, subretot quand aviatz lo raca-bòmit : « A mal quand òm non pòt retenir la vianda a l’estomac, prenetz lo suc del fenolh las doas parts e la terça de mel, cosetz fòrt entrò que sia ben espés, bevetz-ne lo ser après manjar e’l matin en dejun, e guerrà ». En Provença, totjorn au sègle XV, ne’n mastegaviam de granas après lei repàs, per de dire de ben digerir.
Au sègle XVIII, l’emplec per les uelhs s’èra sofisticat. En 1715 lo Manosquin Garidel ne’n mastegava lei granas, e ne’n bofava puei l’alen dins les uelhs dei malauts ò, encar mielhs, la fasiá caufar dins l’aiga, e l’uelh ne’n recebiá la vapor a travèrs d’un embut desvirat…