La Val Maira es una dei valadas occitani d’Itàlia que comença au levant per Vilar (Villar San Constanzo) país dei chichos (mena de « domaisèlas coifadi » un pauc coma ai Mèas 04) e s’acaba 50 quilomètres mai luenh au ponent per lo massiu dau Chambeiron (Chambeyron) a mai de 3 000 mètres.
Es lo riu Maira que percorre la valada que li a donat lo nom.
Vilar : lo país dei chichos
Vilar : lo país dei chichos
Ancuei lo 21 d’avost dau 2009 anam visitar lo Vilatge d’Èlva.
Per l’i anar : Despi Coni (Cuneo), pilhatz la direccion de Draonier (Dronero) e remontatz la valada per lo camin SP 422 fins a Estròp (Stroppo), 2 quilomètres passat lo vilatge pilheretz a man drecha la Comba d’Èlva que l’i mena. Aquest camin es estrech e pua per 9 quilomètres. Es estat talhat en la ròca viva, parier per li dotze galerias cavadi en la pèira. Una òbra de gigant qu’a durat dau 1883 fins au 1956. Aqueu que l’i passa pòu pas èstre indiferent, la vista es a vos levar l’alen fins a l’arribada au Serre, lo vilar central d’Èlva.
Lo massiu dau Vísol (Viso) : « Aqueli montanhas que tant auti son… »
Lo massiu dau Vísol (Viso) : « Aqueli montanhas que tant auti son… »
Un pauc d’istòria : La legenda dau país ditz que son estats quatre fugitius, probable de legionaris romans que fondèron Èlva. Cen qu’es segur es que si trovèt en lo vilatge una pèira tombala romana dau sécolo II après J.C, es lo premier testimòni segur de presença umana. Aquesta pèira si pòu veire sus la façada de la glèia dont es estada murada.
Èlva comptava encara en lo 1911 a pauc près 1300 estatjants e còmpta ancuei 106 residents a l’annada partits en lu divèrs vilars que lo compauan. Li trasformacions economiqui e sociali dau sécolo XX ne’n son li causas principali.
Se Èlva s’atròva au mitan d’una natura mai que bèla, dins lo vilatge l’i podretz admirar un dei joièus de la region Pimont, la sieu glèia dedicada a Santa Maria Vièrge de l’Assompcion que siguèt bastida au principi dau sécolo XV e lu afrescs atribuïts a Hans Clemer, pintor flamenc, sonat lo « Mèstre d’ Èlva », que laissèt de testimònis de la sieu pintura principalament en lo Marquesat de Saluces e en Provença.
Afrescas dau « Mèstre d’Èlva »
Afrescas dau « Mèstre d’Èlva »
Scèna de la Crucifixion
Scèna de la Crucifixion
Detalh de la Crucifixion
Detalh de la Crucifixion
Èlva assosta tanben lo « Musèu dei pels » dubèrt en lo 2006 per conservar li aisinas e documents divèrs ligats au mestier singular de « pelassier » es a dire dau monde reculhidors de berris (chivús). Aquest mesteiranat si desfolopèt a comptar de la mitan dau sécolo XIX. Lu berris copats en Itàlia e meme aquelu de mai luenh èran mandats a Èlva per l’i èstre travalhats : lavats, penchenats, destriats per longuessa e color… Li parrucas recercadi èran pi comercializadi en l’Euròpa tota.
Lo « Musèu dei pels » a Èlva
Lo « Musèu dei pels » a Èlva
Nuto REVELLI, dins lo sieu libre « Il mondo dei vinti » dona la paraula a Maddalena ANDREIS, paisana naissuda a Marmora (Tolosano) en lo 1910. Aquesta frema l’i exprime que lo fach de vendre lu sieus berris èra coma de denonciar au monde la pròpria misèria :
« …Eh, se ne facevano delle economie ! Quando avevo sei anni ho venduto per la prima volta i capelli, avevo una caviata che scendeva fino ai piedi, mia madre ha rimediato settanta lire e con quei soldi ci ha vestiti tutti. A undici anni ho di nuovo venduto i capelli, quanto ho pianto, me li hanno tagliati proprio a raso, proprio a zero, sono andata tutto l’anno a scuola con la beretta e le amiche ridevano, settantacinque lire li avevano pagati, io provavo vergogna. Erano i piu poveri che vendevano la caviata, e avere i capelli a zero era come denunciare la propria miseria. Intanto mio padre mandava i primi soldi dall’America, mia madre pagava i debiti, e comprava una vacca, e comprava qualque pezzo di terra. Prima non avevamo niente, solo una capra, ma malgrado la povertà mia madre era sempre riuscita a non farci fare la fame… »
(…E, ne’n faíavam d’economias ! Quora avíi sièis ans ai vendut per lo premier còup lu berris, avíi una capeladura que calava fins ai pens, ma maire a tocat setanta liras e emb’aquestu sòus nen a vestits toi. A onze ans, lu ai tornamai venduts lu berris, coma ai plorat, lu m’an pròpi talhats a zero, siáu anada tot l’an a l’escòla embé la bereta e li mieu amigas si riíon, setanta cinc liras lu avion pagats, ieu avíi vergonha. Èran lu mai paures que vendion la capeladura, e aver lu berris a zero èra coma denonçar la sieu misèria pròpria. En tant mon paire mandava lu premiers sòus despí l’América, ma maire pagava lu deutes, e crompava quaucu tròç de tèrra. Denant aviavam ren, basta una cabra, mas maugrat la pauretat ma maire avia sempre capitat de nen parar dau fam… »
L’i son totplen d’escorregudas a pens que si pòdon faire partent d’Èlva, coma aquela que dau Còl Bicocca, au sobran d’Èlva (2285m) vos fa arribar au Laus dei Camoscere (2644m). Una passejada de tres oras de temps, que si pòu faire de julhet a setembre emb’una vista sus lo Mont Vísol, lo Pelvo d’Èlva e lo Bric Camoscera.
Per tornar d’Èlva e anar en la valada, se volètz pas plus pilhar la rota de la Comba, jutjada un chicòl tròup perilhoa, porrètz passar per lo còl de la Cavalina, sus la rota de l’ancian camin mulatier e que s’entorna a Estròp.
