Aquí una novèla istòria bèstia d’Enric TORNIER que firma Henri GAULADE, una maniera per eu de dire que si pilha pas au seriós e que li a ren de marrit dins lu sieus prepaus.
Bòna fora de rire…
L’assedi de Toreta en 1436
Totplen de gents si demandan, quora van pí faire d’esquí a Toreta-Levens, coma va que li si tròva un vilatge entier en roina. Li maions s’encalan en doga, e de tot costat non es que pèiras e barris encalats.
Es lo resta d’una vila florissenta que siguèt destrucha per lu Turcs en 1436. En aquesta epòca, lu toretans que venion d’èstre demobilisats après la guèrra de cent ans n’avion una fora de si batre e s’arecampèron en lo vilatge natal, si consacrant a la fabricacion de conserva de pòta (ò=wa) que, coma cadun lo saup, garisson la dança sanguina e la malautia de la lebre. Justament, lo sultan Soliman lo Rascàs, que renhava a Vilafranca, avia agantat la cipela en manjant de ponhon de figa-turca e comandèt un quilò de pòta per si soinar. Mas enganat per lo sieu metge, un òme que s’èra abrutit a beure de litiné au luec d’avalar lo remedi, se’n frustèt li gautas. Au bot de quinze jorns, li venguèt una tèsta de carneval, cen que si pòu dire pròpi un more de pòta ! Quora lo sieu sensa-atós li auguèt portat un miralh e si veguèt li gautas coma un parèu d’esclapas, venguèt fòl de ràbia, si metèt a brinhar talament fòrt que s’avalèt li gengivas.
Declarèt la guèrra a la repùblica toretana e, mobilisant la flòta barbaresca, remontèt lo Palhon fins a Levens e venguèt metre l’assedi dedavant Toreta. Lo camin siguèt un pauc lòng (g=c), vist qu’en certens luecs lo flume èra a sec. Calia metre lu batèus sus de crics, plaçar li ròdas de secors e possar li galeras sus de còdols. Fra temps, lu toretans preparavan la desfença. Comencèron per si faire de foras de faiòus-favas pí, après, s’escondion darrier lu traucs de barris per lachar lu gas. En un moment, la valada n’èra empoisonada e lu premiers Turs qu’arribèron davant la vila si metèron a tombar coma de moscas. Lu autres, mai a la sosta, si pessuguèron lo nas embé d’esplingas a linge e posquèron avançar. Lu paquets de pòta calavan dai muralhas, empastissant lu bei vestits otomans au ponch que Ali-Bey siguèt sonat Ali-Brut, un quilò de pòta li auguent tapat li doi bòrnhas e trasformat lo turban en rementa ! Armats de samblucs, cargats de faiòus roges, lu defensors faion de ravatges : un Turc…un faiòu ! Un Turc…un faiòu !
Soliman lo Rascàs ne’n bavava de cubecèus de bugadier e ne’n venia tricolòre de la bila ! Faguèt copar lu agacins a Tomé-Pacha, Amiral en cap, per lo castigar, e amolant lo sieu sabre de cinq metres embé de sudor de Senegalés, montèt a l’assaut en blastemant coma un manigòrdo. La fanfara dau 5eme Gran-de-Turc jugava : « Calant de Vilafranca » per encoratjar lu Musulmans, l’ària sentia la podra per li címias e l’odor dei faiòus, quora una manada de bas bruts, lançada d’un salèstre, venguèt picar Soliman en plen nas.
Sufocat, lo nòble Sultan s’empatanhèt en lo sieu grand sabre, si copèt l’emborígol en doi e batèt en retirada en cridant : « Scors ! Juegui plus ! ». Alora lu Toretans que avion tirafonat ai sieus aliats de Gonfaron, faguèron intervenir l’aviacion.
Una escadrilha d’aes que vòlan venguèt planar sobre lu Turcs en derota, aussant la coa e banhant l’enemic de buas fresqui e d’aurilhas de pòrcs, animau que repunha ai enfants de Maomet. La nuech calava e una nebla de peolhs, possada per lo bofet que sierve a gonflar lu vedèus a la maceleria, calèt finda ela sobre lo camp dei Turcs, que passèron la nuech a si gratar coma de baronaires. Maugrat aquò, lu Turcs non vorguèron levar banc e lo Sultan, que s’èra fach cordurar l’emborígol embé de capets, faguèt venir l’artilharia lorda, que lançava de jarras de Biòt pleni de « Bingale » crompats au Bazar de la Ròcha (o=wa) e de pels a gratar.
Lu toretans lançavan li bòchas dau grand concors annual, li cogordas nebladi e lu tomatis blegits, mas li municions venguèron vito a mancar… e una nuech sensa luna, abandonant la sieu vila, se’n anèron toi per una galeria sota tèrra e s’anèron estabilir a Duranus, lo país dei constipats ! Despí doi mes, lu Turcs n’audent plus de bosin e resseuguent plus de calós, si decidèron a donar un segont assaut.
Caminant a la Turca per non faire de bosin, arribèron sota li muralhas embé l’artilharia, la cavalaria, l’infirmaria e lo pincèu a levar li taranhas. Veguent degun, entrèron en la vila en cantant : « travajà la moquèra »… mas dintre li èra pas una ànima ! ren a raubar e ren a roiar… fòra doi ratetas e quinze babaròtas mòrti de fam, Toreta èra vueia e lu Turcs embé li braias en man.
Soliman lo Rascàs faguèt metre fuec en toti li maions, si portèt lo bofet a gonflar lu vedèus e metèt una patenta sobre li fremas emprenhi per pagar lu fres de l’expedicion.
E vequí perque, quora si va a Toreta la Florida, si tròva una vila en roina sobre d’aqueu bèu país.
Henri Gaulade
Professor a la Facultat de Makallé