Amiga, amic,
Aquest an, ai cors de lenga dau Gramon, si siam mes en tèsta d’estudiar li carrieras de Niça. Cada partecipant a prepauat un nom de carriera ò de quartier que li agradava e toi devèm alestir una pichina redaccion per n’en parlar. Contam l’origina de la carriera ò dau sieu nom, un monument que l’i si pòu veire ò un eveniment istoric que l’i s’es debanat, ò finda de sovenirs nòstres ligats au luec.
Per lo dimarç 9 de genoier, Quiquí avia causit lo quartier de Sant Augustin e vi presentam çai-sota lu escrichs que n’a inspirat. Se vi ven una idea tanben, esitatz pas de la nen mandar per l’apondre a la seguida.
Li carrieras de Niça : lo quartier Sant Augustin
La Pòrta dau ««pantais
Ancuei vi vòli parlar d’un luec dau quartier Sant Augustin, un luec un pauc magic, una pòrta duberta sus lo pantais. Aquesto luec es l’estudiò cinematografic de la Victorina.situat sus l’avenguda Enric Grinda.
L’estudiò de la Victorina es estat creat en lo 1919. A l’origina, èra una grana proprietat crompada da Victor Massena, felen dau Marechal Massena, lo meme Victor que faguèt bastir finda la Villa Massena. Es eu que donèt lo nom de Victorina en aquesta proprietat, dau nom de la sieu neça Victoria.
En lo 1919, son fiu Andrieu tornèt vendre lo domeni au productor Loís Nalpas e Sergi Sandberg, que vorguèron crear un estudiò de cinemà sus l’immense terren de 7 ectars. L’estudiò de la Victorina èra naissut. Venguèt alora un dei estudiòs cinematografics màgers de França dont fuguèron virats un molon de films e que films !
Li premieri annadas, foguèron virats totplen de films muts perqué en aqueu temps, lo cinemà parlant existía pas ! Ma lu premiers temps de la vida de l’estudiò foguèron malaisats : lu travalhs de creacion per faire un estudiò modern, lo material darrier sortit costavan car e lu directors s’endeutèron totplen e deuguèron vendre l’estudiò en lo 1923 a una societat novèla. Après un an de serradura, durbèt tornarmai en lo 1924, quora Aubert Dieudonné e Joan Renoir venguèron virar « Catarina » embé quinze decors diferents. L’activitat, sota la novèla direccion de Rex Ingram, comencèt alora a èstre intensa fins a l’aveniment dau cinemà parlant en lo 1930. En aqueu temps, la Victorina avia pas plus de concurrent sus la Còsta d’Azur. Mentre li annadas 30, l’estudiò foguèt entierament sonorisat per l’aveniment dau parlant.
Au principi de la Segonda Guèrra Mondiala, e la desrota dau1940, un fais de personalitats dau monde artistic si refugièron a Niça, alora en zòna liura, per continuar lo sieu travalh de creacion fòra de l’ocupacion alemanda : Marcèu Carné, Joan-Loís Barrault, Marc Allegret, Miquelangelo Antonioni, Jaume Becker…
Coma aquò, un molon de grands films foguèron virats a la Victorina, que lu mai famós fuguèron « Lu Visitors dau sera » en lo 1942 e « Lu Enfants dau Paradís » en lo 1944. Mas per aquesto darnier film, la fin dau tornatge foguet pròpi malaisada, perqué en lo fra-temps, Niça èra estada ela finda ocupada dai Alemands.e non èra plus en zòna liura ! Tot lo quartier de Carras participèt au tornatge coma figurants, rapresentant la fòga parisiana dau film.
Après la Liberacion, l’activitat de l’estudiò de la Victorina foguèt mai que mai intensa e totplen de caps d’òbra dau seten art l’i foguèron virats. Podèm citar : «E Dieu creèt la frema » en lo 1955 que faguèt raiar lo mite Bregida Bardot, « Lo Triportaire » embé Darry Cowl en lo 1957, « La man au colet » embé Carry Grant e Grace Kelly, futura regina dau Mónegue en lo 1954, « Mon oncle » de e embé Jaume Tati en lo 1957, « La Baia dei Angels » de Jaume Demy en lo 1963, film virat a Niça sus Niça.
Nen cau s’arrestar sus un film en particulier : « La Nuech americana » de Choas Truffaut en lo 1972 perqué aquest film cònta lo tornatge d’un film, un biais que si sòna una « mesa en abís », es a dire un tornatge dins lo tornatge e si pòdon veire coma aquò lo decòr vertadier de la Victorina, ela finda protagonista dau film !
En aquesto vintunen sècolo, l’estudiò de la Victorina a cambiat de nom per venir « l’estudiò Riviera » e a perdut lo sieu prestigi d’un temps. A sobretot servit per de publicitat,de serias efemèri ò encara de telerealitat… Mas en lo 2018, lo Cònsol de Niça Crestian Estròsi a creat lo « Comitat Victorina » encargat de pilotar d’estudis de projècts e remandar l’activitat embé de personalitats coma Miqueu Hazanavicius, David Kessler, Glaudi Lelouch, Miquèla Laroque…
E en lo 2019, aquesta prestigioa maion a festejat emb’una fantastica exposicion lo sieu centenari ! Compliments doncas e mercí en aquesta vielha dama per l’entrada en tant de pantais que n’a regalats.
Verònica MILARDI
Musèu dei Arts asiatics
Bastit sus lu plans de l’arquitècta japonés Kenzo Tange a la fin dei annadas 1990, lo musèu dei Arts asiatics consacrat au patrimoni de l’Orient Extremo, es au mitan d’un jardin agradiu alentorn d’una lòna embé de ceunhas, pelicans…
L’arquitèctura dau bastiment de màrmor blanc repausa sus doi formas fondamentali de la tradicion japonesa : lo carrat simbolo de la tèrra e lo ceucle simbòlo dau ciel. L’i son de colleccions de la civilisacion chinesa, japonesa, cambotjana e indiana.
Lo luec per la meditacion es lo pavilhon dau tè.
Un pichin pònt travessa la lòna per nen menar au salon de tè .La peça es simpla. Lu sètis e li taulas son pauats sus de tatamís tradicionaus.
Sus li estatgieras l’i son d’objècts que fan mestier per la celebracion de la ceremonia dau tè.
Aqueu rit es ligat a la meditacion bodista. La ceremonia pòu durar mantuni oras e repaua sus quatre principis : l’armonia, lo respèct, la puretat e la serenitat.
Françon DALBERA
Recòrdi de Sant Augustin
Quora èri pichina, ma maigrana mi menava sovent da la sieu sòrre que abitava una vielha maion, avenguda de Sant Augustin.
Una expedicion ! L’anar e lo retorn ‘mé lo bus (bessai un trolèi bus ?) duravan longtemps. Partiavam dau centre de Niça, anavam ‘squasi fins au Var, en campagna.
La vielha maion era environada d’un terren plan que anava fins au novèu areopòrt.
L’i avia totplen de flors, aubres, frucha e finda galinas e conius.
Es aquí qu’audèri parlar niçard, que conoissèri la campanha, ieu que vivíi en vila, au terço plan.
Ancuei, podèm pas pus imaginar qu’en plaça d’aquestu immenses immòbles l’i èran galinas conius, fruchas…
Miquèla COGNET
Sus lo camin de l’escòla
En li annadas 50, estaiavam à l’usina d’aiga, au tròn de l’er dau canton de Sant Augustin/l’Arenàs.
Per nautres lo camin de l’escòla era un juec, coma una aventura dau cada jorn !
Per l’i anar,s’en anavam de l’usina per un camin bornat de bòrnas blanqui emb’un capèu roge, en riba de cressonieras, pi un prat a perta de vista fins a una ferma, e de l’autre costat lo beal de l’usina que s’en anava fins a la mar. Sobre l’i avia lo camin de ferre per lo tren.
Soventi fes, sobretot quora faia bèu temps, s’en anavam en sautant de bòrna en bòrna, la jornada debutava per un juec !!!
Pi passejavam sota lo pònt dau camin de ferre per si retrovar sus lo camin de Marsilha (RN7) plantat de lòng de grands platanas qu’aüra son estat arrancats per de pendons de forca que n’an ren da faire de la natura !!! Platanas de la mieu joinessa qu’ai totjorn en memòria !!
Mas en camin, pauc a cha pauc, lu enfants sortian dau sieu e venian embé d’autres nen rajónher :
En premier, dont si tròvan aüra d’osteriassas, passavam denant un « bidonvila ». D’òmes venguts d’Africa dau Nòrd per travalhar en França vivian ensems e nen semblavan, ai nòstres uelhs de mainaus, bruts e bessai marrits : alora en caminant vito vito faiavam de regaunhadas perqué non nen pilhèsson !!! Evidentament èra una paur nòstra dau desconoissut, mas jamai n’an importunat. Aquesti gents avian d’autres crucis coma de trovar de travalh !!
Pi l’ostaria dau « Cadichon »(es pas un escais-nom!!!) : una beguda escura que nen semblava pas tròup neta mas èran de personas gentili e nen conoissian ben, nen donavan quauqui fes de limonada. Dau resta, madamoisela Cadichon èra magistressa e n’a ben adjudats per lu estudis.
Darrier, l’i avia un campament de gents que faían de flors, lu Lambert. Es aquí qu’arribavan lu premiers escolans que nen rajonhavan. Doi filhas e doi mascles : eravam plus soleti !
Après, l’i èra Alan qu’estaía en cò de son barba e sa tanta, que lu sieu gents èran mòrts en un accident d’avion.
Après arribavam à l’Arenàs e costejavam una caiòla dont caracolavan de cavaus, un « haràs » d’un autre atge. Aquí, Nicòla e sa sòrre nen rajonhian e d’autres encara ma non mi remembri plus dei noms !
Anavam toi au meme endrech, l’escòla.
Arribats aquí dont s’atròva aüra la debuta de la via rapida, debutavan lu comercis :
lo macelier, sa frema avia de berris negres emb’una mecha blanca sus lo frònt, la merceria, pi un bòn odor de pan que venia vos catigolar lo nas:la panetaria. Nautres s’esperlecavam ‘mé de gressins tot cauds !!
Mas lo nòstre masaguin preferat èra la drogueria guingalheria, pas per lu otís de travalh mas perqué avia una desplega de bònas : tèstas de negre, rododols sucengòms….e mistraus gagnants !! Es aquí que dispareissia la nòstra moneda de la setmana !!!
Pi calavan dai maions lu darniers enfants per l’escòla.
A drecha una granda plaça (aüra lo parc Phoenix) e a costat la gleia « Nòstra Dama de Lorda », e pas luenh, lu Bianco,que vendian de liumes, la frucha e l’especiaria. Es aquí que Papà cada diluns venia crompar la manjuca per la setmana embé la lista de Mamà. Ensin, cada diluns de matin, anavam a l’escòla en veitura lo matin. Cocanha !!!
De l’autre costat l’escòla « Nice Flore » si sòna ensinda perqué es installada en una anciana fabrica de pasta que si nomava ensinda. Eravam arribats a la tòca !!
Es aquí que s’acabava lo nòstre camin de doi quilomètres que faiavam cada jorn quatre fes !!
Aviam pas besonh de faire d’espòrt !!!
Mas n’es ren restat d’aquesta època, lo mieu canton non lo conoissi plus, lu temps an cambiat : es ben ò non ???
Quiquí BAILLY
Lo Soleu de Niça
Lo soleu de Niça es la riquessa dau nòstre país.Es pròpi una tradicion, una marca de fàbrica, una tòca que, segur, fa s’envolar lo cost de la tèrra.
Ben fortunats aquelu qu’an poscut crompar un morcèu de tèrra, dins un canton tranquil.
Enfin, fortunat es una maniera de dire, perqué lo luec que mi ven en tèsta es lo cementèri de Caucada, au ponent de Niça.
Sus lo còup, segur qu’ai deguna pressa de l’i anar cercar una plaça, mas confessatz que lu gents que son sepelits aià non si planhan : ren que barra lo soleu , lu aubres e li flors, lu aucèus que pionan dapertot, la calma e minga risc que lo trambalan ò una carriera si meton au mitan d’aquest luec.
A l’ora d’ancuei que lo mendre mètre carrat de còdol si transforma en bastiment gigant; aqueu luec es un pantais per cadun.
Pertant, ieu boleguerai pas lèu per li anar picar un penec au soleu.
Crestian DESRUMEAUX
L’espitau Lenval
M’a dich Quiquí qu’èri fòra subjèct, ben tròup luenh dau quartier estudiat. Auguetz paciença : per ieu de Niça Est da sempre, tot cen qu’es en delà de la plaça Massena s’atròva au ponent.
En lo 1884, lo baron polonés Leon Wladyslaw Loewenstein de Lenval qu’a fach fortuna dins l’acieria peanta e viu a Bruxèlas, perde son fiu de 11 ans, Mieczyslaw, d’una malautia mentre la familha sejorna a la villa Fould Stirbey sus la Promenada.
Pilha la decision de dedicar 150 000 francs-aur per la creacion d’un espitau pediatric a Niça en un luec dont s’estaía denant una escòla anglesa. L’establiment ven sonat Ospici Lenval,e es inaugurat en lo 1888 ‘mé basta doi liechs. Es confidat ai sòrres de Sant Vincenç de Pau e sonha lu enfants a jaba, gaug ai subvencions de la familha Lenval e de toi lu Polonés estatjants de Niça.
Mentre la Premiera Guèrra mondiala, l’espitau acuelhe lu sordats ferits e entre li doi guèrras, doi autres bastiments son dubèrts, lo Dauprat e lo Corniglion-Molinier per lu novèus-nats, seguits dau Maurici Gilles en lo 1955.
En li annadas 70-80, la Fondacion Lenval, venguda espitau public, crea finda diversi institucions per lu enfants andicapats e una poponiera per lu orfanèus.
A comptar dau 1989 pi, comença la renovacion de l’espitau embé la destruccion dei bastiments ancians remplaçats per de novèus, tot en vitre d’estil post-modernist,de l’arquitècte Carles-Joan Schmeltz e l’ajontament de la policlinica Santa Maria per la maternitat e de toi lu servicis pediatrics ospitaliers niçards.
Ancuei, la Fondacion es compauada de tres bastiments d’una surfaça totala de 30 000 mètres carrat, emb’una elistacion sus la taulissa. L’espitau possede cinc salas d’operacion mé 22 chirurgians ; un servici d’urgenças e un autre de consultacions pediatriqui.
Anna-Maria MILARDI
Lo 20 de febrier pi, parlerem dau quartier Riquier causit da Françon que s’estende da Barla fins ai Diaus Blu e dau pen dau Mont-Boron fins a Republica. Una zòna fòrça grana dont l’i a totplen da dire. Alora zo, ai vòstres estilòs