Magali BIZOT-DARGENT a participat au concors literari de l’associacion « Leis Amics de Mesclum » dins la categoria « Novèla » dont auguèt lo premier premi. Aquesta associacion, que ven tot just de publicar « L’armanac de Mesclum 2007 », e l’autor, auguèron lo gentum de nen permetre la publicacion d’aquest tèxto premiat. Que sigon aremerciam d’aquest regal qu’arriba per Calènas.
Arquitectura literària
M’interessa fòrça l’arquitectura militària.
Benlèu perque siáu reire-reire-felena dei Trencavel, fortificators de Carcassonna, dei Besalù, qu’èran mèstres dei casteus d’Aguilar, de Queribùs et de Peirapertusa, sensa oblidar, de l’autre man de ròse, la familha dei Bauç qu’an fortificat Provença tota. La fortalesa, es dins mei genas. Subretot que per un avi qu’imaginava e comandava sa construccion, n’ai de milierats de reire-reire-grands que leis an edificadas, lei fortalesas, mesclant a la pèira dei barris sa pena, sa suzor, sa dolor, son sang. E siáu pas una exepcion, seriátz estonats, vautrei, aguessiatz la paciència de cercar vostreis originas, de veire coma se verifica la formula : descendem toei d’un rei e d’un penjat ! De reis, n’ai trobat quauqueis uns, de penjat, un, entre lei dos, de pacans anonimes per milions.
Benlèu que me n’en siáu preocupada, d’aquela arquitectura, perque mei gens m’an fach visitar la màger part dei fortalesas dau monde occidentau, dau temps de mon enfància.
E, benlèu ben, que me sembla fin finala, la rason primièra e vertadiera, perque ai viscut lei trencadas.
Non, ai pas mai de cent ans, siáu pas un dei darriers pelós que nos móstran a la tele, tot ratatinats, tot momificats, non, rasseguratz vos, veiretz pas d’orrors. S’agís pas dei famosas e terrificantas Trencadas de la Granda, de la Der dei Der, de la bochariá de quatorze-detz-e-ueit. Ai viscut lei trencadas mieunas, mai siáu absolumentament pas una afeicionada de guerras, de sordats, de musicas militàrias, de paradas dau quatorze de julhet. Non ! Ren de veire.
Per comprendre aquela atirança militarò-arquitecturala, fau faire un retorn en arrier dins lo temps. Se’n tornar ais annadas cinquanta, dins la França de l’après-guerra, justament, aquela de guerra qu’es sonada « la darriera » per lo moment.
Mon paire èra un erudit, un saberut, un òme que sabiá quasi tot.Tot aquelei que l’an coneissut son d’accòrdi. Per tot saupre, eu qu’aviá una memòria fenomenala, legissiá. Legissiá de lònga, lo jorn, la nueit. Tre qu’aviá un moment. Legissiá d’assetat, de cochat, de drech. E legissiá lo sieu, ren que lo sieu. Crompava tot, empruntava jamai. Per eu lo libre èra lo vector incontornable de la lucha politica, de la promocion sociala, de l’educacion, de l’avenidor. Lo libre èra tot, e tot èra dins lo libre.
Adonc viviam dins un ostau monte lei libres passavan avans leis umans. Lo grand membre de l’ostau, qu’èra previst per la sala comuna l’avèm jamai abitat. Èra comol, fins au plafond, e se vos plai, un plafond de quatre metres de n – aut, comol de libres, de pielas de libres, de cartons de libres, de caissas de libres . Una marèia de libres qu’invasissián tot. Au mitan, prefons sota mantunei cochas geologicas, i aviá quauquei mòbles, quauquei caissas de sovenirs, de viestits, de terralhas completament entarrats, mai que se soveniá mon paire de sa posicion geografica. Per de còp que ne’n aurián agut de besonh !
Per tres enfants imaginatius, esportius, petant de santat, e privats de jogar per carrieras, un endrech parier, un endrech de non drech, de non abitacion tradicionala, de non conformitat existenciala, èra un luec d’aventuras fabulosas. I fasiam d’escaladas, quand mon paire èra pas a l’ostau, qu’auriá considerat aquò coma un crime de lesa-libres. Dei libres, totjorn ambé lo respect que li èra degut, e totjorn en l’ausencia d’un paire qu’èra pas sovent a l’ostau, ne’n fasiam un materiau, un juec de construccion gigant, una aventura poetica e saborosa . Tot aquò dins la neutralitat absoluta de ma maire que deviá se venjar ansin dei invasons librescas, vesènt ren, ausissènt ren.
S’assetaviam sus quauqueis libres, legissènt un libre, l’esquina moletament apielada sus una paret de libres, lei pès calats sus una galeta de libres. Èra un sistema educatiu fondat, de factò, sus l’immersion literària !
Puei, leis enfants aimant lei secrets e la descuberta, se siam mes a cavar entre e sota lei volumes, a traçar de trencadas, de passatges, de camins vers lo pantai, l’aventura e lo centre dau monde. Es necite de dire qu’aviáu apres a legir dins de Jules Verne de l’edicion originala.
A una epòca, qu’eriam un pauc mai grands, qu’aviam ja agut quauquei pichòts desagrements de pielas escrancadas e de torres derrunadas, qu’aviam quauquei nocions d’arquitectura medievala e militària, que pantaiaviam sus lei epopèias ancianas, se siam mes a empielonar nostreis construccions per evitar leis avalancadas, lei afondraments, lei dangiers d’aclapadura, d’embarradura. Aviam pres per basi e per primier tuneu, empielonat d’origina, un canapè Carles X, amputat d’un pe, enterrat au niveu zerò. Èra un present de maridatge de Monsenhor de Mazenod, avesque de Marselha, a una grand qu’aviá estada son emplegada, e partènt d’aquela relica istoricó-familiala aviam cavat, assegurat, edificat, tot un resau de trencadas, de sosterrans et de salas secretas qu’atravessava tota la peça, darrier una linha de barris e de torres, sensa dubertura visible, impressionants, donc dissuasius.
Èra quasi possible de faire lo torn de nòstre monde sensa veire lo jorn, e subre tot sensa se faire remarcar. Quand ai visitat la linha Maginot, èri pas despaisada ! A despart de la talha, tot li èra. Aviam inventat de nòu l’art dau sosterranh defensiu e invasiu ! Mon paire s’en dobtava, vesiá l’intrada dei galerias, ben escondudas pasmens, mai fasiá coma se . Èra un òme pacient e tolerant e dau moment qu’eriam urós e que lei libres n’en sofrissián pas…
(seguirà)
Per legir la seguida : http://ieo06.free.fr/spip.php?article764
Magali BIZOT-DARGENT
Per comandar l’Armanac 2007 de Mesclum : http://ieo06.free.fr/spip.php?article748