1- Que de nòu ?
2- Coma lo diètz en niçard ? Elle rit (preterit) sous cape mais ce n’était pas par méchanceté.
3- Pichina dictada :
4- Parlar d’un mestier tradicionau : pastre, molinier, deficier, fornier, teisseire, sabatier, murador, fustier,, banastrier/cavanholier, charron, manechau, marin, pescador, e.p.c (e patin cofin)….
1- Que de nòu ?
Choaseta : Perqué regalar un brot de muguet lo 1ER de mai ?
Segon la legenda, tot a començat a la Renaissença quora en lo 1560, Carlo lo noven recevèt un brot de muguet dau temps d’un desplaçament dins Droma. Seduch, lo rei decidèt alora d’en regalar cada annada a la prima a caduna dei damas de la cort.
A la fin dau sécolo darrier, lu grans corduriers francés regalèron un brot de muguet ai sieu pichini mans e ai sieu pràtigas per lo 1er de mai. Esta tradicion a marcat Chritian Dior, totplen supersticiós, que avia decidat de ne’n faire l’emblema de la sieu maion de cotura.
Es au principi dau sécolo XXen qu’aquesta tradicion si confondrà embè la Fèsta dau Travalh, desbancant alora l’agranier roge, simbòlo de la seneca politica.
QUIQUÍ : Ancuei avèm « virat lo mai » !! Ò pas coma denant, mas un mai tanben, avèm fach d’animations per lu gents que si passejavan en lu jardins d’en Cimier.
De cants, de la música mas pas la possibilitat de balar. Ieu pòdi pas encara balar e sabètz perqué !!! Mas fa de ben de veire de gents contents de nos veire e d’audir de cançons traditionali dau país.
Avèm manjat lo pan banhat e ai fach una bòna torta de blea ! Maluorament fa pas tant bèu, mas aquò n’a pas levat lo plasir d’èstre ensems, embé d’amics per parlar, cantar e bèure un bòn còup !
Veicí quauqui fòtos e en lo decoro reconoissètz lo passagin e l’estendatge dau nòstre espectacle sus lu mestiers !!!
Crestiana : Torta
La pluèia a fach venir soleti li pichini bleas de la prima que son pròpi bòni per faire la torta.
Alora l’ai facha e pòdi pas la vi faire tastar ma v’en doni la recèpta. Es facha a vista de nas mas es ben vista !
La velha au sera:
– Metètz una pichina manada d’asebics de Malaga e una autra d’asebics de Corinta a naiar la nuech dins lo rom.
– Chaplatz la blea cruda (levatz ben li còstas). L’estendre per que passisse tota la nuech.
Lo lendeman:
– Faire una pasta fròla que laissatz repauar.
– Mesclatz la blea, lu asebics e lo rom, una manada de pinhons, un gòto de branda, un pauc de confitura en plaça dau sucre, doi òus e una clara, un bon culher a sopa d’òli d’oliva, una pichina manada de parmesan gratat, una dotzena de buscuechs italians amaretti pistats, un peçuc de sau e de pebre.
– Espelucatz lu poms e copatz-li en lametas fini.
– Escaufatz lo forn a l’avança (200°)
– Dividetz la pasta en doi tercs e un terc.
– Abaissatz la mai gròssa part dins una tortiera empastissada de burre e laissatz escompassar la pasta sus lo torn.
– Repartissètz la mitan dei poms sus lo font de pasta.
– Metètz lo mesclum de blea sobre e curbètz emé lo resta dei poms.
– Ajustatz la pasta sobre en pessugant ben li doi pastas ensems e en faguent un bèu decoro en enfongant lu dets.
– Pintatz lo sobran emé un ros d’òu dins doi culhers de lach, e laissatz la clara (aquo per dire que m’ enavisi dau ros e clara de l’òu que m’as emparat Joan-Pèire, te !)
En veritat aquela clara es dins la garnitura au principi per non èstre degalhada.
– Enfongatz de pinhons sobre ( en plaça de picar la pasta e lu pinhons rostits son pròpi boai).
– Fètz cuèire circa una ora.
– Espocatz un chícol (l per chicolon, mercí J P ) de sucre fin sobre quora la torta es cauda e de sucre glaça quora es freida.
Mi siáu fach plasir embé TZ mas ‘mé lo temps qu’ai pilhat per escriure aquesta recèpta aurrii poscut faire dotze tartas da manjar embé lu sòcis dau Niçard !
2- Coma lo diètz en niçard ? Elle rit (preterit) sous cape mais ce n’était pas par méchanceté.
Si rièt sota gorjon mas non èra per caïnaria/malícia/malinhitat/marridessa/de marridi rasons.
3- Pichina dictada : Tròvi lo nom dei plantas en occitan saborós per li sieu evocacions : l’èrba dei brigands (hyoscyamus niger) que li sieu granas servion a endurmir li personas que lu brigands volion curan lo borson ; l’èrba dei estornics (achillea ptarmica) que dona d’allergia a d’unu e lu fa estornicar…
4- Parlar d’un mestier tradicionau : pastre, molinier, deficier, fornier, teisseire, sabatier, murador, fustier,, banastrier/cavanholier, charron, manechau, marin, pescador, e.p.c (e patin cofin)….
Marie-Do : Li bugadieras
Non conoissèri ma reira-maigrana, èra bugadiera, lavava lo linge brut per lu gents dins Palhon. Per vi parlar d’aquest mestier que despareissèt aüra que l’i son li màquinas per lavar ; mi remembri cen que mi contavan ma maire e ma maigrana.
Si levava a 4 oras de matin, un dei sieus fius li avia tendut li còrdas a linge e mes la sieu caissa de frusta en riba de Palhon. Si metia da genolhs per lavar lu lançòus embè lo sabon : fregar embé li mans e picar embé la massòla ; per refrescar l’aiga correnta de Palhon èra neta pas coma aüra. Es tot cen que mi remembri de ma reira-maigrana mas sabi que per blanquir lo linge li bugadieras faían bulhir lu toalhons, lu panamans e lu lançóus embè d’icendre dins un pairòu, lu tapavan per faire sortir la brutíssia, denant de lu refrescar dins l’aiga de Palhon e lu tortilhàvan per lu estendre sus li còrdas ò en campanha sus l’èrba. La granda bugada de lançòus si faía l’estiu per que lo linge seque au soleu quora li metian sus l’èrba.
Ma reira maigrana auguèt 10 enfants, embè cadun de darrier un tetarèu mas a plegat li parpèlas a 52 ans.
Françon : Lo Paisan
La meisson au mes de Magdalena
La mieu tanta que si sonava Magdalena a escrich per cuntar lu sieus remembres d’enfança. Parla dau mestier de paisan e aquí dei meissons ai roinas de Casternòu en li annadas 1930-1940.Toi lu proprietaris si radunavan sota un solelhàs dau diau embé de capèus per si parar dau caud. Calia faire lo pan per tot l’an.
Lu parents sudavan per segar lo blad e dreiçar lu garbairons e lu enfants jugavan a s’escondre en li maions abandonadi. A miegjorn lo monde s’arecampava a l’ombra per manjar una bòna ensalada de tomatis de l’òrt.
En lo camp lo blad madurava ben, lu grans èran ben gonflats .
Lo près-dinnar una chavana crepava sovent. Calia rentrar a la sosta dins la capèla Sant Josèp.
La chavana acabada podiavam s’encalar a maion.
Après la meisson quauque jorns après si devia calar li garbas sus l’esquina dau muòu .
A maion sus l’iera estendaviam lo blad ben au soleu. Mon paire ajudat de ma maire bation li garbas embé un gròs baston e un « escouire « ( genre de grand martinet ) per faire calar li darrieri granas .
Ieu, devii faire córrer li formigas que volion faire de provisions per l’invern.
Après un jorn de soleu, venia lo lavatge dei grans que podion contenir de tèrra. Aquò si faía en un grand bugadier e si sortion lu grans embé una passadoira per li faire secar au soleu. A la fin de l’estiu, si cargava lo muòu de sacs de gran e anaviam au molin de Bendejun en riba de Palhon. Lo molin fonccionava nuech e jorn. Si metiavam en camin d’ora. Manjavam a l’escotisson a l’ombra dei sauves.
Lo travalh acabat, aviavam una bèla farina blanca que si metia dins de sacs de tela blanca ai iniciali de la familha.
Un sac per lo bren ( son ) èra previst.
Era temps de puar fins a Casternòu , en passant per Remaurian dont si refrescavam a la cascada. Dins lu quinze jorns si faía coire lo pan dins lo forn de la familha.
Cada familha faía còire lo sieu pan cada quinze jorns . Bessai èra dur soventi fes mas avia lo bòn gust de la farina dei roinas.
D’après un escrich de la mieu tanta Magdalena Dalbera naissuda en lo 1926 e defuntada en lo 2011.
QUIQUÍ : L’arranca-dent !
En lo temps passat, malur a n’aqueu ò aquela qu’avia mau de dents. Segon li regions, l’arranca-dent èra un fabre que sabia manejar li tenalhas ò lo drapier qu’operava en emplegant una sòrta de gàncho format d’un tronc embè d’extremitats tranchadi e plegadi a arc e que la mànegue semblava a un tira-taps !
Era soventa-fes un atraïment en lu vilars dont lo passient malerós podiava solament s’encrocar au barrons de la cadiera dont estava assetat e bessai atacat e en lu moments d’extreme dolor, l’assistant de l’arranca-dent jugava fòrt dau tambau per curbir lu brams mas tanben per faire venir lo monde per que una fes lo dent arrancat (de fes èra pas la bòna !!!) lo public podion picar dei mans per aremerciar lo « dentista » que saludava !!!
Es despí aquest temps qu’es vengut, mi pensi, la paur dau dentiste (totplen de gents aüra van encara si faire soinar lu dents a reculon !!) alora qu’embé un pauc d’anestesia tot si passa ben e sensa seguida d’emoragia ò d’infeccion !!
Jouseta : Quand èri pichineta, mei gents mi menavan de còps en cò dei Pichinas Sòrres dei Paures per visitar lo vièlh Oncle Tomàs que li finissiá la sieu vida e que l’i es mòrt. Èra lo fraire de ma gran dau costat paternau. Vengut de Cervasca, pròche de Coni, ‘mé sa familha, aviá pas degut anar sovent a l’escòla. Ne’n ai pas gaire de remembrança. Mai sabi que s’èra jamai maridat e mi pensi qu’èra en causa qu’èra PASTRE. Leis òmes qu’avián pas après un mestier, coma eu, e que si ganhavan tot bèu just de que subreviure sensa frema ni enfant, èran condamnats a restar celibataris, en mai qu’èran pas a l’ostau durant de mes.
Tomás restava a MONS, vilatjon dau reire-país grassenc e si logava an’un elevaire de motons per li gardar sei fedas.
Ai vist de fotòs. Sembla vestit de braias de velós bessai, d’una granda capa de lanatge sorn, e d’un capèu de feutre. Aviá bessai una talhòla de coton a la talha. E tanben sa òleta de bergier. Ambé son can a son costat.
Aquest mestier es un dei mai vièlhs sus la nòstra planeta e ben ancrat dins leis Aups Marinas. Es un mestier rude que fau pas crénher la solituda extrème ni mai una vida sensa fòrça confòrt. Fau èstre motivat per l’amor de la montanha e aver la passion deis animaus. Fau suportar la violència deis chavanas, lo frei glaçant deis auturas, lei nuechs sensa luna… Fau córrer darrier lei bèstias dins leis espinós, tot aquò sota la menaça constanta d’una ataca de lops… En mai d’aquò fau èstre capable d’ajudar lei fèfas per l’anhelatge, de dreissar sei cans e de saupre faire quauquei suenhs veterinaris.
En compensacion, mai d’un/a aprecian d’èstre liures, de viure ambé la natura e non dins la vila, d’aver de temps per pensar, per chifrar, per meditar…
A l’ora d’ara, per la magèr part, lei pastres son salariats. Gardan l’aver ò leis avers d’un elevaire ò d’un grop pastorau. Après l’amontanhatge dau printemps, van passar 3 ò 4 mes dins l’aupatge dont lei motons van manjar d’èrba fresca durant 10 a 12 oras per jorn.
L’estiu passat, devon prendre d’autreis emplecs, coma monitor d’esquí ò autres dins la valada !
Coma fòrça monde, son en precaritat d’emplec a 91 % ambé de contrats en CDD de 1 a 8 mes l’an. Urosament, sa cabana per l’estiu es un pauc mai confortable que dau temps passat ; n’i a qu’an l’aiga cauda, l’electricitat per intermitenci e subretot lo telefonet qu’ a tot cambiat.
Ara, son per 1/3 de pastressas. Ansin, Marion qu’es pastresssa subre EMBRUN. Amèna ‘mé ela sei 3 cans, son cat, sa cavala e garda 1000 fedas. De còps d’amics ò de familha vènon la ravitalhar en produchs frescs. Lei fremas dison que devon si faire respectar per leis elevaires qu’es un mitan de « machos « .
Aquest mestier fa partida dau Patrimòni Culturau Immateriau de l’umanitat. Per acabar, disèm qu’es un fòrt bèu mestier, un mestier que fau pas que dispareisse per èstre remplaçat per d’elevatge industriau, que lei fèdas sortiran plus de sei bastiments grandas e que manjaràn plus d’èrba mai de granulats !
Gerald : La fustiera
A la fin de la guèrra, venguda vèuva, ma maire creèt una fusteria a Levallois-Perret dins lo 92.
Ela si specialisèt dins lu mubles de coïna sus mesura e dins l’enquadrament de taulèus.
Dins lo sieu atalier, lei obriers travalhavan sus de gròssi màquinas a motors electrics coma la redrissoa per rendre li faças de taulas ben suèli, la refenta a riban per li talhar ai dimensions desiradi per assemblar lu mubles. Lo mesurador èra anat en cò dei candoliers per pilhar li mesuras. Avia un don de dessinator per faire lu plans dei mubles . La cròmpa de la fusta èra totplen importanta per garantir una bòna quàlitat e la fileta dei fustiers faía lo resta.
Ma maire s’ocupava de l’enquadrament dei taulèus. Èra un travalh agradiu de parlar embé la pràtiga per causir lu colors, la largor dei bletas per mettre en valor lo taulèu. Li bletas mesuravan tres mètres d’autessa, li calia copar embé una boita a angles e tanben copar la maria-loisa qui si paua en premier pi pegar e fixar li bletas.
L’odor de la cendrilha e lu bosins dei màquinas creavan un ambiant particular dins aquest gran atalier.
Crestiana : Miquèu
Miquèu es lo darrier pastre dau vilatge e, d’òmes braves coma eu ne’n troves pus gaire au jorn d’ancuei.
Es totjorn estat pastre coma son paire. Aüra n’a un fais sus l’esquina mas es galhard e a encara un pichin estròp e un can d’aver “per faire passar lo temps“ coma ditz, mas cresi qu’aquò es tota la sieu vida.
Lo matin s’en parte dau vilatge per alargar l’escabòt, una pichina merenda en lo sac sus l’espatla, ‘mé lo can que li fa fèsta.
A una jaïna en la gaudina e li mena l’estròp cada jorn. Quora li bèstias fan pastura eu fa totjorn quauqua ren : talhar de bòsc d’amborn per faire un cambís, pilhar una jaïna per lo fuec; aigar l’òrt ò faire un penec finda. Perqué non ?
Es content de tot, saup pilhar “lo temps coma ven, lu gents coma son” e quora fa besonh plora pas li oras per ajudar en toi. Es un òme urós que “saup calinhar la merlussa” coma diía mon paigran.
Mi parla gavòt mas li parli francés (pròvi de li parlar en la lenga solament dins la mieu tèsta) e lo can non capisse que lo gavòt.
Un jorn m’emparava a reconóisser cada fea a la sieu sonalhada. Coma li arribavi jamai m’a dich: «Mas volès pas qué ti juegan la Marseillaise tot’un!»
Si siam riuts.
L’ajudi coma pòdi, li faguent de papiers, anar lo trovar a maion quora n’a da besonh, cordurar lu sieus vestits, lo menar a Niça de fès que l’i a …
Es un sant òme, ric de sapiença, simple e aquò m’agrada totplen.
Mi ditz soventi fes:
– Pòdès venir quora volès, l’i aurà totjorn una boita de sardina per tu !
Aquò mi fa mai plasir qu’una convidacion au Negresco !
JPB : Un jorn siguèri sabatier.
A dotze-tretze ans, un pichon saup pas encara cen que vòu faire de la sieu vida. Era lo mieu cas : faire d’estudis ò anar travalhar sus lo còup après lo certificat d’estudis. Un diplòma qu’existe pas plus au jorn d’ancuei que si passava a 14 ans. Avii de mau a mi decidre. Lu mieus parents decidèron doncas de mi mandar travalhar dau temps dei vacanças d’estiu dins una usina dont si fabricavan de cauçuras. Aquest contact embé lo monde dau travalh mi porria donar una idea per la seguida.
Lo mèstre, qu’avia un desenau d’obriers, fabricava de cauçuras de A a Izeda, maniera de dire. Ieu devii començar per lo principi de l’alfabet es a dire la letra A.
Lo mieu travalh consistava a gratar de sòlas de talhas diferenti, la jornada tota. Per aquò faire èri davant una màquina que virava embé velocitat e faíi anar e venir la sòla per fin de la raspar e que pòsque aderir a la cauçura embé la pega. Li sòlas en aquest principi dei annadas 60 èran ja de plàstica e en fin de jornada avii lo morre e lu vestits bruts dai bòfas que mi venian picar encòntra de lònga. En fin de setmana quora li cauçuras èran fachi, m’entrevavi de li lustrar, de metre li cordèlas e en finala de metre li cauçuras en li boitas dins de papier de seda. Aquò èra l’Izeda per ieu.
A la fin dau mes avii ganhat 300 francs (45,00 €), l’estima dei obriers e dau mèstre que mi regalèt en mai un pareu de fòrmas de fusta. Aquò mi permetèt de fabricar pus tardi un pareu d’escarpins en rafià coma en temps de guèrra quora mancavan de cuer. Pareu que jamai metèri ai pens mas que conservèri au mieu.
En partent lo darrier jorn decidèri de demorar encara un pauc a l’escòla que mi semblèt èstre, mai que mai, lo luec de la conoissença e de la realisacion de l’èstre uman. A l’escòla l’i demorèri la mieu vida tota que ne’n faguèri mon mestier.
Joan-Pèire BAQUIÉ Lo 30 d’abriu dau 2021.
NOS AN ESCRICH :
Jean-Jacques Murat après lo musicaire lo vaquí sabatier ; quant de temps vas ti nos faire ansin caminar, lo JP … pasmens vos dirai qu’au canton dau baloard Sainta Agata e de la carrièra Ribotti, en facia dau talhaire de peiras, dau temps dau TNL, éra l’atalier d’un manescau … me restan dins leis aurillas lo bruch dau marteu sus l’enclutge, dins leis uelhs la flama viva de la fabrega, dins lo nas la poussa de carbon e lo fum dei batas dei chivaus cremadas soto lei fèrres sempre roges … e me fai fauta lo gaubi d’un Jan-Enric Fabre amb lo sieu Semenaire per vos despintar l’immense manescau
Joan Pèire : Jean-Jacques Murat Per ti respòndre aquò mi ven dau mieu paigran que eu sabia faire tot, bastir una maion, governar de bèstias, tricotar de caucetas, faire de lançòus, antar lu aubres, e ne’n passi. Da pichon avii una admiracion per eu e vorguèri faire parier. Mas pas jamai l’i siau arrivat a la cavilha.
Roger Gilli : 👍
Jean-Jacques Murat : Joan Pèire me sembla pas tant marrit l’ostau que li diem IEO minga sièis